Тёван ч.лхе в.рент\ предмет тытём.н пахалăх ориентир.сем?

Çамрăк ăрăва ăс-тăн парса ÿстерес ĕçре пуçламăш шкул пĕлтерĕшĕ калама çук пысăк.

Вĕрентÿ ăс-тăн пару никĕсĕ, унăн тĕп инструментчĕ – тăван чĕлхе. Тин çеç кĕнеке тытнă ачана ăнăçлă вĕрентсе ăс-тăн парасси чи малтан вăл хăйĕн тăван чĕлхипе тухăçлă усă курма пултарнинчен килет. Тăван чĕлхе – ÿсекен этеме çут тĕнчене кĕмелли алăкăн ылтăн çăраççийĕпе пĕрех.

Çак асамлă çăраççипе ача вĕренÿре туллин усă курма пултартăр тесен унăн пуплевĕпе шухăшлавне пур енлĕн аталантармалла. Кĕске тапхăртах ăна çăмăллăн вулама, тăнласа ăнкарма, шухăша пуплевре уçăмлăн палăртма, çырма хăнăхтармалла: вĕренÿ кĕнекине вăл хăй вулайтăр, вĕрентÿçĕ каласа панине лайăх ăнланма, асăмлама, асăнлама пултарайтăр, çавăн пекех унăн калаçу хăнăхăвĕпе çыру мехелĕ çителĕклĕ пулччăр. Çакна тума шăпах ĕнтĕ тăван чĕлхене I-IV классенче ятарлă программăпа туллин вĕрентни пулăшать.

Тăван чĕлхе программи виçĕ пайран тăрать: 1) вулама-çырма вĕрентесси, класри тата класс тулашĕнчи вулав çине таянса пуплеве аталантарасси; 2) вулавпа çыхăнуллăн пуплеве аталантарасси; 3) пуплеве пур енлĕн аталантарнă май чĕлхе пулăмĕсемпе ансат паллаштарасси, пуплеве тишкерме вĕрентесси. Çак виçĕ пая пуплеве аталантарас тĕллев пĕрлештерсе тăрать. Çапла вара, тăван сăмахлăха вĕрентни кирлĕрен те кирлĕ ăслайсемпе хăнăхусене алалантарса çирĕплетессипе тÿррĕнех çыхăнмалла. Çав ăслайсемпе хăнăхусем шутĕнче – ăнланса вуласси тата тăнласси, çыхăнуллă калаçасси, çырасси. Çавăнпа пĕрлех ачасене чĕлхе ăслăлăхĕпе литература пĕлĕвĕн ансат ăнлавĕсемпе паллаштарнă май харпăр хăйĕн тата юлташĕсен пуплевне сăнас, чĕлхе илемне туйса ăна тарăнрах пĕлес туртăмне амалантармалла. Пĕтĕм халăх усă куракан литература чĕлхин сасă тытăмĕпе, сăмах пуянлăхĕпе, морфологи тата синтаксис мелĕсемпе паллаштарнă хушăрах вĕсене вырăнти калаçу уйрăмлăхĕсене курма та вĕрентмелле.

Ача пуплевĕнчи тĕп ĕç-хĕлсене (тăнлассине, калаçассине, вулассине, çырассине) аталантарса пынипе пĕрлех тăван чĕлхе вĕрентнĕ чух пуçламăш шкулта çакăн пек пысăк та пархатарлă тĕллевсене пурнăçламалла:

- вĕренекенсен çынлăх туйăмĕсене вăйлатмалла, пурнăçа юратма, ырра шанса тăма тата хăйсене те ырă кăмăллă, сăпайлă пулма хăнăхтармалла;

- ачасем таврари пурнăç, этемпе çут çанталăк çинчен мĕн пĕлнине анлăлатмалла;

- вĕсен çыхăнуллă тата сăнарлă шухăшлавĕпе асне, асăмлас хевтине аталантармалла;

- вĕренÿ ĕç-хĕлне лайăхрах хăнăхтарса, унăн ăслайĕсене «алла илме» май памалла; вĕренÿ вăхăчĕпе перекетлĕ усă курма, харпăр хăй тĕллĕн ĕçлессин ансатрах мелĕсене чухлама вĕрентмелле;

- тăрăшуллă та тимлĕ вĕренме, пĕлÿпе пурнăç тĕслĕхĕсен çăл куçĕпе – кĕнекепе кăсăкланма хăнăхтармалла.

