Развитие инновационной экономики: теория и практика

Шет елдерде еңбекті төлеудің сан алуан жүйелерінің көп жылдық тәжірибесі бар. Әр мемлекеттің өзіндік ерекшелігі бар: Швеция - көрнекті жалақысымен, Жапония - қызметтік өтілімі мен өнертапқыштық үшін еңбек ақы, Германия өндірістің өсімін ынталандыру, Ұлыбритания - дербес келісімдерге қызметақы, Франция жекешеленген жалақы, Италия – тарифтік тор саласында ұжымдық және жекешеленген төлемдерге үстемелер және өмір құнының өсуімен байланысты үстемелер тағайындау.

Қорыта айтар болсақ, еңбек ақыны ұйымдастыру шараларындағы мақсаттың түп негізі істелінген жұмыстың ақысын төлей отырып, жұмысшылар мен қызметкерлерді ынталандыру, қажеттіліктерін өтеу болып табылады.

Еңбек ақыны есептеуді жетілдіруді қай жағынан қарасақта ондағы мақсат біреу - ол халықтың әлеуметтік жақдайын жақсарта отырып, табысты арттыра түсу болып табылады [2].

Әдебиет:

1. 
   ҚР-ның Еңбек Кодексі,2007 жыл
   
2. 
   «Қазақстан-2050» Стратегиясы //«Егемен Қазақстан» газеті,2012 жыл, желтоқсан
   
3. 
   Жумагулов, Б. С., Методология оплаты труда //Бухгалтер.Kz. – 2008 г., №4
   
4. 
   Радостовец В.К., Шмидт О.И. «Бухгалтерский учет на предприятии» //Центраудит-Казахстан. Алматы, 2002 г.
   
5. 
   Кайкен Ж.Б., Султанов Ө.С., Қалдыбаев М.М, Кәсіпорын экономикасы //Семей, 2011ж.
   
6. 
   Ғаламтор бойынша іздеу жүйесі httr://www.google.kz/ search
   
7. 
   ҚР-ның Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттік стратегиясы.
   

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы қ.,

Қазақстан Республикасы

E-mail: zhazira_92.10@mail.ru

«Біз Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығында бірінші болып жеке меншікке, еркін бәсекелестікке және ашықтық принциптеріне негізделген нарықтық экономиканың заманауи үлгісін жасадық. Біздің моделіміз шетелдік инвестицияларды тартудағы мемлекеттің белсенді рөліне негізделген. Бұл - ықтимал экономикалық және қаржылық сілкіністерден қорғайтын сенімді қалқанымыз» [1].

Біз өткізу нарықтарын әртараптандырып, өз позицияларымызды берік орнықтырдық, сол арқылы өнімімізді өткізудің бір бағытқа тәуелділігін азайттық. Бүгінде біздің ел көмірсутегі шикізатының солардың ішінде, мұнай мен газ қорының мол болуымен ерекшеленеді [2].

Ресурстар - белгілі кен орындарында немесе бағалау кезінде бұрғылау арқылы ашылмаған жорамал кеніштердегі, немесе бұрғылауға даярлаған алаңдардағы, сондай-ақ ірі геологиялық құрылымдар шегінде мұнай-газдылығы дәлелденген немесе болжанған литологиялық-стратиграфиялық кешендердегі мұнай, конденсат және іліспе құрамдас бөліктердің және газ көлемінің массасы [3].

Мұнайдың анықталған қорлары бойынша Қазақстан 15 жетекші елдердің санына кіреді. Қазақстанның мұнайгаз саласының ресурстық әлеуетінің бұдан әрі өсуіне республикада жүргізіліп жатқан, Каспий және Арал теңіздері айдынындағы жер қойнауы учаскелерінің кең ауқымды зерттелуі ықпал ететін болады. 2000 жылы каспий теңізінің солтүстігінде Қашаған кен орнының ашылуы әлем тәжірибесінде соңғы 30 жылдағы ең елеулі оқиға болып аталды [4].

• 
  А санаты - шоғыр құрылысын, жинауыштар мен оларды қанықтыратын флюидтердің шама-шарттарын, жеке жинауыш қабаттар мен өндіру элементтері шегінде қорлары шығарып алуды анықтайтын шама-шарттар бойынша қорларды жіктеп бағалау мүмкіншілігін қамтамасыз ететіндей мұқияттықпен зерттелген кен көзін игерудегі шоғырды қоры. 
  
