С. Л. Сауытбеков туралы ќысќаша маѓл±мат
жүктеу/скачать 1.71 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Некоторые вопросы декоративно-прикладного искусства в системе образования
- Из опыта школы №21 города Астаны
- Мектеп практикасына экология негіздерін ендіру мәселелері
- Ұлттық тәрбие – қазақ халқының тәлімдік тәжірбиелері мен тағылымдарының қазынасы
- Сейтен Сауытбеков тағылымының оқу-тәрбие үрдісіндегі орны
- Аралас мектептерде мемлекеттік тілді меңгерту әдістемелері
- Сабақтың әдісі
Болашақ білім мен ғылымдаҒылым мен техниканың тез қарқынымен даму адамдардың мәдени дәрежесінің өсуі халық ағарту ісіне күн сайын жаңа міндеттер жүктейді. Оқытушылардың тәжірибесі көрсеткендей бағдарлама материалын студенттер бірдей жеңілдікпен меңгере алмайды. Оның үстіне әр пәннің өзіндік ерекшелігі бар екені бәрімізге айқын.Математика пәніндегі бір қиыншылық – оның абстрактілігі мен практикада бірден көрінбейтіндігігі және студенттердің өзіне бірден баурап алалмайтындығында. Сондықтан студенттердің математика пәніне дайындығын жан-жақты жетілдіру оқытушылардың аса маңызды міндеттерінің бірі. Бұл міндетті шешуде жоғары оқу орындарында, яғни әрбір мамандықтарда, математика курсынның күнделікті практикалық өмір талабына сай жаңа мазмұнда оқытылуы қажет. Ол үшін пән оқытушысы сабақ тиімділігін арттыру жолдарын іздестіруге тиіс. Қазіргі кезде қалыптасқан коғамдық тәжірибені қайта бағалау жалпы білім беру жүйесіне, мамандарға қойылатын талаптарды өзгертуде. Орта және жоғары оқу орындарында математиканы оқытудың мақсаты студенттерге күнделікті өмірде және қазіргі қоғамда пайдалы еңбек еткенде қажет болатын және де басқа пәндерді оқып меңгеруге, білімін ары қарай жалғастыруға толық мүмкіншілік беретін математикалық білім, іскерлік және дағдылардың негізін берік және саналы түрде меңгеріп алуын қамтамасыз ету. Қазіргі кезде, ғылыми информацияның жедел өсуіне байланысты студенттердің өздігінен білім алып, өздігінен оқып үйренуі өте маңызды болып отыр. Студенттердің өздік жұмысы туралы қорытынды жасағанда келесіндей тұжырымға келуге болады : өздік жұмыс студенттің тек өз белсенділігі түрінде анықталады. Әрбір өздік жұмысты бастар кезінде студент алында белгілі бір мақсат , проблема болуы қажет. Берілген өзіндік жұмысты орындау барысында әр студент өзінің жеке тәжірибесін пайдаланып , алған білім деңгейінде жұмыс жасайды. Өздік жұмысты ұйымдастыру кезінде оқытушы студентке арнайы тапсырма береді, ал студент берілген тапсырманың қажеттігі жөнінде өз ойын бекітеді. Біріншіден, берілген тапсырманың мазмұнын талдайды, өзінің осыған дейін алған білім деңгейін саралап тапсырма мақсатын түсінеді. Екіншіден, берілген тапсырманы орындау үшін қандай амалдар керек екендігін ойластырады және ойластырған жоспарды іске асырады, яғни тапсырманы орындайды. Үшіншіден, алған нәтижесіне талдау жасайды. Студенттерге берілетін өздік жұмыстар дидактикалық жағынан үш түрге бөлінеді: білім алуға арналған өздік жұмыс; білімді пайдалануға арналған өздік жұмыс; теориялық материалды тексеруге арналған өздік жұмыстар. Жаңа материалды студеттердің өз бетінше оқуы, яғни оқытушы кейбір материалдарды студенттерге үй тапсырмасы ретінде беруіне болады. Мұндай жұмысты өткізгенде оқытушы әрбір студенттің осындай жұмысты істеуге дайын екендігіне көзі жетуі керек. Мысалы, анықталған интергралды өткенде оның жеке қасиеттерінің дәлелдеулерін студенттерге бөліп беруге болады. Өзіндік жұмысқа студенттерді үйрету үшін оларды өткен жаңа материалдарға қатысты сұрақтарға өздігінен жауап беруге үйрету қажет. Өзіндік жұмыс нәтижелі болуы үшін оның мазмұны, берілу аумағы, күрделілігі дұрыс анықталуы керек. Қорытындысы нәтижелі болу үшін өзіндік жұмысты студенттің қабілетін, білім деңгейін,іскерлігін ескере отырып әр қайсысына жекелеп берген жөн болады. Студенттерге негізгі керегі – алған мәліметтерінің қажетті маңызды жерлерін бөліп ала білуі. Мысалға «Туынды» тақырыбын өткенде студенттерге формулалармен бірге туындының геометриялық және физика мағынасы ұсынылады. Бұл тақырыптарды өткенде студенттер материалдардың жаңа емес екенін түсінуі керек. Берілген мәліметтер оларға негізінен физика курсынан таныс екенін ұғынуы керек. Осылайша студенттерде жаңа материалдың негізгі жерлерін бөліп ала білу қабілеті қалыптасады. Студенттер оқытушының басқаруымен жаңа материалдың маңызды жерлерін бөліп алуға үйренгеннен кейін, өтіп жатқан жаңа материал бойынша сұрақтарға жауап беру жоспарын өз беттерінше құруды үйренеді. Мысалы, «Туынды » тақырыбына байланысты студенттер төмендегідей сұрақтарға жауап беру жоспарын құра білулері қажет:
Әбден қалыптасып алғаннан кейін студенттер ауызша жоспарлар құратын болады. Өзіндік жұмыстың маңызды түрінің бірі - үй тапсырмасы. Негізіндіе жаңа тақырып сабақ үстінде пысықталып, ал үйге шығарылған есептерге ұқсас есептер берілуі керек.Үй тапсырмасы ретінде студенттерге есептер ғана беріліп қоймай түсіндірілген жаңа материалды оқу дәлелденген теоремаларды пысықтау, пысықтаудың жаңа әдістерін қарастыру тапсырылады. Қорыта келгенде математика ғылым мен техниканың тілі болып табылады, сондықтан оны оқып білу адамның ақыл- ойының дамуына да үлкен әсер етеді. Қазіргі уақыттың талабына сай бүкіл Қазақстан бойынша жоғары оқу орындары «Кредиттік оқыту жүйесіне » көшкелі отыр. Әрине бұл талап бәрімізге бірдей қойылып отырғандықтан, Көкшетау университетінің оқытушылар ұжымы да дайындық жүргізуде.
1.Ғылыми –көпшілік журнал «Зерде» 2001жыл.№4. 2. Ғылыми –әдістемелік журнал « Математика және физика» 2004жыл.№2. 3.В.Т.Лисичкин, И.Л.Соловейчик. Математика. М., «Высшая школа» 1991.197-206-беттер. Махмұд Қашғари - өз заманының энциклопедист ғалымыНүсіповаА.К.,Р.Қыдырбайқызы,Р.Қ.Баймұхамбетова.,- Талдықорған қаласы «Диуани лұғат ат-түрки» атты тіркі ділдес елдердің әйгілі сөздігінің авторы – Махмұд ибн әл Хусейн ибн Мухаммед әл Қашғари Орта Азияның түркі тайпаларынан шыққан. Бұл жөнінде белгілі ғалым Әшір Нәжіп мынадай ой айтады: «Сөж жоқ оның өмірі Баласағұн қаласымен тығыз байланысты. Бұл жерде ол ұзақ жылдар бойы тұрған болу керек. Ал Қашғари деген лақап аты. Оның Қашқар қаласында оқығанын немесе сол қалада ұзақ уақыт тұрғанын көрсетеді» Махмұд Қашғари «Диуани» сөздігінің алғы сөзінде: «Қайырымды, мейірімді Алланың атымен бастаймын. Енді Мұхаммедтің айтар әңгімесіне назар салыңыздар. Мен Тәңірдің гүлденген мемлекетті түркілердің топырағында жаратқанын, өмір біліктерімен сол топырақты ғажайып өрнектегенін көрдім. Тәңір оларды түркілер деп атап, асқан сән-салтанатқа ие қылды. Сондықтан мен түркілердің зерек қабілет иелерінің бірі, әрі ұрыстағы шебер найзагері болғандығынан олардың шаһарлары мен далаларын түгел кезіп шықтым. Түрік, түрікмен, оғыз, жігіл, яғма, қырғыздардың сөздермен сөйлеу мәнерлерін зерттеп, қажеттісін пайдаландым. Әрқайсысының тілі мен салты санама әбден қалыптасты. Соларды мұқият зерттеп, арнайы әліппелік тәртіпке келтірдім. Мәңгілік ескерткіш, әрі таусылмас әдеби-көркем мұра болып қалсын деген ниетпен түркі елдерінің сөздігін жасап, кітапқа «Түркі сөздерінің жинағы» деп ат қойдым». Махмұд Қащғари тіл білімі мен әдебиетке қатысты көлемді де, күрделі екі ғылыми еңбек жазған. Бірі – «Жавахирун – нахв фи луғотит турк» (Түркі тілдері синтаксисінің қағидалары) деп аталады. Өкінішке орай, М.Қашғаридың бұл еңбегі бізге жетпеген. Кітаптың тағдыры әзірше белгісіз күйінде қалып отыр. «Диуани лұғат ат түрки» 1074 жылы жазылған. Бұл түркі тілдерінің тұңғыш ғылыми грамматикасы. «Диуани лұғат ат түрки» түрікше-арабша түсіндірме сөздік қана емес, сонымен бірге, ол түркі тілдерін зерттеуде теңдесі жоқ ғылыми еңбек. Біз үшін ең маңыздысы – автор түсіндірме сөздікке ежелгі ауыз әдебиеті үлгілерінен, өзі өмір сүрген орта ғасырдағы поэзиялық шығармалардан аса құнды материалдар – түрлі тақырыптағы өлең-жырлар, ертегі-аңыздар, мақал-мәтелдер, қанатты сөздер және басқа сөздер үлгілерін енгізген. Әдеби шығармалар мен халықтық фольклордан алынған үзінділері М.Қашғари осы сөздіктегі әрбір сөздің мән-мағынасын оқушысына тереңірек түсіндіру үшін мысал ретінде алып отырған. Кітабының маңыз-мақсатын автор өз аузынан дәлме дәл түсіндірген: «Мақсатым – талапты жас ізденімпаздарға дәл бағыт-бағдар сілтеп, ілім-білім болашағына барынша мол көмектесу. Пікірлестерімді толық риза еткендей, керегіне жауап беру»,- дейді. «Диуани лұғат ат түркидің» түпнұсқасы бізге жетпеген. Бізге жеткен көшірмелері туралы әр түрлі пікірлер бар. Барлық түркологтардың зерттеп, пікір айтып жүргені – сөздіктің 1266 жылғы көшірме нұсқасы. Оны Дамаск (Шам) қаласында тұратын Мухаммед ибн Ебибекир ибн Ебилфетих көшірген. Кітап жазылғаннан кейін, араға екі жүз жыл жылдай уақыт салып барып, автордың өз қолжазбасынан көшірілген бір нұсқасы қазір Стамбулдағы Фатих кітапханасында сақтаулы тұр. Оны көшірген хуснихатшының аты - Әбу Бәкір бин Абдулфохат. «Диуанның» қолжазбасын алғаш рет 1914-1915 жылдары Али Амири деген түрік ғалымы Стамбулдағы «Саһаблар жыршысы» деп аталатын кітап базарынан сатып алған, одан соң ол жазбаны жөнге келтіруді Қиласми Рифатқа (Рифат Билге) тапсырған. Рифат ол мұраның қолжазба көшірмесін жасап, 1915 жылы 1-2 кітабын, 1917 жылы 3 кітабын Стамбулда бастырып шығарған. «Диуанның» тілін зерттеу, текстерін жариялау сияқты жұмыстармен көп ғалым айналысқан. Мысалы К.Броккльман ондағы жеке сөйлемдердің бәрін алфавит тәртібіне түсіріп, немісше аудармасын жарияласа, 1939-1941 жылдары түрік ғалымы Басым Аталай «Диуанның» түп нұсқасын (1914) түрік тіліне аударып, үш томдық сөздік пен бір томдық индексін Анкарада 1934-1943 жылдары жариялаған. Сөздік деген термин – басында бір-ақ мағыналы атау болғанмен, қазір түрлі мәнді, кең мағыналы сөз. Бұл жалпы мағынада сөздік қор деген сөзді, ұғымды да түгел қамтиды. Мұны көне түркі тілдерінде лұғат деп атаған. Сөйтіп, сөздік дегеніміз – белгілі бір тілдің сөздік құрамындағы жалпы я, белгілі бір саладағы жеке сөздердің алфавиттік тәртіппен тізіліп, жүйеге түскен түрі. Сөздік – кітап болып басылып, қолжазба ретінде көшіріліп тарауы мүмкін. Мұндай сөздіктердің жинақты атауы – лексикография деп аталады. Лексикография грекше - lexikon (лексикон) сөздік, grapho – жазамын деген екі сөзден жасалған. Мұның мағынасы бір тілдегі сөздерді жинап, құрастырып, жүйеге келтіріп, сөздік етіп шығару деген болады. Ерте кездегі әдебиетте мұны кейде Глоссари деп атаған. Глоссари деген сөздің мәні – қиын сөздердің комментариялы тізімі деген мағынаны білдіреді, сондықтан оны көнеріп, сирек кездесетін сөздердің түсіндірмесі деген дұрыс, өйткені оған жалпы халықтық сөздердің көбі енбейді, көлемі шағын сан жағынан аз, көбінесе көнеленген текстерді түсіндіруге ғана арналған шолақ көмекші құрал болған. Сөздікте орта ғасырдағы түркі ру-тайпаларының бәріне бірдей ортақ алты мыңнан астам төл сөз бен жеке тайпаларға қатысты диалект сөздер бар. Бұл лексикалық жинаққа енген сөздер, мақалдар, өлең жолдары, т.б. түркі тілдерінің сол кездегі сөз тудыру, сөйлем құру жүйелерін, әдеби тіл мен көріктеу құралдарының өмірге келу жолдарын анықтай түсуге мүмкіндік береді. «Диуани лұғат ат түрки» - тіл білімінің ең басты салалары бойынша теориялық тұрғыдан құнды түйіндер жасаған аса құнды ғылыми еңбек. Көне түркі әдебиет ескерткіштерінің тілін үйренуге бұл зерттеу көп көмек көрсетіп келді. Мәселен, осы кітап табылғаннан кейін ғана Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» дастанын оқу, аудару және транскрипция жасау кезінде бұрын жіберілген қателіктер түзетілді. М.Қашғари тек түрік тіліне тән сөздерді ғана енгізуді мақсат еткен. Сондықтан бұл сөздіктен – түркі халықтарының киім-кешек пен үй жиһаздары, құрал-саймандар мен шаруашылық бұйымдары, қару-жарақ пен музыка аспаптары, туыстық атаулары мен рулар, әскери атақ-дәрежелері мен атаулары, тағам аттары мен хайувнаттар, өсімдіктер мен әлем аттары, ай және күн аттары, қалалар мен елді-мекендер этнотопономикалық атаулары, ауру-сырқау мен дәрі-дәрмектер, ойын-сауық және салт-санаға байланысты алуан түрлі салаға бөлініп жатқан сөздерді табуға болады. М.Қашғари кітапты сегіз бөлікке бөліп жазған:
Академик А.Н.Кононов кітапта қамтылған материалдарды бес салаға бөліп қараған:
Махұд Қашғаридың бұл сөздігін энциклопедиялық туынды деуге болады. Мұнда тек тіл мен әдебиетке ғана емес, сондай-ақ сол кездегі ру-тайпалар мен халықтардың қоғамдық-экономикалық жағдайына, көне тарихы мен әдет-ғұрпына салт-санасы мен наным-сеніміне қатысты аса бағалы деректер берілген. М.Қашғаридың еңбегінің осы бір өзіндік ерекшелігі, энциклопедиялық мән-мағынасы жайында айта келіп, белгілі совет түркологы А.Н.Кононов былай деп жазады: «Мұнда ХІ ғасырдағы түріктердің өмірі, олардың материалдық мәдениет бұйымдары, тұрмыс жайлары, этнонимдері мен топонимдері, ру-тайпалар туралы туыстық және жекжаттық терминдер, түркі қызмет адамдарының титулдары, аттары, тағам-сусындардың аттары, үй жануарлары мен жабайы жануарлар және құстар, мал шаруашылығы терминдері, өсімдіктер мен дәнді дақылдар, астрономиялық терминдер, халықтық календарь, айлар мен апталар атаулары, географиялық терминология мен номенклатура, қалалар, аурулар мен дәрі-дәрмектердің аттары, анотомиялық терминология, металдар мен минералдар, әсери-спорт және әкімшілік терминологиясы, діни және этникалық терминология, балалардың ойындары мен ермектері және басқа деректер көп жағдайда бірден-бір құнды деректеме болып табылады» деген. Кітап араб тілінде жазылған. Мұнда түрік тайпаларының тілінде жиі қолданылатын алты мыңнан астам сөз бен сөз тіркестері араб тіліне аударылып, түсінік берілген. Еңбекте сөздердің әр түрлі мағыналары түсіндіріліп қана қоймай, сол кездегі түркі тайпаларының тіліндегі фонетикалық, морфологиялық ерекшеліктері айтылып отырған. Жергілікті тіл ерекшеліктері назардан тыс қалмаған. 400-ден астам сөздің тұсына ол сөздер қай тайпаның тіліне тән екені жазылған. Сол дәуірде өмір сүрген түркі тайпаларының бастыстан шығысқа қарай орналасу реті, тайпа саны көрсетілген. Олардың орналасу картасы берілген. Сондай-ақ сөздікте 105 кісі аты, 29 ру-тайпа, 175 жер-су, қала атаулары кездеседі. Бірнеше қаланың, жер-су аттарының шығу тарихы жөнінде қызықты деректер, аңыздар бар. Автор өзі тұстас көшпенділердің ой-өрісінен, дүниетаным жайларынан хабар береді. Табиғат құбылысы, күн мен түн, аспан әлемінің тұрақты қайталанатыны өлең сөздер арқылы суреттеледі: Тәңірі әлемді жаратқан Дамылсыз аспан айналады Жұлдыздар тізіліп, жүгірісіп Түн, күнді түгел оранар
Келімбетов Н.,- Ежелгі дәуір әдебиеті, А, Ана тілі, 1992, 182 бет Сүйіншәлиев.,- ҮІІІ-ХҮІІІ ғасырлардағы қазақ әдебиеті, А, 1985 Қыраубаева А.,- Ежелгі дәуір әдебиеті, А. Ана тілі, 1992 Древнетюркский словарь.,- М, 1969 Кононов А.Н.,- Махмуд Кашгарский и его «Дивану лугат ат турк», М, Советская тюркология, №1, 1972 Некоторые вопросы декоративно-прикладного искусства в системе образования Абишев А.Д.,-, доцент Санкт-Петербургского государственного университета Институт технологий традиционных промыслов (ИТГП) Санкт – Петербургского университета технологии и дизайна выпускает специалистов «Художник декоративно – прикладного искусства со сроком обучения 6 лет». Циклобщепрофессиональных дисциплин включает в себя: историю искусств, академический рисунок академическую живопись, академическую скульптур и моделирование, технический рисунок и начертательную геометрию, дисциплин по выбору – организация предпринимательской деятельности, традиционные промышленные ремесла. Цикл специальных дисциплин – история декоративно- прикладного искусства и народных промыслов. Курсовая работа менеджмент, маркетинг, теория и методика декаративно – прикладного искусства, композиция. Дисциплина по выбору: пластическая анатомия, шрифты, музееведение, национальных костюм,народный арнамент, национальные сувениры. Цикл дисциплин специализации – композиция в ДПИ, курсовая работа, специальный рисунок, живопись, материаловедение и основы выбора материала из металла, дерева, кости, камня, кожи, меха, ткани, дизайн интерьера, дизайн изделий ДПИ, экспертиза художественных изделии В течение 3,4 и5 курсов студенты выполняют композиции в материале. Творческие мастерские работают факультативно по всем направлениям специализации. Во вводном курсе композиции студенты выполняют графические работы по следующим темам:
Анологичные темы выполняются в объемной композиции: метр, нарастающий и убывающие ритмы,нюансный ряд, контраст объемов, контраст форм. Для всех специальностей художественных профессий актуален пропедевтический курс композиции. Основы его изложены в книге Иоханисса Иттена «Мой пропедевтический курс в Баухаузе». Начиная с І госеместра студенты изучают полный курс «Цветовидения» и выпоняют необходимое количество практических работ:
В теоритическом курсе достаточно полно излагаются психофизиологические особенности восприятия цвета, цветовые ассоциации и народные традиции цветовой и типы гормонических сочетаний. Академический рисунок и академическая живопись преподатся на протяжении 5- ти курсов с экзаменами во всех семестрах. Программы курсов изентичны программам художественно-промышленной академии. На Ү – ом курсе студенты проходят дизайн интерьер-102 часа и дизайн изделийДПИ –34 часа со сдачей экзаменационной работы. Программа «Дизайна интерьера»изучает : сущность интерьера, критерии усообразности, социально-историческую обусловленность интерьера, все архитектурные стили как те-хай-тек, вьюжн, минимализм, неоромантизм, неклассицизм, ките. Рассматриваются проблемы стили имоды. Много внимания уделяется современным материалам и технологиям. На ҮІ курсе студент проходит производственную практику в течение 10 недель. Обучение завершается дипломной работой по избранной студентом теме в течениие 20 недель и с защитой ее в июне месяце. По желанию студент имеет возможность получить дополнительную специализацию педагог про? Курс: педагогические теории и системы, психологии, психологии обучения и воспитания, психологический художественного восприятия творчества, новых информационных технологий в учетном проціесс, методики преподования ИЗО «ДПИ, безопасности жизнедеятельности. Две недели в зимних семестрах (1,3,5,7,9) и и две недели в весенних семестрах (2,4,6,8,10) студенты прохоят соответственно музейную практику. В связи с требованием времени разрабатывается программа компьютерного дизайна и 3-х мерного проектирования с использованием компьютерных технологий. В последние годы в рамках договоров о культурном соотрудничестве в СПГУТД прошли выставки «Дизайн в Швеции» научные конференции с участием представителей высших художественных учетных заведении Голландии и Финляндии.
Помнить имя свое (материал к конференции, посвященной ученому, педагогу Сейтену Сауытбекову) Сарсенбекова А.А.,- учитель Петерфельдской средней школы, Кызылжарского района, Северо-Казахстанской области Проблема сути человеческой еще с незапамятных времен волновала все человечество. Это понятие вечно, ибо вечна сама жизнь… Стремительно проносятся столетия, поднимая вековую пыль, сквозь пелену которой виден батыр, усаживающий на скакуна своего сына и речь его близка с дышащей людскими буднями землей, с безмерным небом и степью, той, что рождает полеты джигитов… Издревле, ментальность каждого народа определяют глубина и своеобразие души, природа ее, таящая в себе скрытый символ, тайну бытия. Ментальность любого народа имеет природную суть. У казахов природную суть определяет степь, ширь ее разве что сравнима с широтой души казахской, закаливаемая многовековым ветром. И в душе юного джигита крепнут ростки неистовой воли и поклонения святостям – земле общей, людям. И это верно! Ни один из веков, каким бы кровавым и жестоким не был, не сможет сравниться с Началом, где зарождались истоки каждого отдельного народа. Поклонение святостям, воспитывающим любовь, как живительную силу ко всему живому, творение души (исполнение песен, острых речей на ходу акынов, назидательное слово мудрецов, живопись и т. д.) отражают расцвет общечеловеческой культуры. Ценностные начала добра и чести, почитания и милосердия были заложены как раз в эпохе изначальной. Именно там закладывалось человеческое начало. И где бы мы ни были, с радостью и болью мы вспоминаем свое начало, где пролилась капля от разрезанной пуповины, где Твоя земля, именуемая Землей Отцов. Землю Отцов утверждают сыны, резвые скакуны их втоптали вековую пыль степей, и пролитая кровь отцов жаждала продолжения жизни. И жизнь – неиссякаемый родник била ключом. И седой старец – воистину хранитель исторической памяти народа, несущий в себе глубинный смысл любви к земле. И каждая традиция отражала жемчужину, колорит культуры всесторонней, дающий корни росткам добра, где изначально зарождалась судьба человека. «…И Слово Родное, пришедшее к нам от отцов Проливает сквозь тьму поколений свой благостный свет». Почему же в наше время умерло Слово Родное, когда каждый мальчик с гордостью называл свое родословное древо – семь поколений. Ведь в этом кроится само Начало, сызмальства в сознании ребенка закладывается понятие о собственном происхождении, о связи поколений, уважение к старшим. Как мудры и глубинны слова Қашаған жырау, постигающие суть Начало и предназначение человека на Земле. Соприкасаясь с «поющим деревом », ребенок становится частью его. И звуки « поющего дерева » окрыляют мальца, возносят над ограниченностью бытия… Говоря о « поющем дереве » - домбре, Қашаған утверждает истинность и право первородства древних традиций, именуемой тенгрианство.
Великий жырау изложил в этих строках концепцию Мирового Дерева во всем ее многообразии, смысловых пластах и аспектах. Мировое Дерево символизирует центр мира, связывающий верхний, средний, нижний миры. И, прежде всего, оно представляет Живое дерево, Дерево – жизнь, источник космической жизни, возникающее через единение Неба и Земли. В древнетюркских эпосах это дерево помогло младенцу, брошенному в лесу. Оно напоило своим молоком. Оно – Мать, источник жизни. Многие народы оттождествляют Дерево с Женщиной, Матерью, хранительницей жизни. И в новом веке, отмеченном непомерной силой страшного посягательства на святости, трагедией манкуртства и гуманизма, из глубины мрака встает проблема сути человеческой. Переводя на современный язык – личность, воспитание ее во всех сферах жизни тесно переплетающейся с дыханием сердца и времени. Пророк аналитической психологии К. Юнг писал, что «психологические неурядицы» нормального человека наводят выход в социальную сферу, принимая форму массового психоза, таких как война и революция. И тогда стоит множеству людей образовать толпу, как из нее высвобождается динамический потенциал коллективного человека - и на волю вырываются те демоны и чудовища, дремлющие в человеке. Становясь частью толпы, ее составляющей, человек опускается на низкий уровень морали и интеллекта. Стоит чуть притеснить добро, и зло тут же укрепляет свои позиции…» Животрепечущие души акынов, художников бьют тревогу за духовный устой, ее творческое начало в человеке и живой природы в целом. Превращение «Я» в «МЫ» есть у героев А. Кима, Ч. Айтматова и др. писателей. Поэтому не случайно приоритетными в новой литературе, в новом ее осмыслении, в ее ноосфере будут нравственный, философский и культурологический аспекты. Личность сегодня определяют крепко утвердившаяся уверенность, адаптация во времени, крупинки нравственности, засоренные в гуще низкосортной жизни. Многолика толпа 21 века. Какой бы печальной ее трагедия не была, осознание всей трагедии не означает выхода из нее. Созданные детские клубы, интеллектуальные программы с ориентиром на постижение общечеловеческих ценностей еще не означает укрепления в природе Личности нравственного начала. Нет, пока не будет поиска творить добро, пока не будет потребности созидать культуру о поликультурности говорить рано. А начало ее в семье, в постижении своей природной сути, в осмыслении своего предназначения на Земле. В современность, утрачившую изначальность культуры казахской, как в почву, высохшей от суховей, с болью и проникновением обращается истинный сын своего народа, учитель - Сейтен Сауытбеков, чье слово из пучины неверия и потери ценностей национальной культуры, традиции и религии стало живительной влагой для выстраданной казахской степи. Изучая работы педагога – просветителя, писателя и просто мудрого человека Сейтена Сауытбекова, постигаю глубинную суть его назидательных слов, отражающие изначальную культуру казахского народа. Основа Сауытбековского слова - в духовном развитии, в воспитании почитания традиции, религии, культуры своего народа. Цикл его произведений: « Сары батыр мен қара батыр» «Ақыл сатқан ақсақал», « Аютас», « Хан мен қайыршы бала» и другие его произведения - это поистине педагогическое наследие. Сауытбековское наследие отражает суть изначальной традиции, ее перевоплощение и изменение, вызванное объективным и субъективным ходом жизни. Все свои знания педагог Сауытбеков направляет на возрождение духовной культуры, становление духовного человека. Посвятив себя воспитанию детей Сейтен Сауытбеков своим словом обращается прежде всего к человеку, в ком природой изначально заложены духовные ценности и поклонение святостям. Его Слово – это призыв, боль и обращение к человеку помнить имя свое… Сейтен Сауытбеков өлеңдерінің көркемдік ерекшеліктері жайында. А.Байтанұлы.,- Көкшетау қаласы «Жігітке жеті өнер аз»-, дейді халық даналығы. Өз ма- мандығының шынайы шебері бола білумен бірге, өзге ма- мандықтар мен ғылым салаларын сан жылғы өмірлік тәжірибесі арқылы меңгеріп, өзінің саналы ғұмырында сан-салалы рухани қазына жасап кеткен елеулі тұлғала- рымыздың бірі-Сейтен Сауытбеков болғандығы- оның сан-салалы еңбектерінен анық байқалады. Мамандығы физик-математик ұстаздың лингвистика, эт- напедагогика, биология, экология т.б ғылым салаларында- ғы еңбектерінің барлығы да поэзиямен астасып жатыр-деп айтсақ артық болмас. Сейтен Сауытбеков-ұстаз-ақын. Ол шын мәнінде әрнеге жөн-жосықсыз арнау жазып өлеңші санатына қосылатын- дар қатарынан емес, қиыннан қиыстыруға құмар,арзан ұй- қасты місе тұтпайтын , ой өрнегін кестелеген тәуір ақын болған деп айта аламыз және осы ойымызды ақын өлеңде- ріндегі айшықты суреттерге тоқталу арқылы дәлелдеуді мақсат еттік.Өзінің мәнді-мағыналы ұзақ ғұмырында ұс- таз ақын шағын көлемді өлеңдер, қос тармақтар, төрттаған- дардан бастап сюжетке құрылған поэмаларды қаламынан туындатып,поэзия әлемінде өзіндік өлшемімен із қалдыра біліпті.Батыс пен шығыс шайырларын көп оқыған, кешегі өткен алаш арыстарының көзін көріп үлгісін көкірегіне ұя- латқан білімдар жанның арзан ұйқасқа үнемі жүгіне беруі мүмкін де емес еді.Ақынның сұлу суретті лирикалық өлеңдеріне кезек берейік: Күміс қабық, ақ балтыр, Ақ қайыңды көк орман. Саған келем сағынып, Аялайды мені арман-, деп, Есіл орманын жырласа,түн- гі далада егін жинап жүрген комбаиндарды былай әдемі бейнелейді:
Ақын лирикасының тақырыбы сан тарау:азаматтық, табиғат, махаббат сезімі т.б. Күлсе сендік гүл күлсін, Үндесіп күнмен бір күлсін! Сөнбес сәуле кеудеңде, Сол екенін кім білсін!-, деген тамаша шумақтың сары- Нынан ұлы Мағжан ақынның әсері есіп тұрғаны бекер емес болар? Бір өлкеде ғұмыр кешкен әйгілі ақынның жау- Һар жырларын әрине ,Сейтен Сауытбековтың жаттап, біліп өскені анық. Аңсарың-асыл арманың, Сезсе ғой көздің талғанын, Іште шоқ,сыртта түтін жоқ, Бірақ та жүрек жанғанын- Абай салған сара жол-сүйдім-күйдім-демей-ақ іңкәрлік се- зімін жеткізу үрдісін ұстанған ақынның сәтті шумағын атап кеткен орынды болмақ. Бұлт тілгілеп нажағай, Күмбірлейді көк жылап.- деген екі жолда да тапқыр ке- йіптеу,қанық дыбыс бар. Қаталдық тұр қаумалай, Қабақ түйіп тұр малай. Қаны қатқан , жүрек мұз, Қоршаудағы құралай. Жауыздар, зұлымдар –деп алса өлеңнің өсері солғындаған болар еді.Ақын қаны қатқан мұз жүрек, құралайдай қорғансыз Малайды қаталдыққа қаума- латып қояды. Сейтен ақынның поэзиялық мұрасынан кестелі кейіп- Теулер мен метафоралық тіркестерді молынан табамыз. Ақын өз жырларында қанық бояулы пейзаждар мен портреттер жасайды: Көргенде қияпаты қалдырған таң, Білеудей бұлшық етті,нән бура сан. Төс еті төңкерілген қос тегене. Иыққа орныққандай дәл төрт адам. Шүйдесі шығыңқылау,бұғы мойын, Білегі бөренедей бейне шойын Құрыштай ширатылған шомбал дене, Азырақ жасырады сұңғақ бойын. Аққұба, қыр мұрынды,қалың қабақ, Тұрады жанарының оты лаулап. Секілді,тау қыраны- қияға ұшқан, Өмірге өткірлене тұрған қарап. Ақын жасаған портретте дене бітімге қоса, қайтпас қайсар да ақжарқын мінез бар. Жүрекке ғашық жарлар жалын жиған, Жан нәрін тіл ұшымен қанға құйған, Күлімдеп көк аруы куә болып, Некені күбір қағып самал қиған. Ақындық қалам қарымын, сөз саптау шеберлігін,өре биіктігін танытатын осындай орамдарға бай Сейтен Сауытбеков өлеңдеріне аз-кем тоқталу арқылы сегіз қырлы бір сырлы тұлғаның ақындық талғампаз деңгейін аңдату мақсат етілді.Сөз соңында айтарымыз: Сейтен Сауытбеков мұралары әдеби тұрғыдан зерттеп-талдауға тұрарлық дүние және оған көңіл қойып , зер салған әрбір көзі қарақты жан- ның бұл ойды құптары анық.
Ускенбаева К.Е.,- руководитель Центра «Атамекен» городского дворца школьников им. М.Утемисұлы Сейтмухаметова Р.Т.,- педагог-новатор Как считают учителя нашей школы, настоящие педагоги должны заниматься не только обучением и воспитанием детей в школе, но и вести большую просветительскую работу с родителями и с общественностью. Недавно на базе школы был организован и проведен городской семинар. Тема семинара «Народная педагогика как основа развития гармоничной, нравственно-совершенной, социально-активной личности». В целях подготовки к семинару администрацией школы и учителями начальных классов был составлен пакет документов:
Школьная газета «Атамекен-Отчизна» является нашим достоянием и гордостью, как педагогов так и всех учащихся нашей школы. Составление и выход каждого номера газеты – это огромный творческий труд. Особенно радует, что в эту подключаются, в осноаном учащиеся. Пишут в нашу газету и родители, и врачи, и участковые инспектора. Именно с целью просветительской работы издается наша школьная газета. Читая ежемесячно каждый номер газеты, можно все больше узнавать интересного о том, как живут и учатся наши дети, что интересует их родителей, как работают наши педагоги, о больших и малых победах и достижениях жителей нашего микрорайона. Думаев, что это нам удалось. Были опубликованы содержательные статьи:
Также была составлена памятка «Что такое Вальдорфская педагогика» целью которой было знакомство с основами данной школы с помощью имеющегося у нас теоретического материала. Подробно было описано памятка о внедрений научно-этнопедагогической программы «Атамекен Ордасы». Шкльники активно вступая в ряды Республиканской детско-молодежной организации «Атамекен» создали первичную организацию. Республиканская детско-юношеская организация «Атамекен», зародившаяся в 1988 году на юге Казахстана, сегодня уже победно шествует во всех регионах страны. На атамекеновцах галстуки бирюзолвого цвета – цвета знамени родного Казахстана. Все школьники являются членами «Атамекен». Кажлый год, на кануне Дня независимости Республики Казахстан, возле памятника хана Кенесары дети торжественно вступая в ряды «Атамекен» дают клятву. Три ступени организации охватывают все возрастные группы школьников. Малыши объединены в «Балдырган», учащиеся среднего звена – в «Улан», а старшеклассники в «Мурагер и Мирас». Датой рождения «Атамекена» в Астане можно считать 30 ноября 1998 года. 19 мая 2000 года состоялся первый городской Курылтай атамекеновцев. После посещенных уроков учителя поделились полученными знаниями внутри школы на заседании методического совета. Очень интересно рассказали о теории преподавания и показали на практике своим коллегам разные формы и методы панорамного урока, воспитательного часа и о проделанных работ о программе «Атамекен» и о «Вальдорфской педагогике». Мастерство учителя – это не только то, что он уже знает и умеет, а наверное, заключается в его поисках, стремлениях узнать еще больше, что может сделать его уроки более содержательными и интересными, отвечающими всем требованиям времени. Знают и помнят об этом учителя начальных классов нашей школы. Изучая различные инновационные технологии, необходимо не только очень серьезно изучать их, а уметь глубоко и умело применять их на уроках, начиная с элементов. При этом необходимо прогнозировать ожидаемый рузультат и постоянно сравнивать его с полученными результатами. Что же это такое Вальдорфская педагогика? По всему миру работают штайнеровские или вальдорфские школы. В них учителя стремятся воплотить принципы вальдорфской педагогики в наиболее полном виде. Первая школа была основана в Германии, поэтому иногда можно услышать, что штайнеровская педагогика является немецской. Но самом деле такие утверждения являются заблуждением. Как сущность человека везде едина, независимо от страны проживания, цвета кожи или культурной среды, так и стремления к совершенству обучению и воспитанию, познанию законов человеческого развития и роста в своей основе едино и не зависит от существующих в мире границ. При всем различии людей объединяет одно единственное качество – человечность, которое и делает человека человеком. Поэтому перед современной педагогикой стоит серьезнейшая задача, как научить детей взаимодействовать с другими культурами и воспитывать в них истинное чувство понимания и уважения к ним. В настоящий момент семинары по вальдорфской педагогике проходят в разных странах мира. Популярность этой педагогики за последнее время сильно возросла. Одной из причин популярности являются хорошие результаты. Таким образом, чтобы показать покченные положительные результаты вследствие изучения и внедрения элементов вальдорфской педагогики учителями нашей школы. Мектеп практикасына экология негіздерін ендіру мәселелері Әмірбек Ә.А.,- профессор Байсейітова А.,- аспирант, Шымкент Табиғат – адамға қажет, баға жетпес байлық. Ол-ырыс пен мол қазынаның қайнар көзі. Табиғат біздің санамыздан тыс тірек болып тұрған болмыс, әсем дүние. Шыр етіп дүниеге келген жері мен кіндік қаны тамған киелі топырағы қандай адамды болмасын ойландырмай қоймайды. Табиғаттан ғажайып, одан сұлу, одан бай алуан түрлі жаратылған, оған тең келер ешнәрсе жоқ. Адам баласы табиғат құшағында тіршілік етіп, өмір сүреді. Жануарлар, өсімдіктер дүниесі судағы тіршілік жанды-жансыздардың бәрі адамзат тіршілігімен кіндіктес. Табиғаттың қилы сырлары, қойнауындағы бар байлығы адам игілігі, тіршілік үшін жаралған. Тіршілік көзінің төрт түрі бар: су, жер, ауа, күн. Жер – қасиетті атау. Жер – адамзаттың мәңгі мекені, ортақ үйі. Жер адамның асыраушысы, сол үшін адамның жерге деген көзқарасы, махаббаты, қадірі мен құрметі, жанашырлығы, аялы алақаны ерекше. Ендеше осы ортақ үйімізге жанашыр жүрек, қамқор қол керек. Бұл кеудесінде жаны бар әрбір азаматтың ақ адал борышы. «Сулы жер – нулы жер», «Жылап жүріп арық тазаласаң, күліп жүріп су ішесің » деген халық сөздеріндегі – сусыз өмір жоқ, суды пайдаланбай ешбір халық шаруашылығы алға баспайды. Сол себепті халық суды өмір нәрі, денсаулық кепілі деп санайды. Қай қоғамның болмасын басты байлығы – адам. Ал, сол байлықтың ұзақ ғұмыр кешіп, жалғасын табуы үшін ағзасына мықтылық пен беріктік, қалыпты ырғағы, деніне саулық керек. Осы денсаулықтың ең басты кепілдерінің бірі – қоршаған ортаның тіршілікке керек ауаның, судағы тұтынатын азық-түліктің экологиялық тазалығы. Былайша айтқанда – жанның да, тәннің де тазалығы денсаулыққа кепіл бола алады. Барлық адамдар экологиялық таза, қаіпсіз ортада өмір сүруге құштар. Олар жан-жақты әлеуметтік қызмет көрсетуін қалайды. Қоршаған ортамыздың жақсы болуы, табиғаттың өз қалпынеда сақталуы, жердің, судың, ауаның радиациялық заттармен уланбауы жалпы тіршілік мекені – Жер планетасының бүлінбеуі қазіргі жанашырлық жұмыстарымызға байланысты. Экологиялық қауіпсіздік – ұлттық қауіпсіздік деп тегін айтылмаған ғой. Сондықтан елді, жерді, туған өлкемізді ластамай, таза сақтауға оны келер ұрпаққа табиғи қалпында қалдыруға тырысқанымыз жөн. Біз табиғаттың бір бөлшегіміз, одан өзімізді бөліп алып қарауымызға еш болмайды. Егеменді ел, дербес мемлекет болған күннен бастап кеңес одағы кезінде әртүрлі экологиялық апаттарға ұшыраған кең байтақ жерімізге қорғау, қалпына келтіру сияқты кезек күттірмейтін мәселелерге үкімет және аьалған проблемалар саласындағы мекемелер мен жауапты қызметкерлер тарапынан көп көңіл бөлінуде. Табиғатымызды таза, көркем, байқазыналар қалпында сақтап қалу үшін жоғары оқу орындарында оқитын студенттер қауымына экологиялық білім берудің маңызы зор. Атамыз қазақ қоршаған ортаны «Табиғат – тал бесігің» деп бекерге айтпаған. Ендеше экологиялық білім берудің негізгі мақсаты қоршаған ортаны қалыпты жағдайда сақтауға жеке азаматтардың жауапкершілік сезімдерін арттыру, әрбір адамды экологиялық сапалылыққа тәрбиелеу. Экологиялық проблеманың