Петров Григорий АҚ лала гүлдер өлкесі
жүктеу/скачать 349.33 Kb. Pdf көрінісі
|
| СУОМИДІҢ ТАРИХЫ
Өмірімнің бір белесінде маған Финляндияның үлкен қалалары мен көлді, орманды жерлерінде орналасқан шалғай мекендерінде де өмір сүру нәсіп болды. Фин халқының күнделікті тұрмыс – тіршілігі мен әртүрлі ойын – сауықтарын тамашаладым. Сондай – ақ, бір ұлттың музыкасын, әдебиетін, сурет өнерін, театры мен сәулет өнерін зерттеп, зерделедім. Шынымды айтсам, өнердің түр – түрін көрген сайын, таңданысым күннен – күнге арта түсті. Алғашында финдердің бөгде адамдарға салқынқандылық танытқанын байқап, іш тартпағаныммен, бұл өлкенің өте еңбекқор азғантай халқын жақыннан таныған сайын, оларға деген құрметім арта түсті. Осы ретте Фин халқының маңызды екі ерекшелігін баса айтқым келеді: Біріншіден, олар 1917 жылы төңкеріске дейін ешқашан мемлекет ретінде тәуелсіз болмаған. Екіншіден, қазіргі кездегі фин халқының қол жеткізген жоғары мәдениеті тек қарапайым халықтың арасынан шыққан ұлттық рухы мықты, жанкешті адамдардың арқасында жүзеге асқан. Фин халқы 1811 жылға дейін Швецияның қол астында болды. Австриялықтардың Босния – Герцоговинадағы сербтерге көзқарасы қандай болса, ол кезде шведтердің финдерге деген көзқарасы да сондай болған. Барлық мемлекеттік қызмет пен басқару күштері, сауда – саттық, фабрикалар, мектептер, тіпті, шіркеулердің өзі шведтердің бақылауында еді. Мемлекеттік қызметкердердің барлығы дерлік, басқарушы мамандар, дәрігерлер, әскербасылары, шіркеу қызметкерлері мен мұғалімдер швед өкілдерінен таңдалып алынатын. Шведтер финдерді өздерінен төмен санап, оларды менсінбейтін. Финдер заң жүзінде шведтермен тең құқылы саналғанымен, экономикалық жағынан өте артта қалған еді. Бұл жайт, фин халқының мәдениет жағынан дамуына өте кері әсерін тигізді. XVIII ғасырдың соңында, тіпті, 1840 жылға дейін, фин мәдениеті ауасыз бөлмеде қалып, тамырын тереңге жібере алмай, құмырада өскен гүл сияқты, солуға айналған еді. Ол кездері фин халқы оқу – жазудан басқа ешнәрсе білмейтін. 1808 жылы Ресей мен Швецияның арасында болған соғыстан соң, орыс патшасы І Александр Финляндияның жартысын басып алды. Осыдан кейін, І Александр Борго деп аталатын қалада Фин Ұлттық Мәжілісінің отырысын жасап, басқосуға қатысқан барлық Суомдардың өкілдерінен: «Бұдан былай шведтердің қол астында қалғанды қалайсыңдар ма?», - деп сұрап, бір шешімге келулерін талап етті. Фин халқының өкілдері өзара кеңесіп, Ресейге қосылуды дұрыс деп шешті. І Александр болса, өз тарапынан фин халқын олардың Ата Заңдарымен санаса отырып, басқаратынына сөз берді. Финляндияның Ресейге қосылуы екі жақ үшін де тиімді болды. Негізі, ол кезде Финляндия кедей мемлекет болып саналатын. Үндістан мен Мысырдың Англияның экономика саласына пайда келтіргеніндей, Финляндия Ресейге мұндай пайда келтіре 15 қоймайтыны бесенеден белгілі еді. Ресей Финляндияны өз қол астына алғаннан кейін де, экономика саласында айтарлықтай жетістікке қол жеткізген емес. Дегенмен, бұл мемлекеттің қосылуы Ресей үшін басқа жағынан тиімді болды. Ең бастысы, Финляндияның шекарасы Ресейдің сол кездегі астанасы – Петерборға жақын орналасқандығында еді. Пойызбен төрт сағаттық жол жүрген соң, Финляндияның шекарасынан асып, Петерборға оңай жетуге болады. Соғыс бола қалған күнде, дұшпандарының фин жерімен өтіп, Ресейдің астанасына қауіп төндіруі мүмкін болатын. Осы себепті, Ресей өзінің астанасын қауіп – қатерден сақтап қалу үшін, Финляндияны өз қол астына алуды ұйғарған еді. Ал, фин халқы үшін Ата заңдарын іске асыра отырып, мемлекеттің ішкі саясатын басқаруда тәуелсіздікке қол жеткізумен қатар, төл мәдениетін дамытудың оңтайлы сәті туған еді. Ресей жаулап алғаннан кейін де швед халқының басым бөлігі Финляндияда қалуға шешім қабылдады. Бірақ, олар бұрынғыдай бұл мемлекеттің иелері емес, қарапайым халықпен бір санатқа кірді. Осылайша олар бар күш – жігерін жаңа Отандары – Финляндияның мәдени жағынан дамуына жұмсай бастады. Алғашқы кездері мемлекет мәдениетінің дамуы үшін құлшынып кіріскендердің саны тым аз болған. Бұл тізімде финдердің зиялы қауым өкілдері саналатын мұғалімдердің өзі саусақпен санарлықтай өте аз еді. Дегенмен, бұл жайт ұлттың болашағына бейжай қарамайтын зиялылар санының жоғалуына емес, керісінше, олардың қатарының арта түсуіне жол ашты. 16 |