Программăри вĕренÿ материалĕпе вĕрентÿ меслечĕсем ачасене

çирĕп пĕлÿсемпе ăслайсем, кирлĕ хăнăхусем паччăр тесен дидактикăн тĕп принципĕсене асра тытса вĕренÿ ăнланулăхĕпе кăсăклăхне, çыхăнулăхĕпе тĕллевлĕхне ялан пурнăçласа пымалла.

Вĕрентÿ предмечĕн вĕрентÿ планĕнчи вырăнĕ

Пу=ламёш шкулта чёваш ч.лхине в.рентмелли в.рент\ план.% 1 класра эрнере 4 сехет: 2-4 классенче 3- шер сехет уйёрнё? Пур. % 1 класра – 132 сехет: 2- 4 классенче 102- шер сехет?

- шкула каяс: шкулта в.ренес: хёвёртрах вулама-=ырма в.ренес туйём =урални;

- тёван ял: шкул: класс: тёван кил: =емье пурн=ёри вырённе ёнкарни;

- килти выльёх-ч.рл.х: тискер ч.р чун: пахча =им.=: тырё-пулё п.лтер.ш.сене ёнланса илни;

- кун й.рки улшённине: ёна пурнё=ламаллине ёнланни;

- хёш-п.р япалана: .=е п.ччен мар: ытти =ынсемпе п.рле туни усёмлёрах пулнине тавё=рни;

- в.рен\ .=-х.лне майпен хёнёхни;

- ачан кёсёклёх. амаланни;

- пурин те п.рле кала=малла марине: п.рин хы==ён тепри кала=ёва хутшёнмаллине ёнланни;

- п.р-п.рне тимлесе калаёмаллине: п.лнине пёр-п.рне п\лмес.р каламаллине п.лни;

- класри ачасене хисеплени?
П.л\л.х результач.сем%

- в.рен\ хат.р.сенчен =.ннине п.лме пулнине ёнланни;

- кашни сёмахён хёй.н п.лтер.ш.:п.лтер.шне кура в.сене ушкёнлама: ытлашшине тупма пулнине тавё=рни;

- япаласене сёнама: ушкёнлама п.лни;

- япаласен т.п паллисене курни: т.с: капёш: калёпёш;

- япаласен п.р пекл.х.семпе уйрёмлёх.сене палёртни;

- япалана ыттисенчен паллисене кура уйёрма пулнине п.лни;

- текст: предложении: сёмах схемисене тума е панё схемёсем: моделсем патне текст й.ркелеме: предложении: сёмах тупма пултарни;

- таврари япаласене тишкерме: танлаштарма: теми=е т.рл. паллё тёрёх ушкёнлама хёнёхни: т.с.: м.нрен тунё: капёш.: калёпёш.;

-япалана п.т.м.шле курма пултарни: унён пай.сене палёртма хёнёхни;

- й.ри-тавралёх ен.сене п.лни: сылтём: сулахай: аял: =\лл.: хытё: ум: мал: кай?
Й.ркел\ результач.сем%

- кашни =ын хёй.н умне яланах м.нле те пулин т.ллев лартмаллине ёнланни;

- .=е м.нш.н: м.нле т.ллевпе: туса п.терсен м.н пулнине пу=личченх п.лмеллине тавё=рни;

- учитель: ашш.-амёш.сен: аслисен: юлташ.сен с.н.в.сене т.р.с =ёланма: шута илме пултарни;

-хапёр хёй.н: юлташ.н .=не хаклама: йёнёш.сене курма: тунё йёнёшсене т\рлетсе пыма в.ренни;

- м.н в.ренни: м.н туни =инчен каласа пама п.лни;

- =ыру .=.н й.ркине п.лни;

- япала: \керч.к тёрёх м.нле й.ркепе каламаллине ас туни;

- м.н в.реннине: м.н в.ренмеллине калёплама, .=-х.л.н юхёмне: результатне пёхса пыма: хаклама в.ренни?
Хутшёну результач.сем%

- учитель: юлташ.сем каланине итлеме в.ренни;

- кала=ёва хутшёнма: =ыхёнуллё: ёнланмалла каласа пама пултарни;

- предложение т.р.с й.ркелеме тёрёшни;

- ыйтусем пама юранине тавё=рни;

- харпёр хёй шухёшне ыттисене ёнланмалла калама тёрёшни;

- юлташпа: ушкёнпа .=леме пулнине п.лни;

- ыттисем каланё чух йёнёшсене т\рлетме тёрёшни: п.р-п.рин .=не т.рюслесе пыма в.ренни;

- пулёшу ыйтма: ыттисене пулёшма: йывёрлёхсене палёртма юранине п.лни;

- икк.н кала=у й.ркелеме май пуррине п.лни;

- \керч.к тёрёх 3-4 предложенирен тёракан калавсем й.ркелейни?
Предмет п.л.в.сем%

- шкул: класс: тёван ял: тёван кил-=урт: =емье: теттесемпе вёйёсем: шкул ачин кун й.рки: килти выльёх- ч.рл.х: вёрманти ч.р чунсем: улма-=ырла: пахча- =им.=: уй-хирти тыр-пул: \т-п\ пай.сем =инчен предложенисем т.р.с й.ркелени:=ыхёнуллё каласа парайни;

- шкул ачин кун й.ркине п.лни;

- сёмахсене сыпёксем =ине пайлайни;

- пуплеври предложенисене: предложенири сёмахсене: сёмахри сыпёксене: сыпёкри сасёсене уйёрма: в.сене т.р.с калама п.лни;

- «калав»: «предложени»:«сёмах»: «хупё сасё»: «у=ё сасё» терминсене ёнланни: в.семпе май.пен пуплев тишкер.в.нче усё курайни;

- текстри предложенисен: предложенири сёмахсен: сёмахри сыпёксен: сасёсен шутне: й.ркине п.лни;

- калавсен: предложенисен: сёмахсен: у=ё тата хупё сасёсен паллисене схемисене п.лни: в.семпе усё курни;

- у=ё тата хупё сасёсене уйёрайни: в.сенчен сыпёксемпе сёмахсем пу=тарайни: предложенисем ёслайни;

- =ырнё чухне т.р.с ларни: =ыру хат.р.семпе кирл. пек усё курни

- =ыру тетрач.н страницисенче .= й.ркине: унён варрине: хушма й.ре курайни;

- =ырнё чухнехи ал хусканёв.сене (=\лтен аялалла: аялтан =\лелле: сулахайран сылтёмалла: сылтёмран сулахаялла) п.лни: пурнё=лайни;

- .лкесене палласа илейни: уйёрайни;

- чёваш алфавит.нчи сас паллисен 9 пайне паллани: в.сене =ырма п.лни?

Вулама-çырма вĕрентесси икĕ тапхăра уйрăлать: пĕри - хатĕрлев тапхарĕ, тепри - саспаллисемпе паллаштарнă тапхăр.

Вулама-çырма вĕрентмелли тĕп меслет – тишкерÿ-¬ пĕрлештерÿ меслечĕ. Шкул ачисене вĕрентнĕ чух унпа туллин усă курмалла.

Литература вулавĕ. Пĕрремĕш çур çулта, ачасен вулав хăнăхăвĕсем йĕркеленсе çитиччен, букварь умĕнхи тапхăрта тата букварь урокĕсенче эрнере пĕрре 15-20 минут литература итлевĕ ирттермелле. Иккĕмĕш çур çулта эрнере пĕрре литература вулав урокĕ пулмалла. Ку уроксен тĕп тĕллевĕ - ачасене тăван çырулăхăн иксĕлми пуянлăхĕпе паллаштарасси, илемлĕ литература хайлавĕсемпе кăсăклантарса ярасси, сăмах искусствипе чунтан киленме, ăна ăнланма вĕрентсе пырасси, вĕсен ăнлав пултарулăхне амалантарасси.

Класс тулашĕнчи вулав урокĕсенче ачасене кĕнекепе интереслентермелле, хăйсем тĕллĕн вулама хатĕрлес тĕлĕшпе ĕçлемелле. Ача-пăча кĕнекисене пăхасси, унти хайлавсене вуласси, итлесси çак уроксенчи тĕп ĕçсем пулмалла.

ХАТĔРЛЕВ ТАПХĂРĔ (12 сехет)

Хăнăхтарусем пурнаçланă май терминсемпе (пуплев, текст, калав, предложени, сăмах, сыпăк, пусăм, yçă сасă, хупă сасă) паллаштарасси, вĕсемпе вĕренÿре усă курма хăнăхтарасси.

Каланă сасăллă сăмаха ыттисем хушшинче палласси, хатĕр схемăна тивĕçтерекен, пĕр-пĕр сасăран е сыпăкран пуçланакан сăмахсене аса илесси. Уçă тата хупă сасăсене илтесси, пĕр-пĕринчен уйăрса илесси.

Пирĕн çырăвăн хăйевĕрлĕхĕ: эпир ытти чылай халăх пек сулахайран сылтăмалла йĕркен-йĕркен çÿлтен аялалла çыратпăр.

Çырулăхра усă куракан хăш-пĕр капăшсен ячĕсемпе паллаштарасси: виçкĕтеслĕх, тÿркĕтеслĕх, çаврашка, ункă, çур ункă, пĕкĕ, çекĕл, лапчăк , лапчăк ункă.

Капăша пĕрлĕхлĕ курма тата унăн пайĕсене палăртма хăнăхтарасси. Пайсем тăрăх капăшне тaвçăрасси, пайсенчен капăш пуçтарасси, капăшри çитмен пайсене ăнкарасси.

Капăшсене кyç виçипе танлаштарасси, вĕсем хăш пайĕсемпе пĕр пеккине е пĕр-пĕринчен уйрăлса тăнине асăрхама хăнăхтарасси. Лап выртакан (горизонтальная), чăнкă анакан (вертикальная) йерсемпе паллаштарасси, вĕсене тетрадьре тупасси. Хăш-пĕр йĕрсен ячĕсемпе паллаштарасси: чалăш йĕр (косая линия), кукăр-макăр йĕр (кривая линия) т.ыт.те.

Тĕрлĕ йĕре, капăшсене, эрешсене, саспаллисен пайĕсене сывлăшра евĕрлесси, йĕрлесси. Çырса пĕтермен йĕрсемпе капăшсене вĕçлесси, сăрласси.

Уç л ă х е н ĕ с е м: сылтăм, сулахай, ум, хыç, аял, çÿл, мал, кай,çум. Япаласен, капăшсен уçлăхри вырăнне курма, сăмахпа палăртма пĕлесси.

Итлев тата калу xăнăхăвĕсем. Аслисем, тантăшĕсем каланине, вуланине итлеме-илтме хăнăхтарасси: итлеме хатĕрленесси, малтан пуçласа вĕçне çитиччен пÿлмесĕр, каланине ăш пиллĕн йышăнса итлесси. Илтнине ăнланма, астуса юлма тăрăшасси.

Çыхăнуллă каласа пама, текст калăплама вĕрентесси. Текст теми, сюжечĕ - ĕç мĕнле пуçланать, мĕн хыççăн мĕн пулса иртет, мĕнле вĕçленет. Сăмах кам е мĕн çинчен пырать.

Итлеме, çыхăнуллă каласа пама вĕрентнĕ май ачасен сăмах йышне пуянлатасси, сăмахсен пĕлтерĕшне тĕрĕсрех, тарăнрах чухлама, вĕсен грамматика формисене тума, пуплевре вĕсемпе вырăнлă усă курма, тĕрлĕ тытăмлă предложенисене кĕртсе вĕсене пĕр-пĕринпе çыхăнтарма хăнăхтарасси.

Тăван чĕлхери тĕп сасăсем, вĕсене уйăрасси, çырура палăртасси. Кĕнекере тата ал çырăвĕнче усă куракан саспаллисем, вĕсен пĕлтерĕшĕсем.

