Семья indd
«Психикалы дамуды тежелуі»–
жүктеу/скачать 1.23 Mb. Pdf көрінісі
|
| «Психикалы дамуды тежелуі»–
«Задержка психического развития ЗПР» Психикалық тежелу уақытша болуы мүмкін. Алайда ПДТ бар балаларды өздерін жеке қалдырмай, есейе келе түзеліп кетеді деген ойдан аулақ болып, балаға көмектесу қажет. Бұл топтағы балаларға психикалық процестердің дамуының бұзылуы мен мінез-құлықтық бұзылыстар тән: - Бұлшық ет тонусының қалыпты болмауы; - Танымдық деңгейінің төмендеуі (эмоция танытпай, бір типті ойындармен ғана ойнауы); - Тез жалығу мен шаршаудың әсерінен ынта мен қабілеттің төмендеуі; - Жас жағынан көп кіші балаларға тән мінез (еркелеу, қуану, ренжу, аңқаулық); - Тез шаршаудың салдарынан жұмысқа қабілеті нашар болуы (есте сақтауы төмен, зейіні тұрақсыз, ойлау қабілеті баяу); - Өзін- өзі бақылау деңгейінің төмендігі; - Сөздік қоры аз, қоршаған ортасын тануда қызығушылық танытпауы. Мұндай балалар 7 жаста мектепке дайын болмайды. Яғни, тапсырмаға ден қоя алмай, іс-әрекетін жоспарлы орындай алмай, жазуда әріптерді шатастыру, біріктіріп жазу сияқты қиындықтар туындайды. Егер балада баяндалған белгілер болса, психолого- медико- педагогикалық комиссия арқылы арнаулы сыныптарда оқыту қажет. ПДТ бар балалардың интеллектуалды дамуының зақымдану дәрежесі – олигофрения мен интеллектісі қалыпты дамыған балалардың арасындағы аралық орын алады. Бұл дегеніміз, интеллектісі кемақылдылықтан жоғары, ал қалыпты дамыған интеллектіден көп төмен. Дегенмен, мидағы өзгерістер органикалық сипат алмағандықтан бұл патология дер кезінде анықталса, оны емдеу жолында жұмыстар атқарылса, балалар уақыт өте келе өзі қатарлы дені сау балалармен бірдей деңгейге жетеді. Мектеп жасындағы психикалық дамуы тежелген балаларды қалыптастыру үшін, арнайы осы топтағы балаларға арналған оқу бағдарламасы бойынша оқыту әр мектепте жүзеге асырылған. Проблема бар, алайда диагноз жо, бұл жағдайда не істеу керек? – Осы кітапта берілген жаттығулар мен ойындарды үй жағдайында орындаңыздар, ұсынылған нұсқаулықтармен жұмыс жасаңыздар, жауапты ата-ана болу әркімнің өз қолында. Егер де бірнеше ай дайындалып, еш нәтиже болмаса, міндетті түрде маманға баланы көрсетіңіздер. 17 16 «МЕН СӨЙЛЕУГЕ АСЫҚПАЙМЫН» Сөйлеу тіліндегі бұзылыстарды уақытымен түземеген жағдайда, қосарлы бұзылыс түріне айналады. Баладан ата-анасы үнемі «Осылай қайталашы!», «Былай айтшы!»- деп жаңа сөздерді сұраумен болғанда, сөйлеуден бас тартуы көрініс табады. Бала жаңа бір сөзді айтып қалады, бірақ оны екінші қайталамайды. Ата-анасы айтып қалған сөзін қайталауын сұрайды, кейін өтінеді, одан кейін талап етеді, соңында жазалайды...Таныс па? Осыдан кейін «Сенің атың кім?» деп сұраған бөтен адамның да сұрағына жауап қатпайды.Бала өз қажеттіліктерін өзі орындай бастайды: мультфильмін өзі қосып алады, тоңазытқыштан ірімшікті өзі алады т.