туу көзі - әлеуметтік-экономикалық факторлар. Экологиялық білім – табиғат қорғау саясаты және білім беру жүйесінің насихаттаушысы. Қоршаған ортаның күннен-күнгн ластануы және улануы нәтижесінде адамның денсаулығына зиян келтіретін, сондай-ақ төтенше экологиялық жағдай аймағында жасалынған әрекеттер туралы ғылыми мәліметтер беріледі. Экологияда бір-бірінен бөле-жара қарайтын маңызды буын, басты сала – негізгі тақырып деген болмайды, болуға тиісті емес. Бізді қоршаған ортада, тіршілік мекені табиғат қойнауы ортақ үйіміз – Жер планетасының бетінде бәрі де, бір-бірімен тығыз, үйлесімді байланысты. Сол үйлесімді – сол өзгерістерді, дамуды, қарым-қатынасты терең білу керек. Қазіргі таңда экология мәселесі барлық тұрғыдан алып қарағанда бүгінгі күннің көкейкесті мәселесі болып отыр. Барлық әлем болып күрескенімізге қарамастан бұл проблема әлі де өзекті күйінде қалып келеді. Республикамызда ерекше қорғауға алынған табиғаты сұлу, әсем өлкелер аз емес. Бірақ оларды кім қорғайды деген сұрақ туындайды. Табиғат пен адам егіз. Ал адам сол табиғатта өмір сүреді. Адамға табиғатсыз өмір жоқ. Табиғат адам үшін керекті болса, неге адам табиғатты барынша қорғамайды? Егер сол адам ойланса, табиғатқа, қоршаған ортаға зиян тигізгенін түсінсе – олай істемес еді. Әрине, барлық адамдар осындай деп айтуға болмайды. Азған, тозған, жер, лас өзен – көл, қуарған дала, ауру-сырқау адам, осының бәрі – біздің еліміздің экологиялық құзар шыңның басында тұрғанын көрсетеді. Оның үстіне бізде халықтың экологиялық сауаты нашар. Бұған ҚР Президенті Н.Назарбаевтың «Қазіргі адам өлімінің 20 пайызына тікелей экологиялық ахуал кінәлі» деуі куә. Ал, қоршаған ортаны бұдан әрі күйзелтуімізге жол бермеуіміз керек. Ол үшін әрбір аймақтағы тұрғындардың экологиялық сауатын арттыру керек. Қазіргі таңда ауа қандай қажет болса, экологиялық білім сол ауамен бірдей қажет. Біздің елімізде адамдардың құқыөтық білімін көтеру, елбасының стратегиялық бағдарламасын насихаттауда атқарылып келе жатқан жұмыстар өте мардымсыз. Егер халықтың белгілі бір саладағы білімі нашар болса, онда бұл салада сөз қозғаудың өзі бекер. Ал, халықты сауаттандыру үшін экология сабағын орта мектептің әр класына енгізу қажет. Бастауыш мектеп оқушыларын былай қойғанда, бесінші кластан бастап экология пәнін аптасына бір сағат оқытқан жөн. Орта мектепті бітірушілер экология пәнінен емтихан тапсыруы тиіс. Олай болса, мектепте экология пәнін жүргізуге болады. Сабаққа жергілікті жердегі экологиялық проблемаларға арналған тақырыптар да ендірілуі керек. Алайда, кейбір мектептерде, тек өз облыс көлеміндегі материалдар оқытумен шектелсе, ондай жағдайда оқушының алатын білімі жеткіліксіз болар еді. Сол себепті «Экологиялық білім мен тәрбие беру» тұжырымдамасын басшылыққа алғанымыз жөн. Экология тақырыбын насихаттауда бұрын істеліп келе жатқан жұмыстың өзі соңғы кезде саябырсып кетті. «Ойды ой қозғайды» демекші болашақ табиғатты қорғаушы экологтар ретінде орта мектептегі білім және жастардың тағдырлары бізді ойландыруы керек. Жастардың бәрі бірдей жоғары білім болмаса да, орта білім алуы міндет. Сондықтан мектеп қабырғасында жүрген жастарға қосымша мамандық беру жұмысы қолға алынуы керек. Ол үшін аудандық және облыстық білім бөлімдерінде жасалған бағдарламаларға кәсіби-техникалық білім жүйелерін енгізу керек. Сонымен қатар арнайы кәсіби техникалық орта білім беретін арнайы оқу орындарын ауылды жерлерде ашқан жөн. Осыны айта келіп, келешегімізді, болашағымызды ойласақ – экология сабағын мектеп курсынан жүргізу қажет деп санаймыз. Экологиялық білім беру – оқушыларды жаңа экологиялық сананы, ойлау қабілетін дамытуды, яғни жаңа экологиялық заңдар мен ережелерді, біліктерді, дағдыларды игеруді ғана емес, сонымен қатар дүниеге көзқарас пен адамгершілік құқықтық сапаларын қалыптастырып, экологиялық мәдениетке тәрбиелеуді мақсат ету. Республикадағы шиленіскен экологиялық жағдай химиялық-экологиялық білім беруді алдыңғы қатарлы мәселелер қатарына қосамыз. Сондықтан - әр сабақты түсіндіре отырып, оны экологиямен байланыстыру арқылы оқушыларды қоршаған ортаны таза ұстап, табиғатты аялауға баулимыз. Ұлттық тәрбие – қазақ халқының тәлімдік тәжірбиелері мен тағылымдарының қазынасы Түкеева Ұ.А.,- Шымкент қаласы , №24 орта мектептің директоры Қазақ тағылымы деген байырғы сөзінің мағынасы кең, ауқымды, әрі тәрбие туралы көптеген синонимдерді қамтиды. Бұл сөздің аясы халқымның үлгі - өнеге, тәлім—тәрбие, үгіт-насихат, ұстаз, ұлағат, жөн - жосық, өсиет - уағыз, мәніс, тіл табысу, сабақ үйрету, әдеп, көреген сөздерінен ауқымдырақ. Осы сөздерге соңғы дәуірде Абай баһра, ғибрат, ғибадат, ғанибет деген шығыстық сөздерді қосты. Ал, соңғы кезде оқу-ағарту деген мағынаны педагогика деп, тағылым сөзінің мағынасын тарылтып алдық. Соңғы мағынаға тәлім - тәрбие деген ұғымды да қосып, тағылым сөзін грек сөзі педагогиканың толық мағынасы ретінде қолданып келеміз. Сөйтіп, біздің соңғы жетпіс жылдық тәрбие жүйеміздің ғылыми негізінде қалыптасып келе жатқаны әркімге аян болса керек. Қазақ елі - замана таңбалары беліне қатты батқан ел, отаршылардың жан - жақты қыспағынан еңсесі едәуір төмендеп, ал, мәдени тұтастығы жайылған ел, материалдық байлығы өзіне дербес дарымаған ел едік. Ал, қазір ше? Міне, сол кездің өзінде қазақ халқы тәрбие дегенге үлкен мән берген. Бүгінгі таңда қазақ халқы өзін қай жағынан да, басқа аузымен кеуе тістеген елдермен қатар тұрып көрсете алады. Қай халық болса да, өзінің ұрпақтары туралы, олардың болашақ бақыты туралы көп ойланады, көп толғанады. Оны әрі қарай жетілдіру үшін көп жазады. Соның көбісі өзіміздің ауыз әдебиетімізде. Ауыз әдебиетіміз - тәрбие туралы қазақы ғылымды қалыптастырған, оның салаларын да ішіне қамтыған тағылымды пән, халыққа көркем сабақ берерлік ғылым. Ауыз әдебиетіміздегі әрбір жеке сөздер мен тізбектер, ұғымдар, өсиеттер, баталар, ұлағатты ақыл - кеңестер, тәрбие үлгілерi, бабалардың ұрпағына қалдырған өнегесі. “Тәрбие үлгілері мен өнегелері - үзіліп қалмайтын үрдіс, ал ұрпақтан, ұрпаққа ауысып, жалғасып, мәңгі жасайтын құбылыс” Қазақ тағылымының ұсталған негізгі бағыты - ата бабалардың үлгі - өнегесі, ақыл - кеңесі, дүниеге шынайы көзқарасы, бостандыққа, еркіндікке, тәуелсіздік - дербестікке ұмтылысы. Бұл алдан күткен арманы, ойға алған негізгі мақсаты. Тәрбие - ұрпақ үшін күрес құралы. Міне, осындай үлкен арманмен, үлкен құдіретпен тағылымға зор үлес қосқан Сейтен Лиманұлы Сауытбеков. Ол жазған тағылым дүниелер үлкен қазына, үлкен мол мұра болып есептелінеді. Сейтен аға өз өмірінің барлығын білікті, ұлағатты ұстаз болуға арнап қана қоймай, сол өз шәкірттерін қазақ тағылымымен де сусындатқан жан еді. “Ұлы поэзияны туғызған- Абай болса, Абайды туғызған халық - ұлы тағылым иесі емес пе?” Сейтен аға да осы ұлы тағылым иесі деп танимын. Сейтен Лиманұлы жазған тағылымдарға ден қойсақ, оның жазған өлеңдері мен әңгімелері үлкен өнегемен, өсиет. “Поэмалар мен өсиеттер” еңбегінде үш бөлімге бөле отырып, 1-бөліміне “Ана тағдыры”, “Айша”, “Балуан”, “Достық жыры”, “²ашқындар” поэмалары енгізіледі. Бұл поэмалардың барлығы - дерлік ұлы сезім махаббат пен достыққа және адалдық пен ізгілікке тәрбиелейді. 2-бөлім ‘‘Өсиеттер’’. Бата-тілектер, өсиеттер, мақал-мәтелдер. Ел аузынан жиған – тергендер. 