• 
  В санаты - шоғыр құрылысын, жинауыштар мен оларды қанықтыратын флюидтердің шама-шарттарын, сондай-ақ шоғырдың өнімділігін және мұнай, газ және конденсат шығарып алу коэффициенттерін негіздеуді көрсететін шама-шарттарды сенімді сипаттаумен қатар, қорлардың құрылымын бағалауға мүмкін ететіндей мұқияттықпен зерттелген кен көзін игерудегі шоғырдың қоры. 
  
• 
  С ₁ санаты - газ-мұнайлы ұңғылар мұнай, газ және конденсаттың өндірістік өнімі негізінде және сынамаланбаған ұңғыларда жүргізілген геологиялық және геофизикалық зерттеулердің оң нәтижелі деректері негізінде бағаланған шоғырдың қоры [5]. 
  

Жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей, 2010, 2011, 2012 жылдардағы ҚР-ның шикі мұнайды өндіруі бойынша тоқсандық деректерін талдау мысалында тренд пен маусымдылықты аддитивті модель түрінде талдау әдісі қарастырылды. Маусымдық компоненттер жылжымалы орташа әдісі бойынша анықталды. Маусымдық индекстері көрсеткіштердің нақты мәндерін сәйкес периодтағы осы көрсеткіштің жылжымалы орташасына бөлумен табылды [10].

Маусымдық индекстердің орташа мәндерін анықталды. Маусымдық тербелістерде деректерді түзету маусымдық индекстерге бөлу жолымен анықталды. Бұл маусымдық компоненттерді жоққа шығарды. Зерттелуші көрсеткіштердің түрлі тоқсандардағы мәндерін салыстыруға және жасырын тенденцияларын анықтауға мүмкіндік береді. Маусымдыққа түзету деректері үшін кіші квадраттар әдісі арқылы сызықтық тренд құрылды:

Y=8547,939394+(-77,9958042)*t,

мұндағы, Y - ҚР-сы бойынша шикі мүнайды өндіру мың тонна,

t=(1,2,…12).

Және 2013 жылға болжам жасалды. Болжамды трендтің сәйкес мәндерін орташаланған маусымдық индекске бөлу арқылы құрылды. Болжам мәндері 2013 жылдың ҚРның шикі мұнайды өндірудің нақты мәндерінен едәуір ерекшеленеді және ҚРдағы шикі мұнайды өндіру бағытын дұрыс сипаттайды.

Бүкіл дүниежүзі елдерінің сыртқы саясатының мінезін көрсететін негізгі ұлттық басымдылық-энергетикалық ресурстармен қамтамасыз ету болып табылады. Қазақстан Республикасы үлкен стратегиялық көмірсутек қоры бар және энергетикалық ресурстардың әлемдік нарықта құрылуына әсер ететін елдердің қатарына жатады.

Кесте-10.

Мұнай-газ кешеніннің негізгі экономикалық көрсеткіштерін болжаудағы эконометрикалық әдістеме, осы көрсеткіштерге әсер ететін факторлар, нақты мұнай-газ кәсіпорындарына статистикалық көрсеткіштері бойынша эконометрикалық болжау әдістері қолданылды. «ҚазМұнайГаз» АҚ және Қазақстан Республикасының мұнайгаз кешені негізінде модельдер құрылды. Экономикалық тиімділікті бағалау және болжау әдістері қарастырылып, мұнайгаз кәсіпорынының өнім көлемдеріне арналған экономико-статистикалық және эконометрикалық болжам модельдерін таңдалды. Еліміздің мұнайгаз кешенінің, сонымен қатар кәсіпорындардың эконометрикалық әдістер мен модельдерді қолдана отырып, негізгі көрсеткіштерінің нормативтік және болжамдық мәндерін есептеу әдістемесі қарастырылды.

1. 
   Экономика Республикалық апталық газеті №52 (277 (21-26 желтоқсан) «ҚР-ның 2050 стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты».
   
2. 
   ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауы 2012 жыл 14-желтоқсан
   
3. 
   О.И.Егоров, О.А.Чигаркина, А.С.Баймуканов Нефтегазовый комплекс Казахстана на 2010-2014 годы, Астана 2010 г.
   
4. 
   old.pm.kz/kz/strategy/article_186.html. ҚР министрліктерінің 2020 жылға дейінгі стратегиялық жоспары
   
5. 
   Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің 2005 жылғы 27 қазандағы N 283 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2005 жылғы 24 қарашада тіркелді. Тіркеу N 3945
   
6. 
   Известия вузов. Нефть и Газ 2010 г, №6
   
7. 
   http://www.kmg.kz/kz/group_users/for_students/
   
8. 
   www.stat.kz
   
9. 
   В.М. Матюшок, С.А. Балашова, И.В. Лазанюк Основы эконометрического моделирования с использованием Eviews, Москва 2010
   
10. 
    Б.М. Мұхамедиев, Т.И. Какижанова, Алматы, 2012 жыл.
    

