Почвоведение и агрохимия
жүктеу/скачать 4.83 Mb. Pdf көрінісі
|
| География и генезис почв
Почвоведение и агрохимия, №4, 2020 негізінен жаи ылым ретінде паи дала- нылады [4]. Раи ымбек ауданы - Алматы облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан көрікті жерлердің бірі. Сол- түстігінде Ұи ғыр ауданымен, батысын- да Еңбекшіқазақ, Талғар және тіпті Қарасаи аудандарымен Шелек өзенінің жоғарғы ағысымен шектеседі. Оңтүсті- гінде Қырғызстанмен, шығысында Қытаи мен шекараласады. Бұл аи мақ- тың ең биік шыңы-Хан Тәңірі, 6995 м, Қазақстан мен Қырғызстан шекара- сында орналасқан. Ауданның ең ірі өзендері – Шарын, Шелек, Текес, Баянкөл, көптеген сала- лары бар. Ауданның оңтүстік бөлігінде тау жоталары Теріскеи Алатау жүи есіне жатады. Ауданның оңтүстік бөлігіндегі тау шыңдарының абсолютті биіктігі теңіз деңгеи інен 3400 метрге деи ін. Бұл аи мақтың топырақ жамылғысы әртүрлі механикалық құрамы бар әртүрлі топырақ түрлерімен сипатталады [5]. Таулы қара топырақ құрғақ бозды- бетегелі дала белдемін алып жатыр. Тау бөктеріндегі қара және қара қоңыр топырақтары негізінен төменге кету конустарында орналасқан. Бұл топырақ аи мағының ауылшаруашылықта маңы- зы зор, өи ткені онда егіншілікке жарам- ды негізгі жер қорлары шоғырланған. Бұл аи маққа шартты түрде Кеген- Нарынқол ауданы кіреді. Бүкіл аи мақтан аи ырмашылығы, бұл аи мақ жылудың жетіспеушілігімен, құрғақшы- лықтың жоғарылауымен және қысқа өсу кезеңімен сипатталады [6]. Мақаланың мақсаты сирек, эндем, дәрілік түр Adonis tianschanica Lipsch (Adolf). ценопопуляцияларының қазіргі топырақ жағдаи ына баға беру Осы мақсатқа сәи кесінше қои ыл- ған міндеттер: 1. Кеген асуы жағдаи ында кездесетін сирек, эндем, дәрілік түр Adonis tianschanica Lipch (Adolf). Ценопо- пуляцияларының қазіргі топырақ жағдаи ы. 2. Теріскеи Алатау жағдаи ында кездесетін сирек, эндем, дәрілік түр Adonis tianschanica Lipch (Adolf). ценопопуляцияларының қазіргі топы- рақ жағдаи ы. ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ Далалық зерттеу жұмыстары Алматы облысындағы Кеген асуы және Теріскеи Алатауы топырағында жүргі- зілді. Зерттеу нысаны - Кеген асуы және Теріскеи Алатауының топырақ жамыл- ғысы. Климаты күрт континентальды, қысы ұзақ және суық. Аумағы таулы рельефпен сипатталады. Топырақтың далалық морфоло- гиялық сипаттамасын нақтылау үшін топырақ үлгілері алынды, олар кеи ін- нен жете зерттеуге және зертханалық талдауға жіберілді. Оларды іріктеу топырақтың морфологиялық сипатта- масынан кеи ін генетикалық қабаттар мен әр қабаттарға сәи кес жүргізілді [7]. Зерттеу әдістері. Топырақ үлгі- лер топырақ кескіні бои ынша әр қабаттын бои ымен арнаи ы топырақ пышағының көмегімен алынды. Әрбір біріктірілген үлгінің массасы шамамен 400-500 г. Үлгіні алу орнында топырақ ылғалдылығын анықтау үшін берілген тереңдіктен топырақ массасы пышақ- пен алынды. Топырақ үлгілері бірнеше қабаттан, барлық тереңдікке алынды. Технохимиялық таразыларда қақпағы бар алюминии бюкс өлшенді. Үлгі кептіру шкафында 105 °C темпера- турада 5 сағат бои ы ашық кептіріліп (қақпақ бюкс түбіне қои ылды), эксика- торда салқында-ғаннан кеи ін қаи тадан өлшенді [8]. Ылғалды топырақпен жүргізілетін көптеген талдаулар үшін ылғалдан құрғақ топыраққа ауысу коэффициентін білу қажет. Ол мына формула бои ынша есептеледі: К = 100 + А/100 мұндағы, А - далалық ылғал- дылық, %. Гумустың құрамын анықтау үшін топырақ сынамалары 0,25 мм торлы |