3-бөлім ‘‘Естелік’’. Біз не көрмедік. Сейтен ағаның өзінің өмірінде көрген – білгендерінен естеліктер берілген. Бұл дүниелерді оқи отырып мынадай ой түйдім. Бұл үлкен еңбектердің бәрі адалдыққа, пәктікке құрылады, жас ұрпақты үлкендер алдында бөтен қылықтар жасаудан аулақ болуға шақырып, “әй көргенсіз”, “жүгенсіз”, “кәпір” атанбаудан сақтандырады. Адалдық пен пәктік, әдептілік пен ізгілік, қайырымдылық пен қарапайымдылыққа баулиды. Көрсе қызарлық пен көзақы алудан аулақтатады. Не істесең де, өз бетіңмен, өз ақыл ойыңмен, өз қабілетіңмен атқаруға дағдыландырады. ‘‘Қалың көтере алмаған шоқпарды беліңе қыстырма’’, – дегенді уағыздайды. Қазағымның тәлім – тәрбие жүйелері оның ғасырлар бойы қалыптасқан қағидаларында, қисындарында, жөн - жосығында, әдетте осылай еді деген сөздері мен ұғымдарында, халық әдебиетінде, тарихымыз бен мәдениетімізде, әдеп - ғұрып, поэзиямызда, ата - бабаларымыздың даналығында, батырлардың білегінде, тұлпарлардың дүбірінде, сұңқарлардың қанатында, арулардың жүрегінде, ақсақалдардың ақ батасында, аналардың еміренуінде, ақындардың жырауларында, шығыс данышпандарының ғаламат ғаһияларында, сан ғасырлық тәжірибелерінде, қорыта айтсақ, қазақтың тәлім-тәрбие қағидалары, жөн-жосығы, қисандары, салт-дәстүрлері, өмірлік дағдылары-өміріміздің өрнегі. “Ата сөзі-бата сөз”, – демекші Сейтен Лиманұлы “Өс бөбек! еңбегінде өлеңдер, нақылдар, жұмбақтар және дастан етіп жаза отырып, ата-бабамыз әуелі өз кеудесін тосып, ұрпағын қорғап, оққа ұшып жатты. Ана өз баласын қазан астына жасырып, өзі өлсе де, ұрпағына қамқорлық ойлап кетті. Осы іспеттес Сейтен аға да, өз ұрпағының болашағына үлкен үмітпен қарай отырып жазған еңбегі деп танимын.” ''Қазақ тілі - өте бай тіл'', оның сөздік қатарларында ойлар жасырылған. Осындай үлкен талғаммен жазылған Сейтен ағаның шығармаларының бір тобы, асыл сөз маржандары тізбектелген еңбегі “Үлес”. “Өлеңдер мен поэмалар”. “Қазақ ауыз әдебиетінде адамды ардақтау бар, ақиқат-шындық үшін күрес бар, халықтық идеал үшін ұмтылыс бар, асыл армандар, достық пен татулық, сыйластық пен жарастық бар, халқымның ар-ожданы мен қайрат-жігері, асқақ күші мен намысы бар, жеңілмес рухы мен жасампаздығы, шалқар шабыты мен өшпес идеясы бар, қарапайымдылығы мен қайырымдылығы, батылдығы мен батырлығы, даналығы мен шешендігі бар, таланты мен ақылы, нақылы болмысы мен талғамы бар. Халқымның дүниетанымы дәстүрімен өзіндік білім қоры бар. Қазақы жыршы мен жырауы, сал серісі, Қозы мен Баяны барлық тағылым иесі болатын асыл жандар осы жинақтан табылатынына кәміл сенемін. “Кемеңгерім, данышпаным, Заманыңнан, қалыспадың. Ақындық пен ұстаздықтың, Туын ұстап, ғарыштадың!” – деп жазған Гүлнар Сейтенқызы. ´зін бүкіл жүрек жарды жырлары мен сөз маржандарын “Әкеме” деген жинағында төге білген екен. Мен де бұл еңбекті оқи отырып, “Әке” деген үлкен атқа ие болып жүрген ардақты азаматтарды тағы да ой елегінен өткізе отырып, оның бойындағы шындық, адалдық сезімдеріне рухани тоқталып өттім. Сөз соңында ойыма мына өлең шумақтары оралды. “Тыңда жеңді, тыңдамасқа болмайды, Әлі де сен аз білесің ол жайлы. Айтқан сөзін тыңдар ұлы болмаса, Бәрінен де әке үшін – сол қайғы…” Ұлт тілін әр халық, өзім дейді, менің адамгершілігім, бүкіл рухым, арым, ожданым, намысым, қайратым, жігерім, талай ғасыр жинап келген абыройым бәрі, бәрі тағылымымда. Сол сияқты әркімнің өзіндік өмірден алған, түйген тағлымы болады емес пе? Сондай үлкен тағылымды жазған Сейтен ағаның мына “Тағылым тегі” еңбегінде айқын көрсетілген екен. Автор бұл еңбегінде өмірге келгеннен бастап, соңына дейінгі ¼ìiðií Абай àéòºàíäàé: “Дүние есігін ашады өлеңменен, Өлеңменен жер қойнына кірер денең,” Бұл дегеніміз қазақ халқынының ұлттық дәстүрі, салт-санасы, әдет-ғұрпы арқылы жастарға тәлім-тәрбие беруді мақсат еткісі келген үлкен еңбек екен. Сейтен ағаның осы зор еңбегіне қарай мына өлең жолдары осындай адамдарға арналса керек. “Ел ішіне сау келсең, Тағылым айтпас ер ме едің? Жол көрсетіп сонда өлсең, Арманым бар дер ме едің? Халық тағылымының басты бағдарламалары – қазіргі ғылыми педагогика, неопедагогика мен байланыстырып жүр. Жахандану процесін де осы ғылыммен тығыз байланыстырады. Менің ойымша, бүгінгі таңда халық тағылымының жастар үшін де, үлкендер үшін де пайдасы орасан зор. “Ұлағатты тәрбие –ұлағат көзі”. Халықымыздың ұлттық мұрасын оқу – тәрбие ісімен байланыстыру – басты парызымыз. Халық педагогикасы - қазақ халқының ұлттық тәжірбиелері мен тағылымдарының мол қазынасы. Сондықтан оқушылардың ой өрісін, биік адамгершілік тұлғасын қалыптастыруға көп көмегін тигізеді. “Өнеге отбасынан басталады”, оқушыларды жас кезінен бастап, парасат биігіне, рухани өмірдің әдемі әлеміне жетелеу- ата-аналар мен ұстаздардың міндеті. Ұмыт болған салт-дәстүр, халқымызға тән ұлттық асыл қасиеттеріміз қайта жаңғырып жатқан уақытта осы мұраларды педагогикамен ұштастыру басты мақсат. Осы міндеттерді шешудегі мәселелердің қайнар бұлағы, сарқылмас көзі – халықтық педагогка. Халықтық тәлім – тәрбиенің басты ерекшелігі мен өмір тығыз байланысты. Ұлттық тәрбиенің тағылымы, берері орасан зор. Әсіресе баланың сөздік қорын дамыту, ойын түсінікті де, тұжырымды жеткізе білуге үйрету үшін тіл сабақтарында халықтың ауыз әдебиеті үлгілерін қосымша пайдалану, сабақты түрлендіре өткізу әр мұғалімнің ізденісіне байланысты. Ата - бабамыздың жақсы дәстүрін шәкірттер бойына дарыту үшін өз сабағымызда мақал - мәтелдерді, шешендік сөздерді, аңыз - әңгімелерді жиі мысалға келтіріп, ұлылырдың айтқан даналық сөздерін ұрпақ санасына сіңіру бүгінгі күннің талабы. Адамгершілік пен парасаттылыққа тәрбиелеген сан ғасырғы дәстүріміз тек 21 ғасырмен тоқталмайды, одан асып арғы ғасырларға жалғасып, жалғасын табады. “Тарихты жасайтын - халық”. Ал, сол халық тағлымымен де тығыз байланысты. Халықтың кейінгі ұрпағына қалдырған мұрасы сол тағылым болып табылады. Тағылым, тәрбие өнегелері - үзіліп қалмайтын үрдіс, ол ұрпақтан ұрпаққа ауысып, жалғасып, мәңгі жасайтын құбылыс. Ќазаќстан Республика сыныњ Білім беру зањында «Білім беру ж‰йесініњ басты міндеті - ±лттыќ жєне жалпы адамзаттыќ ќ±ндылыќтар, ѓылыми мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды ќалыптастыруѓа, дамытуѓа жєне кєсіби шындауѓа баѓатталѓан білім алу ‰шін ќажетті жаѓыдайлар жасау» - делінсе, осы басым міндеттердіњ бірі ретінде «жеке адамныњ шыѓармашылыќ, рухани жєне дене м‰мкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты µмір салтыныњ ќаѓидаларын ќалыптастыру, жеке басыныњ дамуы ‰шін жаѓдай жасау арќылы интеллектіні байыту» - деп кµрсеткен. Бала тєрбиесі – б‰гінгі µміріміздегі жауапты сала. Д±рыс тєрбиелеу – б±л біздіњ баќытты, ќарттыќ шаѓымыз, жаман тєрбиелеу- б±л біздіњ келешек ќасіретіміз, б‰кіл ±рпаќ, ел алдындаѓы айыбымыз. Яѓни, балаѓа туѓаннан тєн азыѓы – тамаќ ќандай ќажет болса, жан азыѓы – жылулыќ, с‰йіспеншілік те сондай ќажет. ондай ќажетін ќанаѓаттандырмай, т‰пкі маќсат жас µспірімдерді тєрбиелеу маќсатымыз ешќашан орындалмайтыны белгілі жєйт. Тєлім-тєрбиедегі жарасымдылыќ т±тас педагогикалыќ принциптері мен міндеттері бірлескен жаѓдайда ‰йлесімділік табады. Наѓыз шынайы тєлім – тєрбие µз хылќыныњ µткені мен б‰гінгісін байланыстыра отырып єрекет жасаѓанда ѓана µз жемісін бермек. Яѓни, ќазаќ баласыныњ ±лттыќ болмысына, мєдениетіне сай µз д‰ниетанымын ќалыптастыратын ж‰йелі білім беру. Еліміз тєуелсіздігін алѓаннан бері зерттеліп келе жатќан этнопедагогика ѓылымныњ айрыќша мањызы зор. Ќазаќ этносын біліп µсуі жасµспірімдердіњ гуманистік жаѓынан ќалыптасуына, ±лттыќ дєст‰рлерді, ±лттыќ м±раны, ±лттыќ ережелерді, т.б. жаќсы білу деген сµз. ¦лтымыздыњ ерте заманнан ќаланѓан м±расыныњ бірі - халыќтыњ ауыз єдебиеті. Ауыз єдебиетініњ бірнеше т‰рі бар. Соныњ бастылары: халыќ арасында єр алуан таќырыпќа шыѓарылѓан µлењдер, маќал-мєтелдер, ањыз єњгімелер, т±рмыс-салт жырлары, батырлар жыры, айтыс µлењдері, т.б. Осы аталѓан т‰рлері, єрине, бір мезгілде туып, бірден ќалыптасып кеткен емес. Єрќайсысыныњ шыѓу, µсіп-µркендеу тарихы, даму жолдары бар. Оќушыларды ќазіргі заман талабына сай жан-жаќты дамыѓан, Отанын, туѓан жерін с‰йетін, ±лт жанды, саналы азамат етіп тєрбиелеуде мєдени оќыту мен тєрбиелеудіњ алатын орны ерекше.
