Ўрта махсус, касб-ҳУНАР ТАЪЛИМИ МАРКАЗИ касб-ҳунар коллежларининг 3521104-Транспортларда ташиш ва бошќаришни ташкил этиш

Амалий ишлар

• 
  ғилдиракларни дамлашда ёки йиғишда сақлагич халқанинг отилиб кетиши;
  
• 
  вақтинчалик таянчга кўтарилиб қўйилган автомобилнинг тушиб кетиши;
  
• 
  ишловчига юкни тушиб кетиши;
  
• 
  автомобилнинг ўз-ўзидан харакатга тушиши.
  

Меҳнат муҳофазасини автотранспорт корхонаси худудига транспортни келиши ва Ўтиш йЎлларига, одамлар Ўтиш йЎлларига, автомобилларни сақлаш хоналарига ва таъмирланиш жойларига талаблари. Меҳнат муҳофазасини, автомобилларни дала шароитларида вақтинчалик туриш жойларига қЎйиладиган талаблар. Сиқилган ва суюлтирилган газда ишлайдиган автомобиллар сақланадиган хоналарга қЎйиладиган қЎшимча талаблар. Меҳнат муҳофазасини автомобилларга техник хизмат кЎрсатиш ва уларни таъмирлаш хоналарига, ювиш жойларига, аккумулятор ишлари бажариладиган хоналарга, маъмурий ёрдамчи ва санитар маиший хоналарга қЎйиладиган талаблари.

Автомобил транспорти корхоналарини иш муҳитининг ҳавоси. Ҳаводаги зарарли моддалар ва уларни одам аъзоларига таъсири иш муҳити ҳавосидаги зарарли моддаларнинг йЎл қЎйиладиган юқори қуюқлиги. Иш муҳити ҳавосида бЎлган зарарли моддалардан ишловчиларни ҳимоя қилишнинг биологик тадбирлари. Ишлаб чиқариш хоналарининг оби-ҳаво шароитлари. Харорат, нисбий намлик ва ҳаво харакати тезлигининг энг мақбул ва йўл қЎйиладиган кўрсатгичлари.

Мақбул оби-ҳаво шароитини таъминлаш бЎйича тадбирлар. Ҳаво алмаштириш. Иситиш. Ишлаб чиқариш шовқини, ультратовуш ва титрашга қарши кураш усуллари. Ишлаб чиқаришдаги ёритиш. Техника нафосати. Ишлаб чиқариш хоналарини ички қиёфасини мақбул рангга бўяш.

Амалий ишлар

Хайдовчининг иш жойи. Юк автомобилларини, тиркама ва ярим тиркамаларни, одамлар ташиш yчун белгиланган юк автомобиллари, Ўзи ағдаргич автомобиллар, шаҳарлараро ва халқаро ташишни бажарувчи автобуслар ва автомобилларни техник ҳолати ва жиҳозланишига қЎшимча талаблар. Совуқ фаслларда ишлатиладиган мосламалар.

Ҳаракат таркибини техникавий ҳолати ва ускуналарини кЎздан кечириш. Автомобилларни тЎхташ йЎлини, рул бошқармаси люфтини аниқлаш.

Юкларни хавфлилик даражаси бЎйича тоифаси. Хавфли юкларга белги қЎйиш. ГОСТ 19433-81 “хавфли юклар». Тоифалаш, хавф белгилари. Хавфли юк ташиладиган ҳаракат таркибига талаблар. Чиқариш қувурига, ёқилғи идишига, электроускуналарга ва кузовга қЎйиладиган талаблар. Суюлтирилган газлар, осон аралаштирувчан ва ёнувчан суюқликларни ташишга белгиланган автоцистерналарга қЎйиладиган талаблар. Ҳар хил турдаги хавфли юкларни ташишда хавфсизлик талаблари. Хавфли юкларни ташишда қатнашувчи ҳайдовчи ва кузатиб кетувчи шахсларга қЎйиладиган талаблар.

Юкларни қЎлда кЎтариш ва ташишдаги йЎл қЎйиладиган юкни энг юқори оғирлиги меъёри. Юк ортиш ва тушириш ишларини ташкил қилиш. Юкларни оғирлиги бЎйича тоифалари (тури). Юк ортиш ва тушириш майдонлари, омборларига қЎйиладиган талаблар. КЎтариш ташиш қурилмаларини ишлатишдаги хавфсизлик шартлари. Юк кЎтариш кранларни Давсаноат назорати ташкилорларида рЎйҳатдан Ўтказиш. Юк кЎтариш кранларини техник текширишдан Ўтказиш. КЎтариш ташиш қурилмаларини тузатилишига, илгич тузилмалари ва мосламаларини ишлатишга қЎйиладиган хавфсизлик техникаси талаблари.

