Күшейтпелі шырайды көрсетіңіз

10. Негізгі әдебеттер:

1. Бектұров Ш. , Бектұрова А. Қазақ тілі Қазақ тілі для начинающих . Алматы .Рауан 1994, 21-25 бет

2. Мусинов А.М. Қазақ тілі Алматы 2005ж. 55-57 бет

3. Қошанов А. Экономикалық орысша-қазақша сөздік. Алматы. Дайк-Пресс 2008, 25-27 бет

4. М. Мескон, М. Альберт, Ф. Хедоури Основы менеджмента Москва. Дело-1994, стр. 200-205

5. К.Ғ. Ахметов Менеджмент негіздері Алматы 2003 14-16-беттер

Қосымша әдебиеттер:

1.Оразбаева Ф.Ш. Қазақ тілі. Алматы, 2005 ж.

2. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989 ж.

3.Мұрзалина Б. Қазақ тілі. Алматы 2003 ж.

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

№19 тақырып: Қызметкерлерді басқару ұйымы

Сан есім.


2012 ж.
Әдістемелік нұсқау кафедра мәжілісінде қаралды

№____хаттама

«_____»___________20____ ж.

Кафедра меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент_______С.Қ.Суатай

1. 
   Сабақтың тақырыбы: Қызметкерлерді басқару ұйымы
   

Сан есім.

2. 
   Мақсаты: «Қызметкерлерді басқару ұйымы» мәтіні бойынша жаңа сөздер мен сөз тіркестерін меңгерту. Студенттердің өз мамандығына байланысты қазақша сөздік қорын молайту. Грамматикалық тақырыпты нақты мысалдар мен ереже арқылы меңгерту. Қазақ тілінде ойын еркін жеткізе білуге үйрету.
   

3. 
   Міндеті:
   

1. 
   Когнитивті компетенция бойынша студенттердің сауатты жаза білу дағдысын қалыптастыру. Сан есімнің мағыналық түрлерін практикалық жолмен меңгерту. «Қызметкерлерді басқару ұйымы» мәтініндегі жаңа сөздермен таныстыру.
   
2. 
   Операционалды дағды компетенциясы бойынша грамматикалық ерекшеліктерді білуге машықтандыру, экономикалық терминдердің мағынасын біле отырып, біліктілікті арттыру. Еркін аударма жасауда қазақ тілінің нормаларын сақтауға үйрету.Оқылым,айтылым, жазылым,тыңдалым жұмыстарын жүргізу барысында студенттің ерік-жігерін, төзімділігін қалыптастыру.
   
3. 
   Коммуникативті компетенция бойынша экономикалық, ғылыми, тағылымдық әдебиеттерді тақырыпқа сай пайдалану. Болашақ маман қазақ тілінде емін- еркін өз ойын жеткізіп, қарым-қатынасқа түсу барысында өз біліктілігін көрсете білуін қадағалау. Студенттер арасында емін-еркін шығармашылық қатынаста болу.
   
4. 
   Өзін-өзі дамыту компетенциясы бойынша қазақ тілінде әр бағытта сөйлеу, жауап беру, өзін ұстай білу сияқты мәдениет түрлерін дамыту.
   

4. 
   Негізгі ұғымдар.
   

Грамматика бойынша: Сан есімның мағыналық түрлері. Сан есімнің тұлғасына, құрамына қарай бөліну жолдары. Сан есімнің жасалу жолдары. Сан есімнің сөйлемдегі қызметі.

Лексика бойынша: сұраныс, нәтиже, корпорация, концерн, мүмкіндіктің ұлғаюы, бақталастық, мемлекеттік басқару, мемлекеттік басқару жүйесі, әкімшілік басқарушылық қабілет, бейресми топ өкілдері.
5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты, минуты):

1. 
   Кіріспе бөлім ( ұйымдастыру кезеңі ) - 5 мин.
   
2. 
   Өткен сабақты пысықтау - 25 мин.
   
3. 
   Үйге берілген жаттығуларды тексеру - 20 мин
   

Үзіліс - 10 мин.

4. 
   Жаңа лексикалық тақырып бойынша жұмыс - 30 мин.
   
5. 
   Жаңа грамматикалық тақырып бойынша жұмыс - 20 мин.
   

Үзіліс - 10 мин.

6. 
   Лексикалық тақырып бойынша жаңа сөздермен жұмыс - 20 мин.
   
7. 
   Жаттығу жұмыстары, мәтінді аудару, тест - 20 мин.
   
8. 
   Қорытындылау, үй тапсырмасын беру, бағалау - 10 мин.
   

Аударма жұмысын жасату, сұрақ-жауап, арнайы тапсырмалармен жұмыс жасау, мазмұндау, қайталау сұрақтары.
6. Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдері:

Бақылау, баяндау, жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс, грамматикалық тапсырмалар, сұрақ-жауып, аударма жұмысы, тест тапсырмаларды жағдаяттық тапсырмалар, пікірталас.

7. Көрнекі құралдар: кестелер, суреттер, көркем суретті кітаптар, аудиодиск, үлестірмелі карточкалар.
8. Тапсырмалар.

1-жаттығу. Төмендегі мақал-мәтелден сан есімдерді тауып мағынасын түсіндіріңіздер.
Алпыстағы атаңды жыққанша, алтыдағы атанды жық.
Екі баланың ортасындағы шал бала болады,

Екі шалдың ортасындағы бала дана болады.

Он екі айда он үш той.
Алты ай баққан арықты бір түн ұрындырған өлтіреді.
Алты бала таппай ана атанбайды,

Бес бала таппай белгілі әйел болмайды.

Бір күн ашыққаннан қырық күн ақыл сұрама.
Бір күн ұрыстың қырық күндік қырсығы бар.
Жұт жеті ағайынды, жиенімен сегіз.
Бірінші байлық – денсаулық,

Екінші байлық – ақ жаулық,

Үшінші байлық – он саулық.
2-жаттығу. Берілген есептік сан есімдерден реттік сан есім жасаңыз.

Бір, жеті, он, он бес, үш, сегіз, алты, жиырма, отыз үш, қырық, жеті жүз елу екі, тоғыз жүз жиырма, бір мың алты жүз қырық алты, бір мың тоғыз жүз, алпыс алты, тоқсан төрт, жүз бір, отыз тоғыз, он екі.

3-жаттығу. Күрделі, дара сан есімдерді ажыратыңызыдар.

Отыз, он алты, елу, тоқсан, бір жүз алпыс жеті, бір мың тоғыз жүз алпыс үшінші, сексен алты, төрт жүз он бір, екі жүз елу бес, жетпіс мың, тоғыз жүз тоқсан тоғыз.

4-жаттығу. Орыс тіліне аударыңыздар. 8 сөйлем құрыңыздар.

Бір бала, бес қыз, екі ата, он немере, алты аға, он екі туыс, жиырма бөлме, отыз тыңдаушы, сегіз мұғалім, төртінші курс, алтыншы билет, жүзінші автобус, жиырма бес жас, алты бөлімше, ен тоғыз облыс, жетпіс бес жігіт, екі ұл, он жеті бойжеткен, бес мың теңге, үш іні, жеті жезде, он екі жеңге, бес бажа, алты сабақ, жеті күн.

5-жаттығу. Сөз тіркестерін жазбаша қазақ тіліне аударыңыздар.

Один старший брат, две старшие сестры, пять сыновей, три бабушки, десять коллег, четыре соседа, три взвода, шесть отделений, пятнадцать тетрадей, двадцать домов, шесть детей, девятнадцать областей, восемь тысяч тенге, семь внуков, одиннадцать правнуков, первый билет, тридцать первый автобус, шестой день, первый учитель.

1-тапсырма. Тіркестерді оқыңыздар, сөйлем құраңыздар, жазыңыз.

Ілгері басушылық, жүзеге асыру, шағын бизнесті дамыту, шағын бизнеспен айналысу, жұмысқа кедергі жасау, жұмысқа көмек көрсету, үкімет тарапынан, пікірге қосылу, заңгерлік көмек, көмек күту, озат тәжірибеге сүйену, белсенді жұмыс істеу, тұтынушылардың сұранысы, ақыл-кеңес беру, сұранысты анықтау, жарнама арқылы.

2-тапсырма. Екі қатарды сәйкестендіріңіз.

Жүзеге асыру ждать помощи

Шағын бизнеспен айналысу спрос потребителей

Жұмысқа кедергі жасау с помощью рекламы (через рекламу)

Үкімет тарапынан присоединиться к мнению

Заңгерлік көмек активно работать

Озат тәжірибеге сүйену реализовать, претворять в жизнь

Көмек күту мешать, препятствовать работе

Тұтынушылардың сұранысы заниматься малым бизнесом

Жарнама арқылы со стороны правительства

Сұранысты анықтау юридическая помощь

Белсенді жұмыс істеу опираться на передовой метод

Пікірге қосылу определить спрос.

3-тапсырма. Мәтінді оқып жоспар құрыңыз.

ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІ БАСҚАРУ ҰЙЫМЫ
Басқару үшін ықпал ету қажет, ал ықпал ету үшін билік керек. Билік орындаушылардың белсенді талаптарына (физиологиялық талабы, қорғалу талабы, әлеуметтік талабы, құрметтеу талабы) ықпал етуге негізделген.

Ықпал етудің барлық формалары басқа адамның тілегін орындауға түрткі болады.

Гренг пен Рейвеннің жіктелуі бойынша биліктің негізгі бес формасы болады:

1. 
   Мәжбүр етуге негізделген билік. Қорқыту арқылы ықпал ету сонда ғана тиімді болады, егер ол мықты бақылау жүйесімен нығайтылатын болса, әдетте бұған көп шығын кетеді.
   
2. 
   Көтермелеуге негізделген билік – қорқытып билік жүргізуге қарағанда едәуір ықпалды, әрі жұмыс сапасы біршама жақсарады. Кейде қандай көтермелеудің тиімді болатындығын айқындау қиын.
   
3. 
   Эксперттік билік. Ықпал етушінің арнайы білімі барына, сол себепті тиісті мұқтажын қанағаттандыратынына орындаушы сенеді. Технология күрделілігі мен ұйым көлемі артып отырған жағдайда орындаушыға сенім арту барған сайын тиімді бола түсуде.
   
4. 
   Эталондық билік (үлгі билігі). Ықпал етудің мінез-құлқы немесе қасиеті тартымды болатындығы соншалық, орындаушылар соған еліктеуге, сондай басшы болуға тырысады.
   
5. 
   Заңды билік. Ықпал етушінің бұйрық беруге хақысы бар екендігін орындаушы мойындайды, әрі оның міндеті бағыну керектігін түсінеді. Бағынушылар ықпал етушінің бұйрығын орындайды, өйткені дәстүр бойынша бағыну орындаушының қажетін қанағаттандыратындығына сенеді. Сондықтан да көп жағдайда заңды билікті дәстүрлі билік деп атайды. Барлық басшылар заңды билікті пайдаланады, өйткені оның өзі басқа адамдарды басқаруға өкілдік береді.
   

Биліктің осы негіздері басшының негізгі құралы болып саналады, сол арқылы ол ұйымның мақсатына жету үшін қол астындағыларға жұмысты орындауды міндеттей алады.

Әлеуметтік құндылықтың өзгеруіне байланысты ұйым басшыларының пікірінше, басшылық қызметте істейтіндерге, әріптестерге, сондай-ақ ұйым мүшелігінде жоқ адамдарға ықпал етудің ең тиімді жолы сендіру деп есептейді. Бірақ бұл тәсіл біршама баяу әсер етеді.

1. 
   Билік орындаушыларына қандай талаптар қойылады?
   
2. 
   Мәжбүр етуге негізделген билік дегеніміз не?
   
3. 
   Эксперттік биліктің этолондық биліктен айырмашылығы қандай?
   
4. 
   Заңды билік қалай жүзеге асырылады?
   
5. 
   Көтермелеуге негізделген билік арқылы қалай басқаруға болады?
   

9. 
   Бақылау (сұрақтар, тестілер, тапсырмалар, т.б.):
   

Коммуникативті компетенция бойынша:

1. 
   Басқару саласындағы биліктің орны қаншалықты?
   
2. 
   Этолондық билік арқылы мұқтажды өтеуге бола ма?
   
3. 
   Орындаушы заңды билікке бағынбауға құқығы бар ма?
   
4. 
   Басшының негізгі құрамы неде?
   
5. 
   Басқарудың ең тиімді жолы қандай деп ойлайсыз?
   

4-тапсырма. Қосымша мәтінді оқыңыз. Белгіленген сөз, сөз тіркестеріне көңіл бөліңіз.

МАМАНДЫ ҚАЛАЙ ТАҢДАЙСЫЗ?

Сіз – кәсіпорынның басшысысыз. Мекемеңіздегі бос қызмет орнына лайықты маман таңдап алуыңыз керек. Жоғары оқу орнын бітірген жас маман жұмысқа орналасуға тілек білдірді. Олардың бірін іріктеп, таңдап алу үшін әңгімелесу – сұхбат әдісін пайдаланып көріңіз.

1. 
   Әңгімелесуді алдын ала дайындалған сауалнама түрінде өткізуге болады. Дайын сұрақтарға дәл, анық, білікті жауап берген жас жаман Сіздің назарыңызды аударуы мүмкін.
   
2. 
   Сұхбат кезінде кандидатқа ресми және бейресми тақырыптар бойынша сұрақтар қойыңыз. Алуан мәселелер төңірегінде әңгімелесе отырып, Сіз жас маманның ой өрісін, білімін, мінез-құлқының ерекшеліктерін біршама байқайсыз, бағалайсыз.
   
3. 
   Жұмысқа алуға өтініш білдірген жас маманға қандайда бір проблеманы шешуді ұсынып көріңіз. Бұған, әрине, жас маман қысылып, дағдарып қалуы да мүмкін, дегенмен бұл арқылы Сіз тәуекелшіл,батыл, өз пікірін анық айта алатын кадр таңдай аласыз.
   

Лайықты – удобно әдіс – способ, метод

Сауалнама – опрос тәуекелшіл – рискованный, способный рисковать

Ой өрісі – кругозор мінез-құлқы - характер

Дағдару – растеряться дегенмен – тем не менее

Тәуекел - риск

Когнитивті білім компетенциясы бойынша

Тестілер.

1. 
   «Әлемдік деңгейдегі биік тұлға» тіркесінің мағынасын қай қатардағы тіркес бере алады?
   

а) мақтаныш етеді

ә) әлемге танымал белгілі қайраткер

б) сүйсініс білдіреді

в) тұсаукесер рәсімі

г) әлеуметтік қорғалған адам

2. Күрделі сан есімді көрсетіңіз:

а) аз, көп, мол

ә) қызылды-жасылды

б) көп жасаған адам

в) ақ жаулықты әже

г) он төрт мың бес жүз

3. Бөлшектік сан есім көрсетіңіз:

а) жүздеген, оншақты

ә) оннан бес, екіден бір

б) екінші, бесінші

в) екеуі, қырық бір

г) отыздай, бірен-саран

4. Реттік сан есімді табыңыз:

а) бесеу

ә) жиырмадай

б) төрттен бір

в) елу - алпыс

г) жүз он екінші

5. Дара сан есімді көрсетіңіз:

а) жеті, екі

ә) ақ, тарғыл

б) үштен бір

в) отыз - қырық

г) он сегіз

10. Негізгі әдебеттер:

1. Бектұров Ш. , Бектұрова А. Қазақ тілі Қазақ тілі для начинающих . Алматы .Рауан 1994, 22-29 бет

2. Мусинов А.М. Қазақ тілі Алматы 2005ж. 35-36 бет

3. Қошанов А. Экономикалық орысша-қазақша сөздік. Алматы. Дайк-Пресс 2008, 71-73 бет

4. М. Мескон, М. Альберт, Ф. Хедоури Основы менеджмента Москва. Дело-1994, стр. 199-200

5. К.Ғ. Ахметов Менеджмент негіздері Алматы 2003 21-23 беттер

Қосымша әдебиеттер:

1.Оразбаева Ф.Ш. Қазақ тілі. Алматы, 2005 ж.

2. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989 ж.

3.Мұрзалина Б. Қазақ тілі. Алматы 2003 ж.