Психиатрияға кіріспе тармақ психиатрияның жалпы мәселелері тарау

~ 164 ~ 
ПСИХИКАЛЫҚ АУРУЛАР КЕЗІНДЕГІ ДИАГНОСТИКА 
МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Психиатрияда диагноздың методологиялық негіздері 
Ауруды немесе дертті жағдайды диагностикалау - оны дҧрыс тану 
болып табылады. Ауруды танып-білу – бҧл сезімдік танымның қарапайым 
ҥрдісіне тән тек тану болып табылмайды. Белгілі бір ӛмірлік тәжірибеміз бар 
біз қоршаған заттар мен қҧбылыстарды олардың тек бір белгісі арқылы ғана 
тани аламыз. Анық тану қҧбылыстың тек сыртқы табиғатын ғана емес, оның 
ішкі болмысын терең тҥсіну болып табылады.
Ауруды танып-білу танымның кез-келген ҥрдісіне тән кӛпқырлы 
қызмет болып табылады. Таным қызметі сыртқы әлем заттары мен 
қҧбылыстарын тікелей танудан (сезімдік таным, қабылдау), және таным 
ҥрдісі нәтижелерін бекітуге және сақтауға бағытталған тікелей емес таным 
(рациональды таным, ойлау) және естен тҧрады. Осы сатыларға сәйкес 
диагностикалау жолында біз белгілі бір факттар жинақтаймыз, ауру жӛнінде 
мәліметтер жинап, оның белгілерін жіктейміз, алынған ақпаратты талдаймыз, 
синтездейміз, салыстырамыз, ортақтастырамыз, қорытынды шығарамыз 
(диагноз тҥземіз) және ҧйымдастырулық, емдік, профилактикалық 
тәжірибеде қолданамыз. Осы нәтижелерге байланысты диагностикалық 
концепцияның дҧрыстығын тексеріп отырамыз, толықтырамыз, тҥзетулер 
енгіземіз. Осылайша, диагноз тҥзумен дертті анықтау аяқталмайды: ол кез-
келген таным сияқты тәжірбиеге керек және тәжірибе арқылы туындап 
отырады.
Диагностиканы негіздеуші факттарды біз науқасты әртҥрлі зерттеу 
әдістері - клиникалық және лабораториялық зерттеулер арқылы аламыз. 
Психикалық (соның ішінде психопатологиялық) акт жҥйелі болып табылады. 
Ол кӛптеген функциональды деңгейлердің кҥрделі интеграциясының 
нәтижесі және жҥйке жасушаларында жҥретін биологиялық ҥрдістерді 
тікелей 
кӛрсете 
алмайды. 
Сондықтан 
лабораториялық 
әдістердің 
(электрофизиологиялық, биохимиялық т.б.) психикалық ауру диагнозын қою 
барысында жеке жағдайларда клиникалық зерттеулермен салыстырғанда 
беретін мәліметі аздау. Сҧрастыру және тікелей бақылау әдісі арқылы 
аурудың белгілері – симптомдары мен синдромдарын анықтап, олардың 
пайда болу шарттары мен даму стереотиптері туралы, сыртқы биологиялық, 
әлеуметтік, ем әсерлеріне сезімталдығы туралы, ауру ағымының типі, 
стадиялары туралы мәліметтер жинауға болады. Сонымен қатар әзірге 
сандырақтан жабысқақтықты айыратын, баяу ағымды шизофренияны 
невроздан ажырататын лабораториялық әдістер жоқ. Сау адамның, 
шизофрениямен немесе неврозбен ауратын науқас қанының биохимиялық 
анализі, жҧлын сҧйықтығын зерттеу нәтижелері, электроэнцефалограммасы 
бірдей кӛрсеткіш беруі мҥмкін. Осыған орай болашақ дәрігерлердің 

~ 165 ~ 
клиникалық ойлауын жетілдіру бойынша жҧмыстардың маңыздылығы, осы 
жҧмыстың жоғарғы деңгейін қамтамасыз ету қажеттілігі кӛрініп тҧр. 
Клиникалық әдіс артықшылығы, инструментальды әдістердің 
бағынышты жағдайы психиатрияда диагностиканы субъективизмге кінәлауға 
тҥрткі болады. Психиатрияда объективті диогностиканы теріске шығару 
психикалық ауруды және психиатрияны ілім ретінде жоққа шығару болып 
табылады. Бҧл антипсихиатриялық жағдай бар заңдылықтарды бҧрмалайды, 
диагностикадағы субьективті және обьективті арақатынасты қате кӛрсетеді. 
Кез-келген адамға тән таным, егер ол әлемді дҧрыс бейнелейтін болса, 
обьективті болып табылады. Объективті патологиялық ҥрдісті тану ретінде 
диагностика формасы бойынша субьективті (ӛйткені дәрігер санасына 
тәуелді), 
ал 
мазмҧны 
бойынша 
объективті 
болып 
табылады. 
Диагностикадағы субъективизм жӛнінде жеткіліксіз білім, біржақты ойлау,
эмоциональды немқҧрайлық дәрігердің дҧрыс диагноз қоюына мҥмкіндік 
бермеген жағдайды айтамыз. Шынайылықты бҧрмалайтын қате диагностика 
әрқашан субъективті. Объективті қиындықтар (науқасты тексеруге қажет 
жағдайдың болмауы, дерт кӛрінісінің кҥрделілігі және типті еместігі, осы 
ілім саласындағы даму жеткіліксіздігі және т.с.с.) тек қателікке мҥмкіндік 
береді. Бҧл мҥмкіндікті іске асыру ҥшін дәрігер тҧлғасына байланысты 
субъективті факторлар қажет. 
Зерттеу әдістерін субъективті және объективті деп бӛлу дҧрыс емес. 
Қҧралдардың, биохимиялық анализдердің кӛрсеткіштерін біз сезім 
мҥшелерімізбен қабылдаймыз. Пальпация жасаушы қолдар стетоскоп тәрізді 
зерттеу қҧралы болып табылады, б.а. зерттеу қаншалықты «обьективті» 
болғанымен субьективті фактор қатысуынсыз болмайды. Сонымен қатар, 
инструментальды әдістерді қолдану нәтижелері, егер зерттеу трафарет тәрізді 
массалық тәртіпте жҥргізілсе кӛбірек субъективизмге алып келеді. 
Инструмент дәрігерді науқастан алшақтатады деген пікір бар. 
Дертті зерттеу ҥшін, ауруларды тексеру ҥшін қазіргі уақытта кҥрделі 
және жетілдірілген қҧралдар қолданылады, бҧл ғылымның заманауи жоғары 
деңгейде дамуына және психикалық аурулардың биологиялық негізінің 
ҥдеуіне сәйкес. Шамадан тыс техницизм клиникалық зерттеуден бас тартуға 
алып келмегені жӛн. Диагностикада фактілерді анықтау әдістері шексіз 
болуы мҥмкін, бірақ тану тәсілі біреу ғана - диалектикалық материализм 
әдісі.

жүктеу/скачать 5.77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: