слова:  Мультимедия,  биоинформация.  электронный  учебник,  дистанционное обучение  Summary

290 
Қазір «XXI ғасырдың мектебі мен мҧғалімі қандай болу керек?» деген 
негізгі сҧраққа жауап ізделуде. Білім берудің ҧлттық моделіне кӛшкен қазіргі 
мектепке ойшыл,зерттеуші,тәжірибелік қызметте педагогикалық ҥйлестіруді 
шебер меңгерген іскер мҧғалім қажет екендігі аз айтылып жҥрген жоқ.
Қазір заман да, қоғам да ӛзгерген.Бҥгінгі балалардың мақсаттары да,қҧндылықтары 
да,идеялары да бҧрынғыдан мҥлде басқаша.Ӛйткені олар-ӛзінің болашағына 
тиімділік тҧрғысынан қарайтын,іскерлікке бейім,жоғары талап қоя білетін адамдар. 
Қазіргі таңдағы ӛндірістік қоғам дамуының аса маңызды сипатының бірі- 
ақпараттық технологияның халық шаруашылығының барлық сала-сына, соның 
ішінде білім беру саласына енуі білім беру ісінде елеулі ӛзгерістердің енуіне әсер 
етті.―Оқытудың ақпараттық ортасы‖термині ақпарттық ортаны пайдаланудың 
сапалық ӛзгерісіне байланысты ӛзекті болып отыр. 
Ақпараттандыру ҧғымы компьютерлік технология және компьютерлендірумен 
тығыз байланысты. Ақпараттық технологияның компьютерлік технологиясыз іске 
асуы мҥмкін емес. Барлық дамыған елдерде оқытудың компьютерлік технологиясы 
пайдаланылады. Себебі, біріншіден, оқытуда бҧл технологияны пайдаланбау оқыту 
процесінің қарқындылығының тӛмендеуіне әсер етсе,екіншіден,қазіргі уақыттағы 
ақпарат кӛлемінің ҧлғаюына байланысты. 
Компьютерді білім сапасына пайдаланудың алғашқы эксперименті 
алпысыншы жылдарға сай келеді. Алғашында автоматтандырылған оқыту 
курсының пайда болуы, одан кейін автоматтандырылған оқыту жҥйесі. 
Ал, қазіргі уақытта дербес компьютердің пайда болуы білім беру 
саласына оң ӛзгерістер енгізуде. 
Қазақстан Республикасы ғылыми- техникалық прогрестің негізгі белгісі 
болып табылатын қоғамды ақпараттандырудың жаңа кезеңіне енді. 
Қоғамды ақпараттандыру еліміздің экономикасын,мәдениетінің,
ғылымының дамуының негізгі алғы шарты.Ал,осы мәселені шешудегі 
басты роль мектепке жҥктеледі. [2] 
Оған дәлел Қазақстан Республикасының президентінің 1997 жылғы
―Орта білімді ақпараттандыру мемлекеттік бағдарламасының‖ қабылдануы. 
Қазіргі кезде еліміздегі орта білім ҧйымдары ақпараттандырудың келесі кезеңін 
басынан кешіруде, яғни,мектептерді жаңа компьютерлермен жабдықтау. 
Қоғамдағы жаңа ӛзгерістер және оның тез ақпараттандырылуы мен даму 
жылдамдығы білім беруге қойылатын талаптарды да тҥбегейлі ӛзгертіп, қоғам 
қажеттілігін қанағаттандыру ҥшін білім беру саласына тӛмендегідей 
міндеттерді қойып отыр: 
Білім сапасын арттыру; 
Әлемдік білім беру кеңістігіне ену; 
Орта білімді ақпараттандыру; 
Интернет жҥйесін пайдалану; 
Электрондық оқулықтар; 
Қашықтықтан басқару: 
Осы міндеттерді шешуде қазіргі жаңашыл мектеп ӛз алдына мынадай 
мақсат қойып отыр: ―Жаңа ақпараттық технология арқылы білім мазмҧнын 
жаңарту‖.Осы мақсатқа сай бҥгінгі мектеп мҧғалімі білімділікпен қоса,ӛзіндік 

291 
ой-пікірі бар,заман ағымына сай жеке тҧлғаны қалыптастыру, сондай-ақ жас 
ҧрпақты ―ақпараттық қоғамға‖ тәрбиелеу барысында оқу-тәрбие процесінің 
заман талабына сай әдіс-тәсілдерін таңдай білуі қажет. Қазіргі таңда толық, 
сапалы,бәсекелестік қабілеттегі білім беруді ҧйымдастыруда кӛптеген оқыту 
технологиялары жҥзеге асырылуда.Солардың бірі – жаңа ақпараттық 
коммуникативтік технология. Компьютерлер білім беруге кеңінен қолданыла 
бастағанда ―оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары‖ термині пайда болды. 