Вĕреннĕ саспаллисене тĕрĕс çырма, çырура пĕр-пĕринпе çыхăнтарма, тĕрлĕ йышши - уçă, тÿнтер, тÿрĕ сыпăкра, сăмахра, предложенире вулама хăнăхтарасси.

Хытă уçă тата хытă хупă сасăсем. Аа, Уу, Ăă, Нн, Лл, Мм, Тт, Пп, Шщ Рр, Ыы, Вв, Хх саспаллисем.Вĕсене çырасси, хытă сыпăкра, сăмахра вуласси. Тÿнтер тата тÿрĕ сыпăксене вулас вăрттăнлăх.

Çемçе уçă тата хупă сасăсем. Ии, Ее (э], Ĕĕ, Сс, Кк, Ÿÿ, Çç, Чч саспаллисем, вĕсене çырасси. Позициллĕ вулав. Хытă, çемçе сыпăксем, сăмахсем.Хупă сасса палăртакан саспаллин пĕлтерĕшĕ вăл мĕнле сыпăкра тăнинчен килни. Хытăлăх/çемçелĕх енчен мăшăрлă сыпăксене, сăмахсене танлаштарса вуласси, саспаллисенчен пухасси, пичетлесси.

Çемçелĕх палли (ь). Хутăш сыпăксем, сăмахсем: çемçе хупă сасăсене палăртмалли мелсене сăнасси. Тăван чĕлхери [й] сасса, ăна уйăрасси, палăртасси.

Йй саспаллисем. Юю, Ян, Ее; саспаллисем сыпăка та, пĕр сасса та пĕлтерни.

Вырăс чĕлхинчен кĕнĕ сăмахсенче тĕл пулакан сасăсем, вĕсене уйăрасси, тĕрĕс каласси. 0о, Ёё,Бб, Гг, Дц, Зз, Жж, Фф, Цц, Щщ саспаллисем, уйăракан паллăсем (ь, ъ).

Сăмахсене тăстарса, сыпăксене сыпăнтарса вулама вĕрентесси.

Сасă тишкерĕвĕ тунă сăмахсене хатĕр саспаллисемпе сыпăксенчен пухасси, класс хăми çине пичетлесси, вуласси, евĕрлесе çырасси.

Уйрăм сăмахсене, ансат предложенисене тата пысăках мар текстсене тĕрĕс, ăнланса, пĕр тикĕс (йывăр сăмахсене сыпăкăн пайласа), тĕрĕс пусăмласа вуласси, вуланине ăнланасси, ыйтусене хуравласси. Вулав хăвăртлăхĕ - минутра 12-15 сăмах.

Вуланă чухне предложенисем тата предложенири пĕр йышши членсем хушшинче чарăну тăвасси. Предложение, вĕçĕнчи чарăну паллине кура, тивĕçлĕ интонаципе вуласси.

Ал çырăвĕнчен, пичетленĕ текстран сăмахсем, предложенисем (малтан вĕсене сасă тата саспалли тишкерĕвĕ тунă хыççăн, кайран харпăр хăй тĕллĕн çырса илесси. Çырнине кĕнеке е класс хăми çинчи текстпа танлаштарса, сыпăкăн-сыпăкăн вуласа тĕрĕслесси

Ансат сăмахсене, 2-3 сăмахран тăракан предложенисене каланă тăрăх уйăрасси.

Предложени пуçламăшĕнчи сăмаха, çын ячĕпе хушаматне пысăкран пуçласа çырасси. Предложени вĕçне чарăну палли лартасси.

Çыру гигиенин правилисене пĕлесси.

Пуплеври сасăсене илтес, калас пултарулăха лайăхлатасси: тăван чĕлхери тĕп сасăсене уйăрма, вĕсене уйрăмшарăн тата пуплевре тĕрĕс каламалли (орфоэпи) виçесене пăхăнса калама хăнăхтарасси.

Пуплеври сасăсене тĕрĕс илтме, сăмахсене, предложенисемпе вĕсен майлашăвĕсене çăмăллăн ăнкарма, шухăша хăвăрт ăнланма хăнăхтарасси. Уйрăм ачасен пуплев кăлтăкĕсене юсасси.

