Почвоведение и агрохимия
жүктеу/скачать 4.83 Mb. Pdf көрінісі
|
| ГЕОГРАФИЯ И ГЕНЕЗИС ПОЧВ
МҒТАР 68.05.37 Қ.Қ. Құлымбет 1,2 , Н.М. Мухитдинов 2 , Г. Шрамко 3 , А.Б.Садуахас 1 , Ғ.Е Ергеш 1 , К.М.Тыныбаева 1 , А.А.Тастанбекова 2 ADONIS TIANSCHANICA LIPSCH (ADOLF) ЦЕНОПОПУЛЯЦИЯЛАРЫНЫҢ ТАРАЛҒАН АЙМАҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТОПЫРАҚ ЖАҒДАЙЫ 1 «Ө.О.Оспанов атындағы қазақ топырақтану және агрохимия ғылыми- зерттеу институты» ЖШС, 050060, Алматы қ, аль-Фараби даңғылы,75В, Қазақстан, e-mail: qulymbet.qanat@gmail.com 2 әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 050040, Алматы қ, аль- Фараби даңғылы,71, Қазақстан 3 Дебрецен Университеті, Дебрецен қ, 4032, Венгрия Аннотация. Мақалада Кеген асуы мен Теріскеи Алатауы топырағы жамылғысының қазіргі жағдаи ы сипатталды. Топырақтың морфологиялық, химиялық, физикалық және физика-химиялық қасиеттері зерттелді. Зерттеу аумақтарында келесі топырақ типтері анықталды: таулы-дала зонасындағы әлсіз сілтілі қара топырақ (Кеген асуы); таулы-дала зонасындағы оңтүстік қара топырақ (Теріскеи Алатауы). Аумақтың топырағындағы гумустың мөлшері (0- 10 см қабаты) жоғары қамтамасыз етілу санатына жатады (9,13 % деи ін). pН мәні бои ынша екі кесіндідегі топырақта сілтілі, жоғарғы қабаттары әлсіз сілтілі, ал төменгі қабаттарға қараи орта сілтілі және қатты сілтілі, олар 7,1 ден 8,4 аралығында өзгереді. Екі кесіндіде де калии дің жоғары қамтамасыз етілуі анықталды. Теріскеи Алатауы топырақ кесіндісінде - салыстырмалы түрде қоректік заттармен жоғары қамтамасыз етілген. Зерттеу аумақтарынан 25 тен астам өсімдік түрлері анықталды. Олардың ішіндегі доминант түрлер: Artemisia glauca, Artemísia vulgaris, Festuca valesiaca, Dracocephalum integrifolium. Зерттеу барысында алдыңғы жылдары құрастырылған картографиялық мәліметтер қолдануы негізінде зерттеу аумығының толықтырылған, жаңа топырақ картасы сызылды. Түйін сөздер: топырақ кескіні, қабаттар, өсімдік түрлері, морфологиялық сипаттама, Кеген асуы, Теріскей Алатауы, топырақ ылғалдылығы, топырақ типтері. КІРІСПЕ Топырақ түрлерінің солтүстіктен оңтүстікке, яғни ендік аи маққа ауысуы аи қын көрінеді. Тауларда топырақ түр- лері бөктерден шыңдарға ауысады, яғни тік (биіктік) белдеу баи қалады[1]. Қазақстанда аумақтың 86 %-ын жазық- тар алып жатыр. Жазықтарда топырақ- тың үш түрі ерекшеленеді: қара топы- рақтар (52° с. е. деи ін), қызғылт (52 және 48° с. е.арасында), қоңыр және сұр-қоңыр (48° с. е. оңтүстігінде). Қыз- ғылт топырақтар қара топырақтардың оңтүстігінде орналасқан. Олар Орталық Қазақстанның басым бөлігін, Каспии маңы ои патының солтүстігін, Шығыс Қазақстан облысының жазығын алып жатыр. Қызғылт топырақ оңтүстікте, құрғақ дала және шөлеи т аи мақтарда басым, олар 90,6 миллион га немесе республика аумағының 34 % алып жа- тыр [2]. Қара топырақ 3 тип тармаққа бөлінеді: оңтүстік қара топырақ, әлсіз сілтілі қара топырақ және кәдімгі қара топырақ орташа құрғақ дала қара қызғылт топырағы және құрғақ дала қызғылт топырағы, сондаи -ақ шөлеи т- тің ашық қызғылт топырағы [3]. Топырақтың құнарлылығы оңтүс- тікке қараи төмендеи ді. Қара қоңыр және қоңыр топырақтарында 4,5-3,0 % қарашірік бар, жартылаи шөлдің ашық қоңыр топырақтары қараші-ріктің аз мөлшерімен ерекшеленеді - 3,0-2,0 %. Құрғақ даланың қара қоңыр және қоңыр топырақтары телімі (яғни, суарылмаи тын) егіншілік пен мал шаруашылығына жарамды, ал шөлеи т жерлердің ашық қоңыр топырақтары |