С. Рахметова, Т. Әбдікәрімова, Р. Базарбекова. І бөлім. Халық ауыз әдебиеті үлгілері
жүктеу/скачать 1.09 Mb.
|
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жазушы қандай оқиғаға куә болды? Жалғыз өркешті нар түйе қай жерді мекендеп жүр екен? Түйе ботасын ертіп қайда кетпекші болды? Түйенің иесі ботаны құшақтап тұрып не деп айтты? ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ермекбай нар жайлы не деді? Қылышбайдан қандай хат келді? Онда не жайлы жазылған еді? Түйе мен ботасына не болды? Олар қандай күйге ұшырады? Түйенің емі не екен? Түйені кімге сыйлады? Ү. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Ілияс Жансүгіров туралы не білеміз? Оның қандай шығармаларымен таныстық? Ілияс Жансүгіров (1894 – 1938) - белгілі ақын әрі жазушы, Алматы облысында туған, «Балаларға тарту», «Құлагер», «Балаларға базарлық», «Малта» атты кітаптары бар. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Ілияс Жансүгіров – қазақ халқының аса дарындытақындарының бірі. Балаларға арналған шығармалар жазған . Ілияс Жансүгіров «Көкшетау» өлеңінде айшықты, көркем, бейнелі сөздерді шебер қолданған. Міне, осы өлеңінен әсемдік пен көркемдікті байқап, әсемдікті сипаттап, сүйсініп көрелік. Оқулықпен жұмыс: мәнерлеп, түсініп оқу. Әр шумаққа көңіл бөле отырып, талдау. Таудың әсемдігі мен көркемдігі өлеңнің қай шумақтарында айтылған? (2, 4, 5, 6, 8). Ақын суреттеген таудың биіктігі өлеңнің қай жолдарынан көрінеді? (3, 4). Ақын тауды кімге теңейді? (бойын күткен сұлуға). ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңдегі бейнелі, көркем сөздерді мына сызбаға сүйеніп, теріп жаз. Қандай тау? Қандай тас?        
  Жомарт малта
  Момақан маржан
  Шипа ақық, меруерт
Бір нәрсені басқалардан бөлектеп, көзге ерекше түсетіндей етіп көрсету үшін көркем, бейнелі сөздер қолданылады. Мысалы: «тау» сөзіне қатысты өлеңдегі «момақан тау», «жомарт тау» дегендердегі «момақан», «жомарт» сөздері тау суретін ерекшеле, бейнелеп көрсетіп тұр. ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы білдік? Саған бұл өлең ұнады ма? Ұнаса несімен ұнады? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу, мазмұнын әңгімелеу. 2. Бағалау. № 89.Тақырыбы: Алматы – бас қалам, Жас қала – Астанам. Жарасқан Әбдірашев. Мақсаты: Оқушыны Жарасқан Әбдірашевтің «Алматы – бас қалам, Жас қала - Астанам» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, баланың сөзжұмбақ шешу арқылы іздену, ойлау қабілетін арттыру. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ілияс Жансүгіровтің «Көкшетау» атты өлеңінде не жайлы әңгімеленеді деп ойлайсың? Ақын суреттеген таудың биіктігі өлеңнің қай жолдарынан көрінеді? Ақын тауды кімге теңейді? ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Көз алдыңа елестетіп көрдің бе? Қане, өз елестетуіңмен сипаттап айтып көрші? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Суреттер топтамасымен жұмыс. Алматы, Астана қалалары жайлы не білеміз? (оқушылар өз білетіндерін әңгімелейді.) Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Жарасқан Әбдірашев – белгілі ақын. «Тұңғыш кітап» деген алғашқы жыр жинағы 1969 жылы жарық көрген. Оның өлеңдері неміс, өзбек, тәжік тілдеріне аударылған. Жарасқан Әбдірашевтің «Алматы – бас қалам, Жас қала - Астанам» атты өлеңінен еліміздің бас қалалары жайлы көбірек білуге тырысайық. Ол кісі қалай әсемдікті шырқайтыны жайлы түсінейік. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп оқу. Қарт Алатауды автор кім дейді? (қара шал). Ақын Алматыны қандай қала деп атайды? (бас қала). Елге несі бар қала жарасады дейді? (тауы). Алашаны еске түсіретін қай өлке? (Сарыарқа). Астана қандай даланың сәні? (керілген). Сарыарқада қазақтың несі бар дейді? (болашағы). ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде не жайлы жырлайды екен? Өлеңнің мәтініне сүйеніп, мына сұрақтарға жауап берсең, қызыл түсті торкөзден «Астана» деген сөз шығады. Осы сұрақтар арқылы өлең мазмұнын әңгімелеп айтуға дайындал. ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Сонымен, Алматы, Астана қалалары туралы не білдік? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, өзіңе ұнаған әсем қаланың суретін сал. 2. Бағалау. № 90. Тақырыбы: Ұшып келем. Сағи Жиенбаев. Мақсаты: Оқушыны Сағи Жиенбаевтың «Ұшып келем» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, қиялдай, құрметтей, әсерлей білу қабілетін дамыту. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. - Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр. - Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.
№ 91. Тақырыбы: Тасбақаның шөбі. Әбіш Кекілбай. Мақсаты: Оқушыны Әбіш Кекілбайдың «Тасбақаның шөбі» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; табиғатты зертей білуге баулу. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. - Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр. - Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, мәтін бойынша сурет салу. 2. Бағалау. № 92. Тақырыбы: Жарық түнде жайлауда. Әбділда Тәжібаев. Мақсаты: Оқушыны Әбділда Тәжібаевтың «Жарық түнде жайлауда» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, іздену қабілетін дамыту. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жазушы «кісі мінсе кібіртік, бос жіберсең суаяқ құла» деп нені айтып отыр? Қарабала келе жатып нені көрді? Оның есіне халықтың қандай ырымы түсті? («тасбақаның жазғытұрым жер астынан тістеп шыққан шөбін алған адамның қай қалауы да орындалады» ырым бар). ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қандай қазақтың ырымдарын білесің? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Әбділда Тәжібаев – ақын, драматург, ғалым. Көптеген шығармалары шетел халықтарының тілдеріне аударылған. Балаларға арналған «Құрдастар», «Толағай», «Жастық жырлар», т.б. жыр жинақтары бар. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Әбділда Тәжібаевтың «Жарық түнде жайлауда» атты өлеңін оқи отырып, Қазақтың кең байтақ өмірімен танысайық. Оқулықпен жұмыс: мәнерлеп, түсініп оқу. Қайталанған өлең жолдарын тауып оқы. (1,5). Автор бұл өлең жолдарын неліктен қайталап отыр деп ойлайсың? ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде не жайлы айтылады? 2. Өлеңнің соңғы шумағындағы сөздерді пайдаланып, сөзжұмбақты шеш. Жарық түнде, жазық дала, жайлауда, Жалықпаймыз атқанша таң сайрауға. Ай астында алтыбақан тербеліп, Үйренгенбіз толқынды жыр толғауға. «Жайлау» сөзі шығады. ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Сөзжұмбақтан шыққан сөз бойынша шағын әңгіме құра. ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, мәнерлеп оқу. № 93. Тақырыбы: Ана тілі. Ғафу Қайырбеков. Мақсаты: Оқушыны Ғафу Қайырбековтың «Ана тілі» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақ Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Жан дүниемде күн нұрлы Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, жалғастырып оқу. Өлеңде не жайлы айтылады? Ақын өзінің еліне, жеріне, кең сайрап жатқан жайлауына деген сүйіспеншілігін қалай жеткізген? ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Осы өлеңді оқығанда өзің қандай сезімде болдың? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ана тілі туралы қандай өлеңдер жатқа білесіңдер? Қандай мақал-мәтелдер білесіңдер? (Мұхтар Шаханов. «Төрт ана», т.б.). Ү. Жаңа сабақ: кіріспе: Ғафу Қайырбеков – көрнекті ақын әрі жазушы. Ақынның қырықтан астам кітабы жарық көрген. «Ана тілі» өлеңінде қазақ тілінің ерекше қасиеті мен байлығын паш етеді. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп оқу. Жарысып, жалғастырып оқу. Ақын нені ұмытпаспын дейді? Неге тозбайтын асыл сөз? Мыңдаған ақын сен туралы жазса да тауыса алар ма екен? – деп не жайлы айтады? ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлең жолдарында қазақ тілінің байлығы мен ұлылығы туралы ақын не дейді? Өлеңнің соңғы жолдары бойынша қандай қорытынды шығаруға болады? ҮІІ. Қорыту. «Ана тілім – тірлігімнің айғағы» тақырыбына тіл туралы бір шумақ өлең қосып, шағын әңгіме жаз. ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Жаттау. 2. Бағалау. № 94. Тақырыбы: Апамның астауы. Оралхан Бөкей. Мақсаты: Оқушыны Оралхан Бөкейдің «Апамның астауы» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; баланың анаға деген сүйіспеншілігін, мейірімін сезінуге баулу. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады. Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым. -Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.
ҮІІ. Қорыту. Үйден алыста болсаң, өз анаңды немесе әжеңді сағынған кезде не деп хат жазар едің? Хат жазып көр. Мінездеу дегеніміз адамның сыртқы келбеті, жүріс-тұрысымен бірге ішкі жан-дүниесін, мінезін, жақсы-жаман қылықтарын суреттеу. ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, хат жазу. 2. Бағалау. № 95. Тақырыбы: Ана. Баубек Бұлқышев. Мақсаты: Оқушыны Баубек Бұлқышевтің «Ана» мәтінін түсініп оқуға үйрету, ана туралы жазған жазушының жалынды, көркем, әсерлі сөздері арқылы баланың анаға деген махаббат сезімін сезінуге баулу; сөздік қорын байыта отырып, дұрыс сөйлеуге, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту. Анааы сыйлауға тәрбиелеу. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады. Барлығы: Күн жарығын алақанға саламыз. Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым. -Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.
Ана жайлы қандай мақалдарды білесің? (Күннің шуағы – жылы, Ананың құшағы – жылы.). 2. Ақынның сұрағына жауап бер. Бұл кім? «Бала, бала, бала!»деп, Түнде шошып оянған. Түн ұйқысын төрт бөліп, Түнде бесік таянған. (Ана)
Ең бір ұстазың.   
Дүниедегі ең қымбат адамың. 2.Мәтіндегі екінші абзацты дауыс ырғағына келтіріп оқы. (Шырылдап жерге түскеннен-ақ сенің бір жақының, ең бір досың, ең бір ұстазың бар. Ол – ана: қара жерді баспай жатып, ...) 3. Мына тіркес сөздерді пайдаланып, «Ана» немесе «Асыл әжем» тақырыбына шағын әңгіме жаз. Тірек сөздер: жақын жан, ыстық алақаны, жұмсақ даусы, айналып-толғанғаны.
№ 96. Тақырыбы: Қанат туралы хикая Мақсаты: Оқушыны Фариза Оңғарсынованың «Қанат туралы хикая» атты өлеңін түсініп, мәнерлеп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту, мейрімділікке, адамгершілікке баулу. Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады. Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым. -Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, (жаттап ал), 3 – 4 мақал жазып кел. 2. Бағалау. № 97. Тақырыбы: Бақшада. Машқар Гумеров. Мақсаты: Оқушыны Машқар Гумеровтың «Бақшада» әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту, оқушыны адалдыққа, батылдыққа тәрбиелеу; жүктеу/скачать 1.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
Арық ашаң кемпір
Тарамысты мықты саусақтар
Тыртықтанған әдемі ажар
Қара бұйра шаш
