Педагогикалық институты аманжол күзембайұлы еркін әбіл тарихнам а
жүктеу/скачать 0.67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Вживания»
- Германия тарихының ескерткіштері
- Отан тарихының ескерткіштері»
- Франсуа Гизо, Фридрих Шлоссер, Тимофей Грановскийдің
| Романтизмнің тарихи көзқарасы. Тарихи процесстің дамуын адамзаттың ғаламдық дамуынан іздемеу керек. Оны тек нақты бір халықтың немесе бір елдің тарихы арқылы білуге болады. Яғни, дамудың универсалды даму жолы жоқ (ағартушылар айтқандай) әр халықтың тарихының өзіне тән белгілері бар. Әрине, бұл идеолистік филофосияның негізінде әр халыққа тән «халықтық рух» бар деген идея. Бұл идеяның негізін қалаған Монтескье Вольтер сияқты ағартушылар қалаған еді. Бірақ ол рационалді тарихнамада өзінің қажетті орнын ала алмады. Кейін, неміс ғалымдары одан әрі дамытып, оған басқаша түсінік, басқаша мазмұнын берді.
Романтикалық тарихшылар әрбір тарихи кезеңнің белгілерін оның ұлттық және географиялық негіздермен байланыстырды. Әр заманның, әр елдің, әр халықтың өзіне тән рухани, мәдени және шаруашылық ерекшеліктері бар. Тіпті күнделікті тұрмысы мен киім киісі де ерекше. Қоршаған орта мен қарым–қатынасында да айырмашылықтары бар. XIX ғасырдың алғашқы жартысындағы тарихшылар «Вживания» (жаттығу; көндігу; төселу; үйрену;), «Вчувствования» (сезіну), «Сопереживания» (бірге мазасыздану). Тарихилықтың қоғамдық ой пікірдегі үстемдігі XIX ғасырдағы бірінші жартысындағы қоғам өмірінде тарихтың беделінің өсуіне әсер етті. Ол «ғасырдың ғылымы» атанды. Осыған байланысты кәсіби тарихшылардың үлес салмағы көбейді. Еуропада тарихи қоғамдар құрыла бастады, журналдар ашылды, мұрағат және мұражай жұмыстары жанданды. Кейбір елдердің тарихына байланысты көп томдық тарихи деректер жарық көрді. 1826 жылдан бастап Германияда «Германия тарихының ескерткіштері», 1835 жылдан бастап Францияда «Франция тарихы бойынша жарияланбаған құжаттар» (400 том), 1836 жылдан бастап Италияда «Отан тарихының ескерткіштері», 1832–1861 жылдары Америкада «Америка мемлекеттік құжаттары» (38 том) шыға бастады. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы Еуропа елдеріндегі тарихи деректердің жариялануы қоғамының тарихқа деген қызығушылығынан туындады. Естеріңізде болса, дәл осындай іспен XVII–XVIII эрудиттер айналысқан еді. Тарихи деректердің жаппай жариялануы, олармен жұмыс істеу әдістерін жетілдіру мәселесін күн тәртібіне қойды. Неміс тарихнысы Леопольд Ранке, осы шаруаны өз қолына алып, тарихи сын әдісін қолданды. Тарихқа деген қызығушылық қоғамдағы білімді адамдардың көпшілік бөлігін қамтыды. Тарихи шығармалар газет журнал беттерінде талқыланып конференциялары мен семинарлардың негізгі тақырыбына айналды. Франсуа Гизо, Фридрих Шлоссер, Тимофей Грановскийдің лекциялары үлкен аудитория жинады. Осы кезде әдебиетте тарихи роман жанры қалыптасты Вальтер Скотт, Виктор Гюго, Онре Де Бальзак, А.Пушкин, Д.Ф.Купер сияқты жазушылардың тарихи шығармалары көпшілік оқырманның сүйіп оқитын шығармаларына айналды. Айта кетер бір жай романтизм идеясы әртүрлі елдердің тарихшыларына әсері бірдей болмады. Оның әртүрлі бағыттары қалыптасты. XIX ғасырдың алғашқы жылдары романтизм бағытын ұстанған кейбір жазушылар мен тарихшылар тарихи процеске консервативті, ал енді кейбіреулері, тіпті реакциялық қоғамдық позициядан қарады. Олар француз революциясына да, буржуазиялық қатынастарға да теріс көзқараста болды. Эдмунд Берг Англияда, Новалис Гейнрих фон Офтердинген, Людовиг Тик, Фридрих Шлегель Германияда, Франсуа Рене де Шатобриан, Жозеф де Местр, Луи–Габриэль–Амбруаз Бональд Францияда. Осы бағыттағы тарихшылар мен публицистер француз революциясына, оның нәтижелеріне және ағартушылардың идеяларына қарсы мақалалар жариялады. Әсіресе, сынға ұшырағаны, ағартушылардың адамзат ақыл ойының мүмкіншілігінің шексіздігі ғылыми танымның рационалді тәсілі сынға алынды. Олар тарихқа мистикалық, провиденциялдық көзқарасты жақтады. Консерватор романтиктер орта ғасырды, ондағы адамдар арасындағы қарым–қатынасты, христиандық бірлікті, «рыцарь» мен «әулиелердің» заманын асыра мадақтады. Әсіресе, христиан дінінің құндылықтары ең жоғарғы рухани байлық болып есептеледі. Сөйтіп, буржуазия заманының рухсыз, ұсақ түйек есепке, эгоизмге негізделген қоғамын сынады. жүктеу/скачать 0.67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|