Сăмах. Вĕренекенсем усă куракан сăмах йышне ÿстересси. Япаласемпе пулăмсен ячĕсене, вĕсен паллине, ĕçне пĕлтерекен сăмахсене литература чĕлхинчи пек калама вĕрентесси.

Япаласене вĕсен тĕп паллисем тăрăх ушкăнлама, пĕр-пĕринчен уйăрса илме, япала ушкăнне пĕр сăмахпа пĕтĕмлетме (ят пама) хăнăхтарасси.

Сăмах пĕлтерĕшне тĕплĕнрех ăнланасси. Сăмахсен пулăв çыхăнăвĕсене асăрхаса ăнкарасси.

Шухăша тĕрĕс уçса пама кирлĕ сăмаха хăвăрт тупма, ăна ытти сăмахсемпе тĕрĕс çыхăнтарма, сăмахсен грамматика формисемпе вырăнлă усă курма, пĕр шухăша тĕрлĕ майпа палăртма вĕрентесси.

Ансат тĕслĕхсемпе усă курса сăмах нумай пĕлтерĕшлĕ пулма пултарнипе, омонимсемпе тата синонимсемпе (терминĕсене асăнмасăр) паллаштарасси.

Вырăнти калаçупа литература чĕлхин уйрăмлăхĕсене уяма хистесси.

Пуплеве аталантармалли уроксем эрнере пĕрpe пулмалла. Ку уроксенче те хушма вулавпа çыру хăнăхтарăвĕсем ирттермелле, анчах тĕп вырăнта пуплеве аталантармалли ĕçсем тăмалла.

Сăмахсен грамматика формисемпе усă курасси.

Литература чĕлхинче йышăннă грамматика формисене ăнланма, вĕсемпе тĕрĕс усă курма вĕрентесси. Çав шутра: япала ячĕсен, ылмашсен ÿкĕм тата хисеп формисем, глаголăн ытларах тĕл пулакан (хальхи, пĕрре иртнĕ, пулас) вăхăт формисем, вĕсен хирĕçлев, пултараслăx, пултараймаслăх аспекчĕсем (терминсене асăнмасăр).

Сăмах майлашăвĕ. Япалан камăнлăхне палăртасси. Тăванлăх терминĕсен сăпат формисем. «Сăпат ылмашĕ е тулли пĕлтерĕшлĕ япала ячĕ + пулăшу пĕлтерĕшлĕ япала ячĕ» калăплă сăмах майлашăвĕсен тăтăшлă ÿкĕм формисемпе (манăн патăмра, санăн патăнта т.ыт.те) пуплевре усă курасси.

Предложени. Тытăмĕпе (хутсăр, хутлă) тата калас тĕллевне кура (калуллă, ыйтуллă, хистевлĕ) тĕрлĕ предложени калăпласси. Пуçланă предложенисене вĕçлеме, ансăррисене анлăлатма пĕлесси. Пĕр шухăшах тĕрлĕ предложенипе е вĕсен çыххипе палăртасси. Предложенири сăмахсен йĕркине сăнама, вĕсене тĕрĕс çыхăнтарма хăнăхтарасси.

Çыхăнуллă пуплев. Пуплев хăнăхăвĕсене малалла аталантарасси: тимлесе итлеме, асăмлама, çыхăнуллă каласа пама, вĕрентекен ыйтăвĕсене тĕрĕс, уçăмлăн хуравлама, пуплевре предложенин тĕрлĕ тĕсĕпе усă курма хăнăхтарасси. Итленĕ е вуланă калавсем, юмахсем тăрăх хăйсен шухăшне каласа пама вĕрентесси.

Тăван литература чĕлхине ăнланма, унăн фонетика системипе, сăмах пуянлăхĕпе, морфологи тата синтаксис мелĕсемпе пуплевре тĕрĕс усă курма, курни-илтни çинчен çыхăнуллă каласа пама вĕрентесси. Юлташĕсен хуравĕсене, каласа панине ырă кăмăлпа итлеме-тимлеме хăнăхтарасси.