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, г. Астана,

Республика Казахстан

E-mail: Umit888@mail.ru

Рынок жилой недвижимости – открытая система, на которую влияет как внутренняя, так и внешняя среда. Для оценки сектора необходимо выделить доминирующие факторы воздействия и определить причинно-следственные связи между ними. Тогда можно попытаться ответить на вопросы, как поведет себя рынок в ближайшее время, когда покупать, какую помощь можно получить от государства в случае отсутствия возможности купить квартиру самостоятельно.

К основным факторам, влияющим на рынок жилья, относятся государственная политика, предложение, спрос, макрофакторы, производственные факторы, конкуренция. Картина, сложившаяся в результате анализа, позволяет сделать краткосрочный прогноз дальнейшего развития рынка. Государственная политика рассматривается как один из главных факторов влияния на рынок жилой недвижимости, поскольку обладает широким ассортиментом инструментов воздействия и оказывает влияние на развитие сектора почти в каждом из других факторов [5].

Государство влияет, с одной стороны, посредством программ, направленных на строительство нового жилья, с другой – мерами по повышению доступности приобретения этого же жилья. Программа 2005-2007 годов дала мощный толчок развитию строительства. Ее реальные результаты превзошли запланированные показатели: 19 млн кв. метров жилья против плановых 12 млн кв. метров. Программа 2008-2010 гг., а также принятая Правительством РК новая Программа развития жилищного строительства на 2010-2014 гг. пришлись на период кризисных застоев строительства. Поскольку в следующем году она уже прекращает свое действие, возникает вопрос – можно ли ждать от государства следующей аналогичной программы? Насколько она сможет повлиять на улучшение ситуации, ведь, по большому счету, вопрос строительства привязан к вопросу обеспечения доступности жилья. Если во время реализации первой программы активный рост строительства поощрялся доступностью ипотечного кредитования, что привело к ажиотажному спросу, то на период второй программы такая схема уже не работала.

Следовательно, необходим другой подход, который должен быть проработан в новой программе. Что касается решения вопросов доступности жилья, то здесь можно отметить следующие инструменты: ипотечное кредитование, система жилищных строительных сбережений и действующая программа арендного жилья. Однако в целом на решение проблемы доступности особого влияния они не оказывают. Влияние государства на строительство в будущем должно усилиться в производственной сфере. Государственные инициативы в области обеспечения строительной отрасли отечественными строительными материалами представлены в Программе форсированного индустриально-инновационного развития и проекте отраслевой Программы развития строительной индустрии и производства строительных материалов РК на 2010-2014 годы.

Вышеперечисленные инструменты и механизмы сложно назвать единой системой государственной политики. Складывается впечатление, что меры разрозненны и не представляют собой слаженной системы, оставаясь мерами оперативного реагирования и точечного действия. К примеру, жилье, построенное в рамках госпрограммы, доступно по цене, но низкого качества. Условия «Жилстройсбербанка» не подходят для основной массы населения. Программа арендного жилья основана на возвратности выделенных средств, из-за чего на государственные деньги достраиваются элитные или бизнес-проекты, арендные ставки на которые высоки. Не решен вопрос с доступностью социального жилья.

Поскольку основной источник финансирования жилищного строительства – частные строительные организации, увеличение объемов строительства может возникнуть только при повышении привлекательности рынка недвижимости [6]. Поддержание объемов строительства на прежнем уровне теперь ложится больше на государственные плечи, необходима выработка рычагов стимулирования строительства, поскольку сектор больше не подогревается коммерческим интересом частных застройщиков. Дальнейшее снижение объемов строительства может повлечь за собой дефицит конкурентоспособного предложения на первичном рынке жилья. Требуется системный подход к созданию соответствующих условий. Увеличение объемов строительства должно производиться с привязкой к спросу и механизмам реализации. Как вариант частичного улучшения ситуации можно рассматривать развитие альтернативного жилья, такого как индивидуальное жилищное строительство (ИЖС). Пока оно не развивается. Причинами служат отсутствие законодательной базы и четкого плана развития, минимум инвесторов, нехватка земельных участков, обеспеченных инженерными коммуникациями, нехватка мощностей электро- и теплоснабжения, не говоря уже об отсутствии государственных стимулирующих программ, включая ипотеку [7].

