Ш. Т. Таубаева педагогика ғылымдарының докторы, профессор
жүктеу/скачать 2.74 Mb. Pdf көрінісі
|
| Балама таңдау
Бұл әдіс тәрбиенің адамгершілік таңдауын ойдан келтірілген жағдайларды құру арқылы анықтауға ғана емес, сонымен бірге балалардың құндылық санасының дамуын ынталандыру үшін ба- лалардың таңдауын талқылау негізінде де мүмкіндік береді. Оны қолданудың екі нұсқасы бар. Бірінші, балаларға жағдай (жазбаша немесе ауызша түрде) және осы жағдайда әрекет ету нұсқалары ұсынылады. Балалар таңдаған нұсқасын жазып, мұғалімге өздерінің жазбаларын бере- ді. Мұғалім оны қорытындылайды, жауаптарды анықтайды және келесі сабақта балалармен бірге талдайды. 104 Екінші, балалар шеңбер бойынша, бірінен соң бірі, ауызша жауап береді. Адамгершілік ұғымдармен жұмысты ұйымдастырудың әдістері Балалардың ұғынуына, кез кел- ген ұғымның мәнін түсінуіне кө- мектесу үшін оны барлық реңктер- де, оған ұқсас және қарама-қарсы мағынадағы заттармен қарым-қа- тынаста қарастыру қажет. Бұл жер- де бірлескен талқылауды балалар- дың өзіндік жеке жұмысымен бірік- тіру керек: жазбамен, берілген ұғым- дар мен оларға байланысты сөздер- ді бөліп көрсету арқылы және т.б. Жақын және қарама-қарсы ұғымдарды іздеу Сәйкестендіру, ұқсас және қарама-қарсы ұғымдармен салыс- тыру негізінде адамгершілік ұғымының мәнін ашуға мүмкіндік беретін әдіс. Әрине, синонимдердің өзіндік қатарын құрып, педа- гог бұл жұмысты, алдымен, өзі жасауы керек. Балалармен ортақ жұмыс екі жолмен құрылуы мүмкін: а) мұғалім әр балаға өз бетінше ойлауды және берілген ұғым- ға жақын ұғымдарды дәптерге жазуды ұсынады, содан кейін әр- қайсы барлық балаларды өз әрекеттерінің нәтижелерімен та- ныстырады және жалпы қатар жасалады, әр ұғымды бір-бірінен ажырататын мағыналық реңктер талданады; ә) бірлесе талқылау барысында тақтаға жазылған адамгер- шілік ұғымдарына мағынасы ұқсас қатар құрылады. Содан кейін барлығы дәптерде олардың мағыналық мәнін талдайды. Сонымен, балалар біз достық деп атайтын адами қарым-қа- тынастардың мәнін түсінуі үшін мынадай бірқатар ұғымдарды құрып, қарастыру қажет: «достық» – «серіктестік» – «достық қатынастар», олардың не білдіретінін, әрқайсына қандай мағына- лық реңктердің ендірілгенін түсіну керек. Жеке қасиеттерді сипаттайтын ұғымдар қарастырылған жағ- дайда олардың мәніне терең ену жағымды және жағымсыз қа- сиеттерді салыстырмалы талдауды қажет етеді. 105 Егер шамасын сезбесе, олардың басқа адамгершілік қасиет- термен үйлесімділігі болмаса, берілген ұғымдардың салыстырма- лы талдауы оқушыларға жағымды адами қасиеттер мен ерекше- ліктер өзінің қарама-қарсы жағына шығуы мүмкін екендігін түсі- нуге көмектеседі. Ұғымның мағынасын білдіретін сөздерді таңдау. Адамгершілік ұғымының мағынасына терең ену үшін сіз ба- лаларға мәтіндер ұсына аласыз, олардың мазмұны жаңалықтар ашуға және адами қатынастар мен әрекеттердің мәнін қайта қа- растыруға мүмкіндік береді. Мұндай дереккөздердің ішінде дана ойлар мен астарлы әңгімелер ерекше орын алады. Сонымен, ба- лалармен «махаббат» сияқты құбылыстың мәнін талдай отырып, біз карточкалар бойынша жеке жұмыс ұйымдастырамыз. A. Оқыңыз. «Махаббат» сөзіне қатысты және оның мәнін білдіретін сөздердің астын сызыңыз. «Махаббат көпке шыдайды, махаббат қызғанбайды, махаб- бат мардымсымайды, мақтанбайды. Ол қатыгездік жасамайды, өзіндікін іздемейді, ашуланбайды, жамандық ойламайды, өтірікке емес, шындыққа қуанады. Ол бәрін қамтиды, бәріне сенеді, әрқашан үміт етеді, бәріне шыдайды, махаббат ешқашан кетпейді». Ә. Сөздерді топтарға бөліп оқыңыз, талқылаңыз. жүктеу/скачать 2.74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|