Оқытудың жаңа ақпараттық технологиясы-ақпаратты оқушыға компьютер 
арқылы әзірлеу мен тарату ҥрдісі,оқу мен оқу-тәрбие материалдарын ҥйретуде 
есептеуіш техника қҧралдарының ролі мен орны. Қазіргі заман мҧғалімге тек ӛз 
пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық,педагогикалық–
психолгиялық сауаттылық,саяси экономикалық білімділік және ақпараттық 
сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа 
жаны қҧмар, шығармашылықпен жҧмыс істеп,оқу мен тәрбие ісіне 
еніп,оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі 
мен білімі жоғары жетекші тҧлға ретінде ҧлағатты саналады. Орта білім беру 
жҥйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың ақпараттық 
мәдениетін қалыптастыру.Бҥгінгі кҥні әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің 
деңгейінде Республика мектептерін кӛтерудің тиімді жолы-білім беру саласын 
толықтай 
ақпараттандыру. 
Бҧл 
технологияның 
ӛзектілігі 
қоғамның 
ақпараттандыру жылдамдығының артуымен сипатталады. Жалпы сабақтарда 
жаңа ақпараттық технологияны пайдалану білім мазмҧнын жаңартумен, 
ақпараттық ортаны қалыптастыруымен, сондай-ақ сапалы білімберу 
мҥмкіндігінің жоғары болуымен ерекшеленеді. [3] 
Дәстҥрлі оқыту жҥйесінде мҧғалім білім беруші ролін атқарып, оқыту қҧралы 
ретінде қызмет атқарады. Ал оқытудың компьютерлік ақпараттық ортасы білімді 
ӛздігінен меңгерудің объектісі бола отырып, тӛмендегідей парадигманы 
қалыптастырады:Оқушы- оқу ортасы – технология жҥйесі. Осы жҥйе негізінде 
оқушы ӛздігінен білім алады.Оқушының іс-әрекетін тым қатал басқару оның 
ӛзіндік ой-пікірі мен ӛз бетінше жҧмыс істеу қабілетінен айырады.Жалпы негізгі 
пәндерде жаңа ақпараттық технологияның тиімділігіне тоқталатын болсақ,оны 
тӛмендегідей атап ӛтуге болады:Мәтіндік редакторы- белгілі бір пән бойынша 
қҧжаттарды 
қҧру 
қҧралы 
(реферат,таблицалар) 
Графикалық 
редактор- 
шығармашылық сабақтардың жҧмысын қҧру қҧралы (шартты белгілерді жасау, 
пәнге байланысты жоспар жасау, кӛрініс, сызбалар сызу)Мультимедиялық 
редактор-сабақ мазмҧны бойынша сәйкес сабаққа сай процестерді қҧру қҧралы. 
Презентациялық- объектінің презентациясын жасау. Лазерлік дискідегі кітапхананы 
пайдалану (тест,сҧрақ - жауап,энциклопедия) Локальдық тестілеу.Интернет 
жҥйесіне кіру.Әлемнің кез- келген жеріне виртуалды саяхат жасау;Бағыты 
бойынша ӛзінің интернет-қорын қҧру;тәжірибе алмасу;тікелей эфирде атақты 
мҧғалімдердің сабақтары.Электрондық поштаны пайдалану мҥмкіндігі. Әр тҥрлі 
ақпараттар жӛнінде ой бӛлісу, жаңалықтар алмасу. [4] 
Білім мазмҧнының заман талабына сай болуы. Қажетті білімді толығымен 
алу. Білімді ӛздігімен меңгеру. Ӛзін-ӛзі бағалау 

292 
Жаңа ақпараттық технологияны пайдалануда оқытудың әртҥрлі 
тәсілдерін пайдалану барысында білім сапасын арттыруға кӛңіл бӛлемін. 
Пайдаланатын әдістерімді тӛмендегідей сызба тҥрінде кӛрсетуге болады. 
Жай кәдімгі сабақ:жоғарыда кӛрсетіліп отырған барлық әдіс бойынша қай 
оқыту тәсілін пайдалансаңызда ӛзіңіз білесіз. 
