Педагогика теориясы
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
| Кері байланыс
Тәрбиеленушілер Педагогтар Шарттар Нәтиже Қызмет Мазмұны Мақсаты Кері байланыс Жүйенің құрамдас бөліктері арасында пайда болатын байланыстарды талдау үшін педагогикалық үдерістің көптеген жүйелері бөлінген. Педагогикалық өзара әрекеттесу процесінде көрінетін ақпараттық, ұйымдастырушылық-іс-әрекеттік, коммуникациялық байланыстар ерекше маңызға ие. Педагогикалық жүйеде болып жатқан педагогикалық үдерісті нақтырақ елестету үшін жалпы халыққа білім беру жүйесінің құрамдас бөліктерін нақтылау қажет. Осыған байланысты американдық педагог Ф.Г.Кумбстың «Білім дағдарысы. Жүйелік талдау» атты шығармасы ерекше назарға лайық. Онда автор білім беру жүйесінің негізгі құрамдас бөліктерін қарастырады: 1) жүйелердің қызметін айқындайтын мақсаттар мен алдыңғы орында орындалуы керек болған міндеттер; 2) білім алуы жүйенің негізгі міндеті болып табылатын оқушылар; 3) жүйенің қызметін үйлестіретін, басқаратын және бағалайтын басшылық; 4) әртүрлі тапсырмаларға сәйкес оқу уақытының құрылымы мен бөлінуі және оқушылар ағымы; 5) мазмұн – мектеп оқушыларының білімнен алатын басты нәрсесі; 6) мұғалімдер; 7) оқу құралдары: кітаптар, тақталар, карталар, фильмдер, зертханалар және т.б.; 8) оқу процесіне қажетті үй-жайлар; 9) технология – оқытуда қолданылатын барлық әдістемелер мен әдістер; 10) білімді бақылау және бағалау: қабылдау ережелері, бағалау, емтихандар, оқыту сапасы; 11) білімді арттыру және жүйені жетілдіру бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары; 12) жүйенің тиімділік көрсеткіштерінің шығындары. Профессор И.П. Раченко білім беру жүйесінде келесі компоненттерді бөліп көрсетеді: 1. Жүйенің жұмысын анықтайтын мақсаттар мен міндеттер. 2. Білім мен тәрбиенің мазмұны. 3. Оқыту мен тәрбиелеу мазмұнының мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруды қамтамасыз ететін педагогикалық ұжым. 4. Жүйенің ғылыми негізделген жұмыс істеуін, оқыту мен тәрбиелеуді ұйымдастырудың мазмұны мен әдістерін қазіргі заман талаптары деңгейінде үздіксіз жетілдіруді қамтамасыз ететін ғылыми кадрлар. 5. Білімі мен тәрбиесі жүйенің басты міндеті болып табылатын оқушылар. 6. Материалдық-техникалық қамтамасыз ету (үй-жайлар, жабдықтар, техникалық құралдар, оқу құралдары және т.б.). 7. Жүйені қаржылық қамтамасыз ету және оның тиімділігінің көрсеткіштері. 8. Жағдайлар (психофизиологиялық, санитарлық-гигиеналық, эстетикалық және әлеуметтік). 9. Ұйымдастыру және басқару. Бұл жүйеде әрбір құрамдас бөліктің орны оның құндылығымен, жүйедегі рөлімен және басқалармен қарым-қатынас сипатымен анықталады. Педагогикалық үдеріс - бұл еңбек процесі, ол кез келген басқа еңбек процесі сияқты әлеуметтік маңызды мақсаттарға жету үшін жүзеге асырылады. Педагогикалық үдерістің ерекшелігі – тәрбиешілер еңбегі мен тәрбиеленушілер жұмысы бірігіп, еңбек үдерісіне қатысушылар арасындағы өзіндік қарым-қатынасты – педагогикалық өзара әрекетті құрайды. Педагогикалық үдеріс – көптеген процестердің іштей байланысты жиынтығы, оның мәні қоғамдық тәжірибенің қалыптасқан тұлғаның қасиеттеріне айналуында (М.А. Данилов), Бұл үдеріс тәрбие, оқыту, дамыту үдерістерінің механикалық байланысы ғана емес, ол өз ережелеріне бағынатын жаңа сапалы білім дегені. Тұтастық, ортақтық, бірлік педагогикалық үдерістің негізгі сипаттамасы болып табылады, оның барлық құраушы үдерістерінің бір мақсатқа бағынуын атап көрсетеді. Педагогикалық үдеріс ішіндегі қатынастардың күрделі диалектикасы: 1) оны құрайтын процестердің бірлігі мен дербестігінде; 2) оған кіретін жекелеген жүйелердің тұтастығында және бағыныштылығында; 3) жалпы және жеке ерекшелігінің сақталуында. Біртұтас педагогикалық үдерісті құрайтын үдерістердің ерекшелігі неде? Ол басым функцияларды таңдауда кездеседі. Оқыту үдерісінің басым қызметі – оқыту, тәрбиелеу – тәрбиелеу, дамыту – дамыту. Бірақ бұл үдерістердің әрқайсысы біртұтас үдерісте ілеспе функцияларды орындайды: тәрбие тек тәрбие ғана емес, сонымен қатар дамытушы және білім беру қызметін де атқарады, ал оқытуды ілеспе тәрбие мен дамусыз елестету мүмкін емес. Өзара байланыс диалектикасы органикалық ажырамас процестерді жүзеге асырудың мақсаттарына, міндеттеріне, мазмұнына, нысандары мен әдістеріне із қалдырады, оларды талдау кезінде басым белгілерді де бөліп көрсету қажет. Мысалы, білім берудің мазмұнында ғылыми ой-пікірлердің қалыптасуы, ұғымдарды, заңдылықтарды, қағидаларды, теорияларды сіңіру басым болады, бұл кейіннен жеке тұлғаның дамуына да, тәрбиесіне де үлкен әсер етеді. Тәрбиелеу мазмұнында сенім, нормалар, ережелер, идеалдар, құндылық бағдарлар, көзқарастар, мотивтер және т.б. қалыптастыру басым болады, бірақ сонымен бірге идеялар, білім, дағдылар қалыптасады. Осылайша, екі үдеріс те басты мақсатқа – тұлғаның қалыптасуына әкеледі, бірақ олардың әрқайсысы осы мақсатқа жетуге өз құралдарымен ықпал етеді. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|