С. Б. Ержанова ҚазМемҚызпу профессоры, ф.ғ. д
жүктеу/скачать 1.56 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зарлай арнау
- Жай қайталау.
- Еспе қайталау
| Сұрай арнау – ақын не лирикалық кейіпкер өз ойын бас-
қаға сұрақтар қою арқылы бейнелеп, сауалына жауап іздеуі. Жауабы сұрақтың бойында болатын сұрай арнау түрін ритори- калық айшық дейді. Поэзия! Менімен егіз бе едің? Мен сені сезесің бе, неге іздедім? Алауыртқан таңдардан сені іздедім. Қарауытқан таулардан сені іздедім. (М. Мақатаев) М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасында қайғыға, күйі- нішке, орны толмас өкінішке толы Баянның монологы сұрай ар- нау үлгісінде, қасіреті дамыта суреттелген: Ойламай, белді бекем будым неге? Қозымды қас дұшпандай қудым неге? Майысып, Ноян қалқам, ерке марқам, Қасқайып қарсы алдымда тұрдың неге? Поэмада қайғы жұтқан Баянның толғанысы негізінен налаға, қасіретке құрылған. Бұл - зарлай арнау үлгісі: Күй жүрек! Көл бол, жасым! Өртен, ішім! Алдымда айнам жатыр бөбек пішін. Сұм садақ кетсе де үзіп жас жүрегін, Жойған жоқ құлыншағым ерке түсін. Сорлы ағаң атып жығып өз інісін, Иіскейді енді зарлап аппақ төсін. Тартқанда сынбадың-ау, сұм садағың! Қайтейін, арымадың, арда күшім! 138 3. Зарлай арнау - ақынның зарлана, қайғы жұтып өзгеге, жұртқа арнайы тіл қатуы. М.Шахановтың «Нарынқұм зауалы» поэмасында Махамбетті өлтіріп, сыйлыққа ішік алып келген ұлына әкесінің өкінішпен айтқан сөзі де зарлай арнау түрінде берілген: - Ой, залым-ай, Жүзіқара залым-ай. Мұнша залым екеніңді қалай келгем танымай! Бұдан өткен зор қасірет болар ма, Бұдан өткен зор қасірет болар ма! Жә, не қайыр, налы мейлі налыма, Сорлы балам, Туыпсың-ау сорыма. Қайталау – ақын немесе жазушы ой екпінін, әсерді кү- шейту мақсатында, айрықша назар аударғысы келген нәрсені не құбылысты бірнеше мәрте қайталап, айтар ойға ерекше леп беру. Қайталаудың да бірнеше түрі бар. 1. Жай қайталау. М.Мақатаевтың «Ей, өлең» деген шы- ғармасында «өлең» сөзіне ерекше екпін түсіру, назар аудару мақсатында оны бірнеше рет қайталайды: Ей, өлең, қайтсем саған жан бітірем? Жансыз өлең жанымды алды кілең. Бір ойым жүрегімде қаза болып, Бір ойым көмейімді қалды тіреп, Ей, өлең, қайтсем саған жан бітірем. 2. Еспе қайталау. Бұл – ой мен сырды еселей жеткізу жолы. Сап-сары бел, еседі жел, еседі, Еседі жел, көшеді жел, көшеді. Дала ұйық, бала тұйық, екі үнсіз, Дала жұмбақ, бала жұмбақ шешусіз. (М.Жұмабаев) 3. жүктеу/скачать 1.56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|