При всех снижающихся показателях объем строительства в денежном выражении растет, что говорит лишь об удорожании строительных работ. Примечателен такой факт: с 1971 года объемы строительства в республике составляли не менее 6 млн. кв. метров жилья в год, в 80-е годы – до 8 млн кв. метров в год, а с 1995-го – лишь около 1,5 млн кв. метров в год. То, что в нынешнее время считается «бурным ростом», в советские времена означало провал строительной отрасли. В продолжение темы, поднимаемой при рассмотрении фактора предложения, рассмотрим основные инструменты стимулирования спроса. Один из самых популярных среди них – ипотека. Однако ипотека теряет былую эффективность из-за усложнения доступности и опасений населения и сосредоточивается сегодня лишь на небольшом проценте населения среднего и выше среднего классов.

Говоря о популярных в прошлом инструментах решения квартирного вопроса, нельзя не сказать о долевом строительстве. Принятый в 2007 году закон привлек большое внимание к новому механизму приобретения жилья и пользовался огромным успехом у населения. Однако, как известно, опыт оказался печальным. На сегодняшний день ситуация такова: многие руководители строительных компаний осуждены, некоторые скрылись, ответственность за недостроенные объекты взяло на себя государство. Правда, не все дольщики удовлетворены тем, как власти пытаются решить их проблемы, что провоцирует немало акций протеста. Закончить строительство долевого жилья, согласно графику, предполагается до конца следующего года. Среди действующих программ стоит выделить жилстройсбережения. Однако назвать сегодняшние условия накопления таких сбережений подходящими для массового населения сложно. Вкладчик должен в течение как минимум трех лет накопить половину необходимой суммы. Но при средней заработной плате в $500, если вкладывать ежемесячно $300, скопится где-то $15 тыс. с учетом государственных ежегодных вознаграждений. Возможно ли семье купить 2-3-ком-натную квартиру в Алматы, Астане за $30 тыс.? Причем ситуация за эти годы может измениться, поскольку неизвестно, как поведут себя цены завтра.

Особого внимания заслуживает программа арендного жилья. Продукт, продвигаемый Фондом недвижимости «Самрук-Казына», предполагает приобретение жилья посредством аренды с дальнейшим выкупом в течение 13 лет [8].

В первое полугодие 2010 года в Астане заселились первые получатели квартир (249 семей) по данной схеме. О массовом характере программы говорить пока не приходится, на сегодня реализуются проекты лишь в городах Алматы и Астане, но вопрос о региональном развитии рассматривается, и в ближайшее время, скорее всего, фонд начнет работать в одном из городов Западного Казахстана. Возможно, так со временем будут решаться жилищные проблемы всего населения Казахстана. Вопрос лишь в том, станет ли арендное жилье доступнее. Главным критерием получения такого жилья является платежеспособность населения, к уровню которой много упреков.

Сама идея программы Фонда «Самрук-Казына» выглядит гораздо привлекательнее по сравнению с такими инструментами жилищного займа, как ипотека или система жилстройсбережений.

Макроэкономическая ситуация в стране восстанавливается. А поскольку рынок недвижимости чувствителен к изменениям, происходящим в экономике страны, можно ожидать изменений. Улучшение экономики должно сопровождаться улучшением благосостояния населения, что в свою очередь косвенно отразится и на рынке недвижимости. Рост заработной платы способствует улучшению возможностей и увеличению сбережений населения, что будет стимулировать спрос на жилье.

Незначительные колебания цены на нефть как основного источника питания казахстанской экономики пока не в состоянии дать мощный толчок развитию инвестиций в жилищное строительство. Сам рынок недвижимости сейчас тоже недостаточно привлекателен для финансовых вложений.

Основными производственными факторами, влияющими на стоимость строительства недвижимости, являются строительные материалы и рабочая сила. В годы строительного бума затраты на стройматериалы составляли около трети от общей себестоимости производства. Сейчас себестоимость строительства в Казахстане – одна из самых высоких среди стран СНГ, в основном из-за дороговизны строительных материалов. Ассортимент и объем производства отечественных материалов не удовлетворяют потребности современной строительной отрасли, а их нехватка на рынке покрывается дорогой импортной продукцией, высокую стоимость которой определяют транспортные издержки. Это, в конечном счете, и сказывается на себестоимости.

Решением проблемы при успешном исходе могут стать Программа форсированного индустриально-инновационного развития и отраслевая Программа развития строительной индустрии и производства строительных материалов, которые должны дать результаты в 2014 году. Амбициозные планы программ предполагают увеличение доли обеспечения отечественными строительными материалами до 80%, при том, что в 2008 году доля импортных стройматериалов на рынке составляла 46,7%.