Біріншіден, С.Сауытбеков – ұлт ұстазы. Олай дейтініміз, ол – этнопедагогика-этнопсихология негізінде ұрпақ бойына этномәдени дағдыларды қалыптастырушы. Оның адам баласының дүниеге келгенінен бүкіл саналы ғұмырына сабақ болып, ғибрат аларлықтай еңбектері – халық ағарту ісіндегі сіңген ұлан-ғайыр еңбегі соның айғағы. Екіншіден, Сейтен сауытбеков қазақ балалар әдебиетінің өкілі. Өйткені, оның шығармалары ХХ ғасырдың аяғында туған ұрпақтың да үрдісінен шығып, талап-тілегін қанағаттандыруы тегін емес. С.Сауытбеков еңбектерінің бала тілін дамытуға арнаған алфавиттік жаңылтпаш, омоним сөздер, метаграммалар, анаграммалар т.б. тақырыбы айқын мақал-мәтелдер, қазақтың діни әдет-ғұрыптары, салт-дәстүрлері, ешкімге ұқсамайтын өзіндік айшығымен ерекшеленеді. Үшіншіден, С.сауытбеков – ата-бабадан қалған рухани-мәдени мұраларды жинақтаушы, зерттеуші ғалым. Өз еңбегінде халық ауыз әдебиеті үлгілерінің барлық саласына зер салып, жинақтап, баланың жас және психофизиологиялық ерекшеліктеріне мән бере, сұрыптай білген және қазақ баласына арнап әліппе жазған. Төртіншіден, С.Сауытбеков – имандылық жаршысы. Себебі, ұлтымыздың болашағына сенген, үмітпен қараған, дінді тәрбие діңінің басты құралы ете білген ұлы тұлға. Қорыта айта келсек, С.Сауытбеков тағылымының өміршеңдігі сондай, бүгінгі жаңа буын оқулықтарында орын алып, өскелең ұрпақпен қауышып отырғаны соның дәлелі. С.Сауытбеков еңбектерінің әлі де зерттелмеген қыр-сыры көп, тың дүние. Сондықтан ұлт ұстазы С.Сауытбеков еңбектері зерттеуді қажет етеді. Болашақта С.Сауытбековтың еңбектері тұтас педагогикалық үрдістерде барлық салада басшылыққа алынатын ұстаным болатыны сөзсіз. Оған дәлел, бастауыш буын ұстазы ретінде С.Сауытбековтың “Тағылым тегі”, “Өс бөбек” т.б. еңбектерін оқу-тәрбие үрдісінде кеңінен қолданамын және әріптестеріме осы мүмкіншілікті ұтымды пайдаланса демекпін. Халыќ педагогикасында шєкіртті тєрбиелеп, оќыту барысында дамыту жас ерекшелігіне сай ж‰ргізумен бірге, тєрбиеленушініњ жеке бас ерекшелігін ескере отырып ж‰ргізу назардан тыс ќалѓан емес. Себебі; ойлау дербестігі іске асырылмаса ќазіргі ѓылыми – техникалыќ прогресс ќарќыныныњ жылдамдыѓы мен білім игеру ќабілеті арасында алшаќтыќ тууы м‰мкін. ¦лттыќ педагогикадыѓы тєрбиелеу ісінде алѓа ќойѓан ойлы маќсат – жас буынды дербестікке, µздігінен ойлауѓа баулу екенін пайымдаймыз. Жас буынды ой дербестігіне баулуда халыќ ауыз єдебиетін кењінен пайдаланѓан жµн. Елімізге белгілі педагог-±стаз балалар жазушысы Сейтен Лиман±лы Сауытбековтіњ ќазаќ этнопедагогикасына ќосќан ‰лесі орасан. «Таѓылым тегі» атты ењбегінде С.Л.Сауытбеков ќазаќ халќыныњ ±лттыќ дєст‰рі, салт-сана, єдет-ѓ±рпы арќылы тєлім-тєрбие беруді маќсат етеді. Яѓни, ауыз єдебиетініњ барлыќ ‰лгілері жас ерекшеліктеріне сай жинаќталѓан. Кµптеген ертегі, ањыз єњгімелер, шешендік сµздер, санамаќтар, ќазаќтыњ тыйым сµздері, маќал-мєтелдер бастауыш буында білім беру ж‰йесінде ана тілі, хрестоматияларѓа енгізілген. С.Сауытбеков ењбегіне ‰њіле ќарасаќ тіл дамытуѓа арналѓан алфавиттік жањылтпаштар, омоним сµздер, метограммалар, анаграммалар, шарадалар, логогриф, таќырыбы айќын маќал-мєтелдер ќазаќтыњ діни єдет-ѓ±рыптары, салт-дєст‰рлері ешкімге ±ќсамайтын µзіндік ерекшелігімен айќын. Халыќ педагогикасыныњ ењ негізгі ќаѓидасы тєрбиеніњ бірт±тастыѓында, яѓни, жас ±рпаќты «Сегіз ќырлы, бір сырлы» азамат болуы ‰шін бар м‰мкіндігін сарќып пайдаланѓан халќымыз тєрбиеніњ барлыќ т‰рін ±штастыра, ±ластыра ж‰ргізген. Тєуелсіз еліміздіњ дамуы ‰шін мєдени- рухани м±раныњ жетістіктерін келешек ±рпаќќа ќалдырудыњ ‰лесі зор. Халыќтыњ даналыќ м±расын саќтаудыњ негізгі тєрбиеде. Тєрбиеніњ м±рагері, ќоѓамдаѓы т±лѓа – келешек ±рпаќ. ¦рпаќ ќадірін жете баѓалай білген ќазаќ халќы «Артыњда байлыќ ќалѓанша балањ ќалсын» - деген ќанатты сµздер ќалдырѓан. Ал ќалѓан ±лттыќ м±ра байлыѓын келесі ±рпаќќа жеткізетін де, ісі мен м±ратын жалѓастыратын баладан артыќ байлыќ жоќ.
Сабақтың әдісі: Жоғары белсенділікті дамыту әдісі (интерастив) Сабақтың екінші кезеңі – тіл жаттықтыру кезеңі. (речевая зарядка). “Қазақтың ұлттық киімдері” тақырыбына арналған сөздікпен өткіземін. (“Қазақ тілі және Елтану” К. Сариева, 1997 ж. (Ж-5: 36 бет). Қорытынды сабақ болғанымен сөз сайысын өткіземін (2 тілде). Сабағымның 3-ші кезеңі – сынып мұражайына саяхат. Оқушыларды қазақтың ұлттық киімдері көрмесін көруге шақырамын. Көрменің демеушілері /спонсоры/ - ата-аналар, мектеп мұғалімдері, мектеп оқушылары. Келесі кезең – Сурет көрмесіне саяхат.
Әйелдер аяқ киімі:
название идет от цвета сапог, подчеркивая ихизящество. Әйелдер бас киімі: үкілі тақия, сәукеле, бөрік, кимешек әйелдер самай шашын көрсетпеу үшін өз жасына лайықты кимешек киген. Баяғыда сәукеленің құны 100 жылқыға тең болған. Әйелдердің ұлттық киімдері ерекше сәнділігімен көзге түседі. Бойжеткендер мен келіншектердің киімдері әсем өрнектеліп, оюланып тігіледі. Ақ, сары, қызыл, жасыл жібек көйлектер қамзолмен киіледі: Сөз кезегін көрме жетекшілеріне /гидам/ беремін. Олар сәукеле, кимешек, т.б. ұлттық киімдер туралы әңгімелеп береді. “Сымбат” сән үйіне саяхат. Италяндықтар мен Француздарды қайран қалдырған ұлттық киімдердің тамаша үлгілерін (Сымбат” сән үәінде қызықтауға болады. Қолдан жасаған әшекейлер /самодельные аксессуары/ Шығыстың дәстүрі мен қазіргі заманның талғамы тамаша үйлесіп тұрған былғарыдан жасалған сәнді әшекеілерді “Сымбат” сән үйінің суретші – үлгілері жасаған. Саяхат сабағымның соңғы кезеңі сұхбат / интервью/
“Сымбат” сән үйінің киім үлгілерін көргендегі алған әсерімізді 3 тілде жеткізейік: Как красиво! Қандай тамаша! Как модно! Қандай сәнді! Очень красиво! Өте әдемі! Вам к лицу! Сондай жарасымды! Так удобно в нем! Сондай ыңғайлы! Красота вечно! Әсемдік мәңгілік! Человека украшает одежда. Адам көркі – киім. “Адамның бойындағысының бәрі де: жүзі де, киген киімі де, жаны да, ойлары да әсем болуы керек. А.П. Чехов. - Өткенмен қоштаса отырып, дәстүрге қайта ораламыз. Бұл, әсіресе, соңғы жылдары айқын байқалады. Біз ұлттық киімдерге назар аудара бастадық. Әсемдік – мәңгілік. Ол ешқашан қартаймайды. Халықтың педагогиканы оқу орыс тілінде жүретін мектептердің қазақ тілі пәніне енгізуді жоспарлауда білім мазмұнымен принциптеріне қоса төмендегі талаптарды да ескеру керек.
Елтаңбамыздың “Қазақстан 2030” бағдарламасының талабына сай қоғамда жоғары тілдік мәдениетті бекітуге біз-мұғалімдер күш саламыз. Қазақ тілі басқа ұлттар мен халықтарға қазақ халқының мәдениетін, салт-дәстүрлері мен әдеп-ғұрыптарын таып білу үшін қажет. Оны оқцп білу сапалы шет тілдерді оқып үйрену – бұл уақыт талабы. Қазақстан әлемдік қоғамдастық басқалармен тең дәрежеде кіруге ұмтылуда. Олай болса – үш тілді меңгеру – оқушыларға да уақыт талабы. Сабақтың тақырыбы: Қазақтың ұлттық тағамдары Сабақтың түрі: дәстүрлі емес сабақ (сайыс сабағы) Сабақтың мақсаттары: Білімдік: оқушылардың ой-өрісін кеңіту, сөздік қорын байыту, оқушыларды тез ойлауға, жүйелі сөйлеу білуге баулу. Тәрбиелік: қазақтың салт-дәстүрін басқа ұлттар арасында кеңінен таратып дәріптеу, еліміздің дәстүрін насихаттау. Дамытушылық: оқушылардың ауызекі сөйлеу мәдениетін қалыптастыру. Сабақтың түрі— сайыс сабағы. Сабақтың әдісі: түсіндірме, сұрақ – жауап, әңгімелеу, сөйлесу, ЖБЖ (жоғары белсенділікті дамыту әдісі) – интерактив. Көрнекіліктері: қазақ ұлттық тағамдары көрмесі, дастархан, ыдыс-аяқтар, тіл дамытуға арналған суреттер көрмесі, кітап көрмесі. Оқыту түрлері (формы)
Пәнаралық сабақтастық (шетел тілі пәнімен байланыстыру) Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі Кіріспе сөз: “Ата мұраң-асыл қазынаң” (“Наследие дедов – драгоценное сокровище”) деген қазақ мақалында айтылғандай, қазақ халқының салт-дәстүрін білу біздің парызымыз. Қазақ халқы-көшпенді халық болған. Негізгі асы — сүт пен ет болған. Қазақ халқы дастархан байлығына ерекше мән берген. Қазақтар тағам түрлерін үшке бөлген: сүт тағамдары, ет тағамдары және көкөніс, жеміс. Сөздік қорына назар аударайық. II. Тіл жаттықтыру кезеңі (речевая зарядка) Ал, балалар, сөздіктеріңді ашыңдар “Қазақтың ұлттық тағамдары” тақырыбына арналған сөздікпен жұмыс өткізейік. жүктеу/скачать 1.71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|