б., ал өз бетінше әрекет ету ата-анасын әрине қуантуы мүмкін, бірақ бұл тілдік дамудың үлкен тежелуі болып тұрғанын байқамайды. Егер сіз балаңыздың тезірек сөйлеуін қаласаңыз «айтшы», «қайталашы» деген сөздерді біразға ұмыта тұрыңыз! Бастауыш сыныптарда бала өз тұлғасын танып, ортасына өзін таныта бастағанда,таза сөйлей алмауы салдарынан комплекс пайда болуы мүмкін. Ол ұялшақтыққа, тұйықтыққа әкеледі. Тіпті жылдар бойы дыбыстарды дұрыс айта алмау себебінен, ортада өзін еркін ұстай алмайтын ересектер де бар. Кей ата- ана баласының дыбыстарды дұрыс айтпайтынын «естімейді», құлағы үйренісіп, таза сөйлейтіндей көрінеді. Бұл жағдайда мектеп алды баланың дыбыстарды дұрыс айтуын алдын ала тексертіп алған жөн. Егер бала сөйлемесе көмектесу керек пе, әлде кте т ран жөн бе? Баланың дамуына, оның тұлға болып қалыптасуына жауапты – тек ата-ана. Ата-аналардың да әртүрлі категориялары болады: - Бала өзі сөйлеп кетеді деп, мәселені көңіліне алмайтын ата-ана; - Күдіктенсе де, өздерін сылтаумен жұбататын ата-ана. «Бала үндемей-үндемей бірден сөйлеп кетеді», «Ұлдар қыздарға қарағанда кеш сөйлейді»- деген сөздермен салғырттық танытады; - Ақпарат көздерінен жауап іздейтін ата-ана. Әрине қазір интернеттен бар ақпарат табуға болады. Бірақ бұл ізденіс салдары ата-ананы шатастыруы мүмкін; - Маманның көмегіне бірден жүгінетін ата-ана. Тіл кешеуілдеуін байқаған кезде маманға жүгіну,саралы қорытынды шығару – жауапкершілікті сезіне алған ата-аналарға тән. Күштерін де, уақыттарын да баланың сөйлеп кетуіне жұмсап, логопедтің бар тапсырмасын тиянақты орындайтын кісілер тобы. 19 18 БАЛА ТІЛІНІҢ КЕШ ДАМЫП ЖАТҚАНЫН ҚАЛАЙ АҢҒАРАМЫЗ? Баланың 1,5-3 жас аралығында сөйлеу тілінің кеш дамуында бірнеше маманнан кеңес алуға болады: дәрігерден, әлеуметтік педагог, психологтан. Сонымен қатар: - ПМПК – психолого-медико- педагогикалық комиссия – бірнеше білікті мамандар арнайы диагностика жүргізіп, қорытынды жасайды. Сол бойынша әр баланың тежелу деңгейіне байланысты түзету мектептеріне жолдама береді. Оған учаскелік дәрігердің немесе невропатологтың жолдамасымен баруға болады. - Логопедтің қабылдауы. Сабақты маман арнаулы каби- нетте жүргізеді, міндетті түрде үйге орындауға тапсырма береді. Яғни, ата-ананың көмегінсіз нәтиже алу қиын. Логопед нақты қорытынды шығару үшін қосымша басқа мамандарға жіберуі мүмкін. Мысалы: тіл дамуының бұзылуы нашар есту кезінде көрінуі ықтимал болғандықтан оториноларинголог, сурдопедагог, аудиограмма өтуіне жібереді. Ал, психологтың консультациясы ЗРР немесе ЗПР екенін анықтау үшін қажет. Балалар психиатрының консультациясы ЗПР немесе аутизм екенін анықтауда керек. СӨЙЛЕУГЕ ҮЙРЕТУДІҢ АЛҒАШҚЫ САТЫЛАРЫ 1 жастан 3 жас аралығындағы балалармен жұмыс ерекше еңбекті қажет етеді. Мұнда баланың барлық танымдық процестерін ескеру керек (қабылдауын, есте сақтауын, ойлауын, зейінін т.б.). Оқыту түрлері: жүктеу/скачать 1.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|