Мҧндағы мҧғалімнің қызметі:оқушылардың компьютерге деген қызығу-
шылығын біле отырып,пән аралық қорытынды сабақ ӛтсе де байланыстыру 
керек.Ӛзін-ӛзі оқыту программасы. Бҧл әдісте мҧғалімнің қызметі оқушыларды 
қадағалап тҧру және жаңа сабақты қысқаша тҥрде тҥсіндіру керек.Содан кейін 
оқушылар ӛздері компьютердегі алдын ала дайындап қойған программаны 
ашып,жҧмыс жасай береді. Биоинформация әдісі.Мҧғалімнің міндеті: 
әдебиеттер беру жән оқушыларды тыңдап,оның қате кеткен жерлерін айту.Бҧл 
әдісте әр оқушының ізденімпаздығын, яғни шығармашалық жҧмыс жасауын 
арттыру. Электрондық оқулық. Оқушылар ҥшін электрондық оқулық мектеп 
қабырғасында жҥрген жылдарында ӛздігінен білімін толықтырып отыруға және 
мақсатты тҥрде бітіру емтихандарына дайындалуға мҥмкіндік беретін ақпарат 
кӛзі.Электрондық оқулықтар бойынша оқушы тапсырманы қызыға орындайды, 
сонымен қатар ӛз қатесін табады.Оқушының жас ерекшеліктеріне сай және 
әркімнің шамасына,мҥмкіндігіне қарай тапсырма беруге қолайлы. Қосымша 
программалар арқылы. Яғни, қолданбалы программаларды қолдана отырып, 
Microsoft Power Point программасынан презентация,Microsoft Excel арқылы 
диаграмма, Paint арқылы суреттерді салдыра отырып,кӛптеген қызықты 
сабақтар ӛткізуге болады. 
Мультимедиялық оқыту программасы.Оқушыға экран арқылы компьютер 
жаңа сабақты тҥсіндіріп,оқу процесін ӛзі атқарады.Әрине бҧл программа 
информатика пәні мҧғалімінің кӛмегімен жҥзеге асады. 
Қашықтықтан оқыту тәсілі.Қашықтықтан білім беру дегеніміз-белгілі бір 
қашықтықта отырып, компьютерлік телекоммуникация және де басқа 
байланысу орталары кӛмегімен оқып ҥйрену мақсатындағы ақпараттармен 
ӛзара алмасу тәсіліне негізделген [5] 

293 
Жаңа ақпараттық коммуникативтік технологияда оқыту қҧралы ретінде 
электрондық оқулық және интернет жҥйесі маңызды орын алады.Осыған 
сәйкес―оқушы- электронды оқулық‖ және ―мектеп- интернет‖ жҥйесін қҧруға 
болады.―Мектеп- интернет‖жҥйесі бойынша оқушы ағымдағы сабақ бойынша 
жаңа ақпаратты мектепте отырып, интернет жҥйесіне ену арқылы іздеп 
табады,сондай-ақ ―дҥниежҥзілік ӛрмекке‖ электронды саяхат жасауға 
мҥмкіндік алады.Ал, электрондық оқулықтың тиімділігіне тоқталатын болсақ, 
оны тӛмендегідей атап ӛтуге болады. Анықтамалық оқыту элементі арқылы 
ағымдағы сабақ бойынша анықтамалыққа мҥмкіндік алу. Мультимедиялық 
ақпараттық технологияны пайдалану. Ағымдағы сабақ бойынша ішкі және 
сыртқы тексеруді жҥзеге асыру. Мемлекеттік білім беру стандартының 
курстарында жаңа ақпараттар енгізілген. Сабаққа деген қызығушылығын ояту 
негізінде білім сапасын арттыру. Жаңа ақпараттық технологияны негізгі 
сабақтарда пайдаланудың тиімділігі мен ерекшеліктерін қорытындылай келе, 
орта мектептерде әр тҥрлі пәндерді оқыту кезінде компьютерлік технологияны 
пайдаланудың әр жақты екендігіне кӛз жеткізуге болады. Сонымен, компьютерлік 
технологияны биология сабағында пайдаланудың ҥш негізгі тҥрі бар: 
Ақпараттық технологияны кез-келген сабақтарда ҥздіксіз пайдалану, 
әсіресе сарамандық сабақтарда. Ақпараттық технологияны оқушылардың 
сабақтан тыс уақыттарда кез келген пәндерде ӛзіндік жҧмыстарды орындау 
барысында пайдалану [6] 
Оқыту барысында ақпараттық технологияның бір ғана бағытымен жҧмыс 
істеу барлық бағыттарды кешенді тҥрде пайдаланумен салыстырғанда тӛменгі 
нәтиже береді. Компьютерді пайдалану оқушының пәндер бойынша терең 
танып білуіне ғана емес сондай- ақ, есептеуіш техникамен жҧмыс істеу 
дағдысын қалыптастыру-уақыт талабы екенін сезінуіне жағдай жасайды. 
Кез келген сабақтарда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану 
оқушының қызығушылығын ғана тудырып қоймай, басты білім сапасының 
артуына әсер етеді.Олай болса,бҧл қоғам келген педагогтан пәнінің терең 
білгірі ғана болу емес, теориялық, нормативтік–қҧқықтық, психологиялық –
педагогикалық, дидактикалық әдістемелік тҧрғыдан сауатты және ақпараттық 
компьютерлік технология қҧралдарының мҥмкіндіктерін жан – жақты игерген 
ақпараттық қҧзырлығы қалыптасқан маман болуын талап етіп отыр. 
ХХІ 
ғасыр 
– 
техниканың 
озық 
дамыған 
ғасыры. 
Елбасы 
Н.Ә.Назарбаевтың 
сындарлы 
саясатының 
арқасында 
бҥкіл 
мектеп 
компьютермен қамтамасыз етілді.Компьютер оқушы ҥшін қоршаған әлемді 
танудың табиғи қҧралы болып табылады.Олай болса барлық сабақтарды 
компьютердің қуаттануымен жҥргізуді ҥйрену – бҥгінгі кҥннің кезек 
кҥттірмейтін ӛзекті мәселелерінің бірі. Жаратылыстану және математика 
пәндерін оқыту қҧралы ретінде компьютерді қолдану – оқу ҥрдісін 
белсендіруге, оқытуды жеке шелендіруге, оқушының ӛзін-ӛзі бақылауына 
мҥмкіндік туғызады.Білім беру жҥйесін ақпараттандыру дегеніміз – берілетін 
білім сапасын кӛтеруді жҥзеге асыруға бағытталған процесс, яғни еліміздің 
ҧлттық білім жҥйесінің барлық тҥрлерінде кәдімгі технологияларды тиімді 
жаңа комплекстік ақпараттандыру технологияларына алмастыру, оларды 
сҥйемелдеу және дамыту болып табылады. [7] 

294 
Ақпараттық 
коммуникациялық 
технология 
электрондық 
есептеуіш 
технологиясымен жҧмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, 
модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті қҧралдарды қолдануға, 
интернетте жҧмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламасына негізделеді. 
Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс қҧралдарын 
пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді кӛздейді.Интерактивті тақтаның 
мҥмкіндіктері мҧғалімдерге баланы оқытуда бейне және ойын бағдарламаларын 
тиімді пайдалануға мҥмкіндік береді.Ақпараттық қоғамның негізгі талабы –
оқушыларға ақпараттық білім негіздерін беру, логикалық – қҧрылымдық ойлау 
қабілеттерін дамыту, ақпараттық технологияны ӛзіндік даму мен оны іске асыру 
қҧралы ретінде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға 
бейімдеу.Демек, ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнің жҥйелік – 
ақпараттық бейнесін оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен қҧндылық 
бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды кӛздейтін, адамның дҥниетанымының 
қҧрамдас бӛлігі болып табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір 
жолы. Қазіргі білім беру жҥйесі ақпараттық технологиялар мен компьютерлік 
коммуникацияларды белсенді қолдануда. 
Әсіресе қашықтан оқыту жҥйесі жедел қарқынмен дамуда,бҧған бірнеше 
факторлар, ең бастысы – білім беру мекемелерінің қуатты компьютер 
техникасымен қамтылуы, оқу пәндерінің барлық бағыттыры бойынша 
электрондық оқулықтар қҧрылуы және интернеттің дамуы мысал бола 
алады.Бҧл 
технологияның 
ӛзектілігі 
қоғамның 
ақпараттандыру 
жылдамдығының артуымен сипатталады. Әр тҥрлі пән сабақтарында жаңа 
ақпараттық технологияны пайдалану білім мазмҧнын жаңартумен, ақпараттық 
ортаны қалыптастыруымен, сондай-ақ сапалы білім беру мҥмкіндігінің жоғары 
болуымен ерекшеленеді.Соңғы кезеңде қазіргі заманғы педагогикалық ғылым 
мен практика тҥбегейлі ӛзгерістерге ҧшырауда. Соның ішінде оқыту ҥрдісі 
ақпараттық – коммуникациялық жағдайларда жаңа кӛрініс алу жолында 
басқаша жаңалаған жолмен ХХІ ғасыр талаптарына сай білгір, уақытты 
ҥнемдей алатын тҧлғаны қалыптастыруға бағытталады. 
Қорыта айтқанда, баланы рухани дамытуда айналамен таныстыру, яғни 
ақпараттық қҧралдардың жақсы жағын тиімді пайдаланып,кҥрделі,қыр сыры 
кӛп әлеуметтік ортаға оқушыны бейімдеп тәрбиелеу психолог – педагог 
қауымының еншісінде екенін назарда ҧстауымыз керек. Оқушы ақпараттың 
жақсы жетістіктерін бойына сіңіріп, рухани бай тҧлға ретінде қалыптасуы 
заман талабы. 

жүктеу/скачать 5.34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: