Психотерапия технологиялары
Пысықтауға арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 0.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 10 тақырып. Отбасылық психотерапия. Жоспар. 1.Отбасылық психотерапия. 2.Отбасылық кеңес беру. 3.Отбасылық мифтер. ОТБАСЫЛЫҚ ПСИХОТЕРАПИЯ (О. П.).
| Пысықтауға арналған сұрақтар:
1. Суггестия сөзінің мағынасы. 2. Иландырудың жіктемесі. 3. А. А. Ухтомский теориясы бойынша өзін – өзі иландыру әсері. 4. Бехтерев бойынша өзін – өзі иландыру. 5. Шульц бойынша аутогендік жаттығудың жіктемесі. Әдебиет: Бондаренко А.Ф.Психологическая помощь: теория и практика. — Изд. 3-е, испр. и доп. — М.: Независимая фирма “Класс”, 2001. — 336 с. Грановская Р.М. Элементы практической психологии.— 2-е изд.— Л.: Издательство Ленинградского университета. 1988.—560 с. Карвасарский Б.Д. Психотерапия Учебник для студентов медицинских ВУЗов. 2-е изд., 2002. Нельсон-Джоунс Р. Теория и практика консультирования – СПб.: Издательство «Питер», 2000. – 464с. Осипова А.А. Общая психокоррекция: Учебное пособие для студентов вузов. – М.: ТЦ «Сфера», 2000.– 512с. ISBN 5-89144-100-4 Романин А.Н. Основы психотерапии: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 1999. - 208 с. ISBN 5-7695-0418-8, стр.68-71. 10 тақырып. Отбасылық психотерапия. Жоспар. 1.Отбасылық психотерапия. 2.Отбасылық кеңес беру. 3.Отбасылық мифтер. ОТБАСЫЛЫҚ ПСИХОТЕРАПИЯ (О. П.). Өзара қарым-қатынастардың түзетуіне бағытталған және мақсаты науқастың отбасы мүшелерінде анағұрлым айқындалған эмоциональдық күйзелістерді жою болып табылатын психотерапияның ерекше түрі (Мягер В. К., Мишина Т. М., 1976). XIX ғ. соңғы ширегінде түрлі психикалық бұзулардағы «отбасылық диагностика» және «отбасылық емдеу» туралы ілім пайда болды (Маляревский И. В., 1886; Smith Z., 1890). Ресейдегі Отбасылық психотерапия шынайы негізін салушы және әлемдегі ең бірінші И. В. Маляревский болған. 1882 ж. Санкт-Петербургте ол психикалық ауру балалар мен жасөспірімдерге арналған емдеу-тәрбиелік мекеменің негізін қалаған. Оның қызметкерлері психикалық ауру балалардың отбасыларындағы өзара қатынастарға, кез келген тәндік ауруларда көріністердің қалыптасуында үйлесімсіздік тәрбиенің рөліне баса көңіл аударды. Ауру адамдардың туыстырымен «отбасылық тәрбие» – Отбасылық психотерапия заманауи түп бейнесі. Отбасылық психотерапия деген халықтың мұқтждығы бүкіл әлем елдерінде, әсіресе ХХ ғ. 40 жж. ортасынан бастап Екінші дүниежүзілік соғысысынан кейін(Spiegel J. Р., Bell N. W., 1959), ал КСРО-да – ХХ ғ. 70 жж. және 1990 ж. кейін (Мягер В. К., 1976; Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, 1994). Бүгінгі күні Отбасылық психотерапия бірнеше негізгі бағыттарын бөледі: психодинамикалық (Мягер В. К., Мишина Т. М., 1976; Костерева В. Я., 1979; Трегубов И. Б., 1987; Бабин С. М., 1996; Ackermann N. W., Franklin P. F., 1985), жүйелік және стратегиялық (Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, 1990, 1994; Чаева С. И., 1992; Haley J., 1976; Minuchin S., Fishman H. С., 1981; Palazzoli М. S. et al., 1981; Burnham G., 1991), сондай-ақ эклектикалық (Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, 1980; Захаров А. И., 1982). Отбасылық психотерапия тарихи бірінші, Батыста айтатындай, Фрейд талдауынан (Freud S.) «кішкентай Ганс» (Sakamoto J., 1967) жағдайына өскен психодинамикалық бағыт болды. Ганстың әкесі күнделік жазып, Фрейдке хаттар жазған, ол хаттарда атты көргенде үрейлі қорқыныштан азаптанатын баласының күйзелісін түсіндіру үдерісі туралы жазған, ал жауап ретінде осы жұмысты жүргізу боынша кеңестер алған. Психодинамикалық көзқарастың негізгі белгілері құрылды: отбасы мүшелері, олардың түсініксіз тілектері, психологиялық проблемалары мен онтогенездің ерте кезінде сезінілген және актуальды тәжірибеде жүзеге асатын өзара проекциялардың өткендегі тарихын талдау. Психотерапияның міндеті инсайтқа жету болып табылады – бұрынғы шешілмеген проблемалардың қазіргі кезде отбасы ішіндегі қарым-қатынасқа әсер ететінін және сол бұзылған қатынас контекстінен кейбір мүшелерде өмірге деген бейімделудің неврөздық белгілер мен бейімделудің құрылымдық емес тәсілдері пайда болатынын сезіну. Бүгінгі күні психотерапевттің және отбасы мүшелері тарапынан көп күш жұмсауды, көп уақытты талап ететін осындай көзқарас үнемділік жағынан маңызы аз, бірақ тиімділігі зор болып саналады. 2-ші (Краков, 1990) халықаралық конференция және 3-ші (Юваскюля, 1991) және 6-шы (Иерусалим, 1992) халықаралық конгрестер мүшелерінің құрамы көрсеткендей, психодинамикалық бағыттың өкілдері 25% болды, ал жүйелі отбасылық психотерапия қолдаушылары – қатысушылрдың жалпы санынан 60% жуық. Эклектикалық бағыттың өкілдері психотерапиялық жұмыста емдеу механизмдері бойынша әртүрлі әдістерді отбасыларына біріктіреді: гипнөз, аутогендік жаттығу, медитация, мінез-құлық модификациясы бойынша үй тапсырмалары, қарым-қатынастың талдауы мен түсініктемесі, топтық дискуссиялар және т.б. Ұзақтығы бірнеше аптадан бірнеше жылдарға сөзыла алатын Отбасылық психотерапия барысында бірнеше кезеңдер бөледі. Отбасылық психотерапия ұзақтығы «белгі тасушының» психикалық бұзулардың ауырлығымен, отбасыдағы өзара кикілжіңмен айқындалуымен, терапиялық өзгерістерге жетуге отбасы мүшелерінің мотивациясымен ескеріледі. Психотерапияға қатысушылары Сатирдан (Satir V.) «Отбасылық психотерапия қанша уақытқа сөзылады» сұрағанда, ол «Сіздің проблемаңыз неде екендігін анықтау үшін, ұзақтығы 1 сағат 3-тен 6 сессияға дейін керек, ал әрі қарай өздеріңіз шешесіз, бұл жеткілікті мен немесе менімен жұмыс жасауды жалғастырасыз» деп жауап береді. Алдында Отбасылық психотерапия аптасына 1-2 сеанс жиілігімен, содан кейін кездесулер 2 аптада 1 рет, әрі қарай 3 аптада 1 рет өткізіледі. Отбасылық психотерапия жиі 4 кезеңді бөледі (Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, 1976; Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, Юстицкий В. В., 1989): 1) диагностикалық (отбасылық диагнөз); 2) отбасылық кикілжіңді жою; 3) қайта құратын; 4) қолдайтын. Отбасылық диагнөз отбасы мүшелеріні жеке-тұлғалық қасиеттері мен олардың біреуінің сырқатының сипаттамасы есебімен бұзылған отбасылық қатынастардың түрленуі деп ұғынылады. (Т.М. Мишина, 1983). Отбасылық қатынастар диагностикасы отбасы тобына проблемалық диагностикалық болжамлдарды тексеріп шығаратын психотерапевттің қосылу үдерісінде жүзеге асады. Отбасылық диагностика процедурасының ерешеліктері оның толассыз сипатты, яғни Отбасылық психотерапия барлық кезеңде еріп жүреді және психотерапиялық техникалар таңдауын алдын алады. Отбасылық қатынастар диагностикасының басқа өзгешелігі оның стереоскопиялық сипатында болып табылады. Бұл егер болған туралы ақпарат біржақты кездесулерде отбасының бір мүшесінен алынған болса, онда ол басқа отбасы мүшелерінен алынған ақпаратпен және психотерапевттегі психотерапия үдерісіндегі қатысушылар мінез-құлқын бақылау және сұрастыру негізінде қалыптасқан әсермен салыстырылу керек дегенді білдіреді («отбасы бала көзімен», «отбасы ата-ана көзімен», «отбасы психотерапевт көзімен», «біздің шын мәніндегі көрінісіміз»). Екінші кезеңде психотерапевттің науқастармен және олардың отбасы мүшелерімен біржақты кездесу барысында отбасы кикілжіңі бастауы анықталады мен кларификациясы болады және психотерапевтпен теңбе-тең қатынасты орнату нәтижесінде кикілжіңге тартылған отбасының әр мүшесінің эмоциональдық әсер ету арқылы оны жою жүзеге асады. Психотерапевт кикілжің қатысушыларына барлығына түсінікті тілмен сөйлеуге көмектеседі. Одан басқа, ол делдал рөлін алып, бір отбасы мүшесінен екіншісіне кикілжің туралы ақпараттың келісілген көлемінде беріп отырады. Бұл ақпараттың ауызша емес компоненті «робот - манипулятор» тәсілі қолданылатын психотерапевтпен бірлескен кездесу сеансында таратыла алады. Сеансқа қатысушының қарама-қайшы хабарламасын тыңдап алып, психотерапевт оны қимыл тіліне ауыстырады, ал қимыл бейнелілігін қатысушылардың сенситивтілік пен толеранттілігімен қатыстырылады. Осылай, осы кезеңде келесі психотерапиялық әдістер жетекші болады: көбінесе тұлғаның танылмайтын қатынастарының вербалдануына көзделген директиві емес психотерапия, сонымен қатар отбасы мүшелерінің бір-біріне әсер етудің арнайы әзірленген әдістері (қатысушылар тұлғасының әр жатарына иерархиялық тәртіпте әсер етіп, қарым-қатынасты орнатуға тырысу және әсер алу) (Эйдемиллер Э. Гипнотерапия, Юстицкис В., 1999). Отбасылық қатынастардың қайта құру кезеңінде актуальды отбасылық проблемаларды топтық талқылау жеке алынған отбасында, немесе ұқсас проблемалары бар науқастар және олардың туыстарының параллельді топтарында жүзеге асады. Осы топтарда рөльдік мінез-құлық тренингі және құрылымдық таластың ережелерін оқыту жүргізіледі. Қолдайтын кезеңде немесе белгілеу кезеңінде шынайы отбасылық жағдайларда алдыңғы кезеңдерде пайда қалыптасқан эмпатиялық қатынастың дағдылары мен рөльдік мінез-құлықтың артқан диапазоны бекітіледі, кеңес беріледі шынай өмірге қатысты қалыптасқан қарым-қатынас дағдылары түзетіледі. Кезеңдерді бөлі Отбасылық психотерапия үдерісінің құрылымын жасауға мүмкіндік береді, диагностикалық мәліметтердің мақсаттары мен көлеміне байланысты белгілі бір психотерапиялық әдістерді қолданудың реттілігін дәлелдейді. Э. Гипнотерапия Эйдемиллер, В. В. Юстицкис бойынша «Отбасылық психотерапия кезеңі» ұғымдары және оған теңбе-тең психотерапиялық әдістеме – бір-бірімен өзара байланысты құбылыстар. Отбасылық психотерапия неғұрлым жиі қолданылатын психотерапиялық тәсілдерге келесілер жатады (Т.М.Мишина, 1983): 1) үнсіздікті тиімді қолдану; 2) тыңдай білу; 3) сұрақтар арқылы оқыту; 4) қайталау (түйіндемелеу); 5) жалпы қайталау; 6) жан күйзелісінің көрінісі мен нақытылығы (айқындылығы); 7) конфронтация; 8) рөльдерді ойнау; 9) «тірі мүсіндерді» жасау; 10) бейнемагнитофонды жазбаларды талдау (Perrez M., 1979). Отбасылық психотерапия мазмұнын кең түрде түсінігін қолдаушылар жалпы алғанда отбасыға оң әсерді көздейтін кез келген жеке отбасы мүшелеріне психотерапиялық ықпалды Отбасылық психотерапия нұсқасының бірі ретінде қарастыруға болады (Bach О., Scholz M., 1980; Kratochvil S., 1985). Науқасты тыңдап, отбасылық диагнөз туралы болжамды ұсына отыра, психотерапевт жалпы отбаслық құрылым санатымен ойлайды және «демек, алдына ала кез келген ықпал жалпы алғанда отбасылық қарым-қатынасқа әсер ететінін бағалайтын болса», бұл жіберілгендік әділ болып саналады (Столин В. В., 1981). Одан басқа, жүйеліліктің қағида мәні отбасыдағы «шеңберлі себептілік» туралы идеясының жарық көруінде айқындалады, оған сәйкес қатынас жасау стилі, өзара әрекет ету сипаты, тәрбиелеу түрі, бір жағынан және отбасы мүшелерінің жеке ерекшеліктері – екіншіден, тұйық тұрақты іске асып отыратын гомеоститкалық циклді құрады (Andolfi М., 1980). Отбасылық психотерапия бұл циклдің бұзылуы мен отбасылық қызмет етудің құрылымдық баламасының құрылуы табылады. жүктеу/скачать 0.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|