ПЎлат арқонларни, пайвандланган ва парчинланган занжир ва илгакларни ишга яроқлилигини аниқлаш. Идишни кЎздан кечириш. Юкдан тушириш ишларини бажарувчи ходимга қЎйиладиган талаблар. Юкларни юклаш ва жойлаштириш қоидалар.

10-Мавзу. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда хавфсизлик техникаси қоидалар

Автомобилларга техник хизмат кЎрсатиш ва таъмирлашда хавфсизликнинг умумий талаблари. ГОСТ 12.3. 17-79 «Автомобил-ларни таъмирлаш ва техник хизмат кЎрсатиш, Хавфсизликни умумий талаблари. Автомобил, агрегат ва агрегат қисмларни тозалаш ва ювиш пайтида хавфсизлик талаблари.

Автомобил ва агрегатларнинг техникавий ҳолатини текшириш. Газ балонли автомобилларга техник хизмат кЎрсатиш ва таъмирлашда хавфсизлик техникасининг қЎшимча талаблари. Нуқсон аниқлаш, чилангарлик, аккумулятор, пайвандлаш, темирчилик, рессор, мисгарлик тунукасозлик, кузов, ғилдирак йиғиш, вулқонлаш, буёқчилик, зангга қарши ишлов бериш ишлари, металл ва ёғочларга механик ишлов беришда хавфсизлик техникаси талаблари.

Ҳаракат таркибига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологк жараёнлари тури бўйича.

Амалий ишлар

Босим остида ишловчи идишларни ишлатишдаги хавфсизлик талаблари. Босим остида ишловчи идишларни «Давлатсаноататом-назорати ташкилотларида рЎйхатдан Ўтказиш. Босим остида ишловчи идишларни техникавий синовдан Ўтказиш. Автомобилларда ёқилғи сифатида ишлатилгадиган қисилган газли балонларни техникавий синовдан Ўтказиш. Буғ ва сув иситиладиган қозонларни ишлатиш пайтидаги хавфсизлик талаблари. қозонларни, буғ иситгичларни ва экономайзерларни «Давлатсаноататомназорати» ташкилотлари рЎйхатидан Ўтказиш. қозонларини, буғ иситгичларни ва экономайзерларни техникавий синаш. Текшириш-Ўлчаш асбоблари. қозонхонага қЎйиладиган талаблар. қозонхоналарни тузатишда хавфсизлик техникаси талаблари. Ҳаво сиқиш ускуналарини хавфсизлик қурилмалари: сақлагич, ҳабар бериш ва блокировкалаш. Ҳаво сиқиш ускунасини даврий ва режали кЎрикдан Ўтказиш. Ҳаво Ўтказгичга қЎйиладиган талаблар. «Давлатсаноататомназорати» назоратидаги жойларда назорат ва хавфсизлик ишларига босим остида ишловчи идишларга: қозонларга, буғиситгичларга, экономайзерларга ва ҳаво иситгичларга хизмат кЎрсатишни йЎлга қЎйиш тартиби. Хизмат кЎрсатувчи ходимларни Ўқитиш ва билимларини даврий текшириш.

Электр токининг одам аъзоларига таъсири. ГОСТ 12.1. 038-82 «Электр хавфсизлиги. Тегиш кучланишлари ва токларни йЎл қЎйиладиган юқори даражалари». Электр ускуналари ва ишлаб чиқариш хоналарининг электр хавфсизлиги даражаси бЎйича тоифалари. Электр токидан шикастланишдан химоялашнинг техник усуллари ва воситалари. Электр ускуналарини ишлатишда электр хавфсизлиги талаблари. Кучли электр симлари, ёритиш қурилмалари электроҳаракатга келтиргичларини, трансформатор ва АТКнинг бошқа электр хЎжалиги ишларидаги электр хавфсизлиги талаблари. Электр асбоблар ва кЎчма электр чироғидан фойдаланишдаги хавфсизлик талаблари. Статик электр тармоғининг хавфли таъсиридан ҳимояланиш.

Ёнғин хавфсизлигини таъминлаш бЎйича давлат чора-тадбирлари Ёнғин назорати ташкилотларини вазифалари ва уларни хуқуқлари. Автотранспорт корхоналаридаги ёнғин сабаблари, қурилиш иншоатлари ва тузилмалари, уларни ёнғинга хавфли хусусиятлари. Ўтга чидамлик чегараси ва Ўтни тарқалиш чегараси. Автотранспорт корхоналарини хоналарини портлаш, ва ёниш хавфи бЎйича тоифаси.

Ёнғиннинг олдини олишни вазифалари ва умумий чоралар. Ёнғиндан сақланишни ташкил қилиш. Автотранспорт корхонаси ва уни алохида устахоналарини, бўлимларини ёнғин хавфсизлигига жавобгар шахслари ва уларнинг вазифалари. Ёнғинга қарши кўнгилли уюшмалар. Ёнғин – техникавий хайъати. Ёнғинга қарши йЎл-йЎриқ. Ёнғин техникаси бЎйича энг зарур билим бериш юзасидан машғулотлар. Ёнғиндан ҳабар бериш ва алоқа воситалари. Ёнғинларни Ўчириш усуллари ва воситалари. Автотранспорт корхоналарининг ишлаб чиқариш хоналари учун бирламчи ўт ўчириш воситаларининг меъёри.

Ишлаб чиқариш бЎлинмасида ишлатиладиган осон аланга-ланувчан ёки ёнувчан суюқликни чақнаш харорати аниқлансин ва олинган натижалар асосида айни бЎлинманинг хонасини портлаш, ёниш ёки ёнғин хавфи бЎйича қайси турга кириши хакида хулоса қилинсин. Ўтни Ўчиргичлар, қум ва сув билан Ўчиришни усуллари машқ қилинсин.

Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тЎғрисидаги қонунлар. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий бойликлардан унумли фойдаланиш, умуминсоний муаммолар ичида энг долзарб муаммо-лардан биридир. Давлатни, атроф муҳитни муҳофаза қилиш юзасида ғамхЎрлигини Асосий қонун Конституцияда, хукумат қарорларида акс этиш.

Автотранспорт корхоналарининг атмосферага зарарли моддаларни чиқаришини камайтириш. Атроф-муҳитни автомобил-лар ишлаб чиқган газларни зарарли таркибларидан ифлосланишини камайтириш усуллари. Ишлаб чиқарилган газларни текшириш усуллари ва йўл қўйиладиган заҳарлилик меъёри. (ГОСТ 17.2.2. 03-87 “Табиат муҳофазаси. Атмосфера. Бензинли двигателлар ишлаб чиқарган газлардаги углерод оксиди ва углеводород меъёри ва уларни Ўлчаш усуллари”), (ГОСТ 21 393-75 “Дизелли автомобиллар” ишлаб чиқарган газларни тутунлилиги. Меъёрлари ва Ўлчаш усуллари). Автотранспорт ва автотузатиш корхоналарининг оқава сувларини тозалаш усусллари ва сифатини текшириш. Автомобилларнинг ташқи шовқинини камайтириш.

Ишлаб чиқарилган газлардаги углерод ва углеводородларни ва тутунлилигини йЎл қЎйиладиган юқори миқдорлари билан таққослаш.

2. Ғ.Ёрматов. Меҳнатни муҳофаза қилиш. –Тошкент: Ўқитувчи, 2001.

3. Ж.Р.Кульмухамедов. Автомобиллардан фойдаланиш ва автотранспортнинг меҳнат муҳофазаси. –Тошкент: Ўқитувчи, 2002.

4. Л.Қудратов. Меҳнат муҳофазаси. –Тошкент: Ўқитувчи, 2002.

5. Ў.Йўлдошев. Меҳнатни муҳофаза қилиш. –Тошкент: Ўқитувчи, 2005.

6. Ж.Йўлдошев. Экология ва табиатни муҳофаза қилиш асослари. –Тошкент: Ўқитувчи, 2003.

7. Халилов. Экология (лотин). –Тошкент: Ўқитувчи, 2004.

8.Автомобиллар тиркама ва ярим тиркамалар (рус тилида), стандартлар тўплами. “Стандарт”, М., 1974.

9.Автомобилсозлик материалларига оид справочник (рус тилида). “Машиностроение”, М., 1977.

10.С. М. Бабусенко Tрактор ва автомобиллар ремонти. Tошкент “Ўќитувчи” – 1990.

1. 
   http:// www. lee. de – автомобил тузилиши тўѓрисида.
   
2. 
   http:// www.moto. ru – Всё о моторах.