Калавсемпе юмахсем, диалогсем, сăвăсем итлесси-тăнласси, асăмласси (учитель вуласа е каласа панине, магнитофон ленти çине çырса илнине, ача-пăча валли хатĕрленĕ теле- тата радиокăларăмсене).

Пысăках мар юмахсемпе калавсене аса илесси, вĕсене уйрăм пайсене пăтраштармасăр, сиктерсе хăвармасăр каласа парасси (хăйсем тĕллĕн е вĕрентекен ыйтăвĕсем тăрăх).

Вуланă предложенисем, текстсем тăрăх ыйтсан хуравлама, текста, унăн уйрăм пайĕсене ят пама пĕлесси.

Уйрăм темăпа çыxăннă темиçе ÿкерчĕк тăрăх предложенисем, çыхăнуллă пĕчĕк калавсем тăвасси.

Пуçланă калава вĕçлесси, вĕçнe илтнипе калавăн пуçламăшне шутласа тупасси. Пулни-иртни çинчен вуланипе пĕр евĕрлĕрех каласа парасси.

Çут çанталăкри улшăнусем çинчен, экскурсире, библиотекăра, ытти обществăлла вырăнта курни-илтни çинчен çыхăнуллă калама хăнăхтарасси.

Маларах вĕреннине аса илсе пĕтĕмлетесси. Сăмаха сыпăкласси, пĕр йĕркерен тепĕр йĕркене куçарасси.

Çырас ăсталăха лайăхлатасси. Саспаллисен ĕлкине тĕрĕс тăвас, вĕсене пĕр-пĕринпе çыхăнтарас хăнăхăва çирĕплетесси. Саспаллисене, сыпăксене, сăмахсене тата кĕске предложенисене пĕр хăвăртлăхпа (харăс, шутласа) çырасси. Çыру гигиенине çирĕп уяма хăнăхтарасси.

Сăмах мĕнле сасăсенчен тăнине, вĕсене çырура хăш саспаллисемпе палăртмаллине чухлама, сиктерсе хăварнă саспаллисене тавçăрма, пăтраштарнă сыпăксенчен сăмахсем, сăмахсенчен предложенисем йĕркелесе çырма вĕрентесси.

Пысăках мар текста кĕнеке е класс хăми çинчен пăхса çырма, çырнине тĕрĕслеме хăнăхтарасси.

Предложенисене, пысăках мар (2-3 кĕске предложенирен тăракан) текста итлесе е вуласа çырасси.

Итлевпе калу хăнăхăвĕсене малалла аталантарасси

Пĕр-пĕр темăпа (тĕслĕхрен, ашшĕ-амăшĕ, шкул, ачасен ĕçĕ-хĕлĕ çинчен), ÿкерчĕке сăнаса, ÿкерчĕксен серийĕсем тăрăх, пурнăçра курни-илтнине аса илсе вĕрентекен ыйтăвĕсемпе кăтартăвĕсем çине тĕревленсе пысăках мар калавсем тутарасси.

Вуланине е итленине аса илсе, вĕрентекен пулăшса пынипе ыйтусене хуравласси, çыхăнуллăн каласа парасси.
I КЛАСРАН ВĔРЕНСЕ ТУХАКАН АЧАСЕН ПĔЛĔВĔСЕМ, ĂСЛАЙĔСЕМПЕ ХĂНĂХĂВĔСЕМ

I класс пĕтернĕ тĕле кашни ача тăван чĕлхери тĕп сасăсене, вĕсене палăртмалли саспаллисене пĕлмелле, сасăпа саспалли хушшинчи уйрăмлăха ăнланмалла (сасса - калатпăр, илтетпĕр; саспаллине - çыратпăр, куратпăр, вулатпăр).

сăмахри сасăсене, вĕсен йĕркине палăртма, вĕсем уçă е хупă сасăсем пулнине калама;

хытă тата çемçе сасăсене сăмахра та, уйрăмшарăн та тĕрĕс паллама, çырура палăртма;

сăмах пуххи предложени маррине чухлама;

пĕчĕк тата пысăк саспаллисене, вĕсен çыхăнăвĕсене, сăмахсене тĕрĕс, таса та илемлĕ евĕрлесе çырма; сăмахсемпе предложенисене (класс хăми е кĕнеке çинчен) çырса илме; çырнине тĕрĕслеме;

уйрăм сăмахсене, 3-4 ансат сăмахлă предложенисене илтнĕ вĕççĕн тĕрĕс çырма;

предложение пысăк саспаллипе пуçласа çырма, унăн вĕçĕнче пăнчă лартма;

пĕр-пĕр темăпа çыхăннă 2-4 предложени туса калама; калăпăшĕпе пысăк мар, ансат сюжетлă, тĕрлĕ жанрлă хайлавсене (калав, сăвă, юмах, юптару) тимлĕн тăнласа тата вуласа ăнланма.

1 класра мĕн вĕрентнине шута илсе, вулав урокĕсемпе тачă çыхăнтарса ачасен çыхăнуллă калаçас, тăнласа ăнкарас, вулас тата çырас мехелĕсене малалла аталантармалла. Вуламалли, тăнламалли, çыхăнуллă каласа памалли, калаçăва хутшăнмалли, çырмалли хăнăхтарусем çине таянса вĕсемпе çыхăнуллăн чĕлхе тытăмĕн тĕрлĕ сийĕпе (фонетика, лексика, морфологи, синтаксис, стилистика) усă курма пĕлнине лайăхлатмалли хăнăхтарусем куллен йĕркелемелле. Вулаттарнă, пуплеве тăнлаттарнă, çыхăнуллă пуплев тутарнă, çыртарнă май вĕренекенсене чĕлхен тĕрлĕ енĕсене (аспекчĕсене) ансат тишкерме, чĕлхе ăслăлăхĕн кирлĕрех терминĕсемпе, янтă пĕлĕвĕсемпе усă курма вĕрентмелле.

Текст. Ăна темăпа çыхăнман предложенисен пуххипе танлаштарасси. Текстра мĕн çинчен каланине (текст темине) палăртасси. Текста темиçе сыпăка (пая) уйăрасси. Пысăках мар текста, унăн пайĕсене ят парасси.

Ÿкерчĕксемпе ĕçлесси. Ÿкерчĕксем тăрăх ыйтусене хуравласси, предложенисем тăвасси. Вĕсене çырасси.

Изложени çинчен ăнлантарасси . Ыйтусене ушкăнпа хуравланă, йывăр орфограммăсене асăрхаттарнă xыççăн вĕрентÿçĕ пулăшнипе 30-45 сăмахлă текст тăрăх изложени çырасси.

Ачасен пурнăçĕпе çыхăннă темăсемпе (вăйă выляни, вăрмана экскурсие кайни, кама та пулин пулăшни, шкул çинчен) 4-5 предложенирен тăракан пĕчĕк калав тăвасси.

Пуплев этикечĕ. Сывлăх сунни. Сывлăх суннă чух усă куракан тараватлăх сăмахĕсемпе сăмах майлашăвĕсем. Паллашу сăмахĕсемпе предложенисем. Сăпайлăн тав тума пĕлесси. Сыв пуллашу сăмахĕсем.

Ĕç хучĕсем. Ансат пĕлтерÿ хайласси. Юлташ патне çыру çырасси.

Чĕлхене ансат тишкересси, терминсемпе усă курасси

Алфавит. Саспаллисен ячĕсем тата йĕрки. Уçă тата хупă сасăсем. Хытă тата çемçе сасăсем.

Пĕр-пĕр саспаллипе пуçланакан сăмахсене словарьте шыраса тупма вĕрентесси. Сăмахсене алфавит йĕркипе вырнаçтарма хăнăхтарасси (пуçламăш саспалли тăрăх).

Тĕрлĕ калăплă (тытăмлă) предложенисем тума тата çырма хăнăхтарасси. Вĕсене (кам? мĕн? камăн? мĕнĕн? кама? мĕне? камра, мĕнре? камран? мĕнрен? кампа? мĕнпе? камсăр? мĕнсĕр? камшăн? мĕншĕн?) ыйтури сăмахсемпе анлăлатасси.