Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Либерализм
- Қоғамды алға жылжытатын – күрес
- Фри́дрих фон Га́рденберг
| 3. Еуропа романтикалық тарихнамасы.
XVIII ғасырдағы Француз революциясы тек қана өз елінде ғана емес бүкіл Еуропаға, қала берді әлемінің басқа да елдеріне өз әсерін тигізбей қойған жоқ. Бүкіл континентте буржуазиялық қайта құрулар басталды. Ағылшын елінде басталған өндірістегі жаңалықтар басқа да елдерге тарай бастады. Мұның өзі қоғамда жаңа екі таптың – буржуа мен жұмысшы таптарын дүниеге әкелді. Әлеуметтік саладағы өзгерістер, әлбетте, жаңа қоғамдық сананың қалыптасуына әсер ететіндігі белгілі. Либерализм (көпшілігі), консерватизм, радикализм, социализм сияқты идеологиялық ағымдар пайда болды. Әлеуметтік төңкеріс қоғамда қоғамдық–саяси пікірталастарды туғызды. Көпшілік ойшылдардың революциядан күткен үміттері ақталмады. Ағартушылардың аңсаған қоғамдағы мемлекеттік құрылыс пен әлуметтік құрылымының өзгеруі орындалды. Абсолюттік монархия орнына азаматтық қоғам және конститутциялық монархия келді, жаңа таптар пайда болды. Бірақ шынайы бостандықтың ауылы әлі алыс еді. Тарихи процесті «табиғи құқық» (естественное право) және «қоғамдық келісім» (общественный договор) тұрғысынан түсіндіру күмән туғызды. Прогрестің бір түзудің бойымен даму концепциясы да дағдарысқа ұшырады. Революция нәтижесі жаңа саяси тұжырымдарды дүниеге әкелді. «Қоғамды алға жылжытатын – күрес» теориясы басымдылық таныта бастады. Романтизм түсінігі. Міне осындай жағдайда мәдениетте, әлуметтік–гуманитарлы ғылымда жаңа–романтизм бағыты қалыптасты. Бұл терминді әдабиет теориясына кіргізген Фри́дрих фон Га́рденберг (Новалис–лақаб есімі) деген неміс әдебиетшісі еді. Белгілі фактілерге, ұғымдарға жаңаша түсінік беру романтиктердің негізгі мақсатына айналды. Бұл бағыт, тек көркем шығармаларға ғана әсер етіп қоймай, бүкіл қоғамдық ой мен ғылымды да қамтыды. Міне, осындай жағдайда, XIX ғасырдың орта шенінде тарих ғылымында үстемдік құрған романтизм тарихнамасы пайда болды. Дегенмен де, осы кезде ағарту дәстүрінің классикалық түріндегі рационализм бағыты мен мектептері қатар өмір сүрді. Романтикалық тарихнаманың негізгі позитивті белгісі – тарихилық (историзм) еді. Яғни, тарихи процесстің дамуы, жеке бір тұлғаның қолында емес, оның ақыл ойынан тыс дамиды. Бұл бағытты ұстанған ғалымдар, қоғамдық құбылысты зерттеуде оның нақтылы пайда болған заманынан шырқау биігіне дейін және ыдырау процессін зерттеу қажеттілігіне көз жеткізді. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|