Серік Мырзалы философия оқу құралы

481
термен кездесіп, білім беруін алсақ, оларды қоғамдық қатынастарға 
әбден жатқызуға болады.
Қоғамдық қатынастарды, жалпы түрде алғанда, горизонтальды 
және вертикальды деп екіге бөліп талдауға да болады. Студенттердің 
оқу барысындағы бір-бірімен қарым-қатынасы, әрине, горизонтальды. 
Ал студенттер мен профессордың арасындағы қатынастар – верти-
кальды. Ол қатынастар заңмен бекітілген. Оқытушы мен кафедра 
меңгерушісі, соңғының оқу орнының басшысымен қарым-қатынасы 
да вертикальды. Өйткені оның негізінде әртүрлі дәрежедегі билік лау-
азымы жатыр. Олай болмайынша, қоғам бейберекеттікке айналып, 
ешқандай тәртіп орнамас еді.
Қоғамдық қатынастар қажетті түрде әртүрлі әлеуметтік рөлдерді 
тудырады. «Студент», «профессор», «кафедра меңгерушісі», «ректор», 
т.с.с. қоғам өмірінде мыңдаған рөлдер бар. Тұлға жалғыз ғана бір рөлді 
ойнап қоймай, оның сан алуанына ие болады. Мысалы, профессор соны-
мен қатар «әке», «ата», «саяси қайраткер», «спортшы», «театрсүйгіш» 
т.с.с. сияқты рөлдерді атқаруы мүмкін. Демек, тек актерлер ғана театр 
сахнасында ойнап қоймай, әр адам белгілі бір рөлдерді ойнайды, оның 
сахнасы әлеуметтік кеңістікте.
Оқырманның байқағанындай, әртүрлі рөлдер бір-біріне тең емес, 
әрбіреуінің өз «бағасы» бар. Оны әлеуметтануда мәртебе деген ұғыммен 
береді. Мысалы, қарапайым мұғалім мен ректордың мәртебесі екі 
түрлі. Бірақ сол қарапайым мұғалім ректорлық жұмысқа тағайындалса, 
ол дереу сол мәртебенің дәрежесіне сай келуі керек. Яғни мәртебе 
оның мінез-құлқына, жүріс-тұрысына, ой өрісі мен сөйлеген сөздеріне, 
іс-әрекетіне т.с.с. өз әсерін тигізбей қоймайды.
Әлеуметтік мәртебесі жағынан тең тұлғалар бір-бірімен горизон-

жүктеу/скачать 3.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: