2.2. Шартты өзгерту және бұзу тәртібі және олардың салдарлары
Шартты өзгерту және бұзу тәртібі туралы келісім, егер заңдардан, шарттан немесе іскерлік айналым дағдыларынан өзгеше туындамаса, шарт жасалған формада жасалады (АК-ның 402-бабының 1-тармағы).
Шартты өзгерту немесе бұзу жөніңдегі ұсыныстан екінші тараптың бас тартуы алынғаннан кейін, не ұсыныста көрсетілген немесе заңдарда не шартта белгіленген мерзімде, ал ондай мерзім болмаған кезде отыз күн мерзімде жауап алынбағаннан кейін ғана тарап шартты өзгерту немесе бұзу туралы талапты сотқа мелімдей алады (АК-ның 402-бабының 2-тармағы).
Шартты бұзудың және өзгертудің салдарлары әртүрлі: егер шарт бүзылғанда тараптардың міңдеттемелері тоқтаса, ал шарт өзгергенде олар езгерген түрде сақталады (403-баптың 1- және 2-тармақтары).
АК-ның 403-бабыңца шарттың бұзылуын шартты заңсыз деп танудан айыруга мүмкіңдік беретін ережелер келтірілген:
шарт өзгерген немесе бұзылған жағдайда міндеттемелер алдағы уақытта, тараптар келісім жасаған немесе сот шешімі заңды күшіне кірген кезден бастап тоқтайды; шарт заңсыз деп танылғанда зандық салдар туыңдамайды, шарт ол жасалған кезден бастап заңсыз деп танылады (154-баптың 8-тармағы);
шарт өзгергенде немесе бұзылғаңда тараптар шарт өзгерген немесе бұзылған кезге дейін өздерінің орындағандарын қайтару жөнінде талап қоя алмайды, шарт заңсыз деп танылса өр тараптың шарт бойынша алғанды басқа тарапқа қайтарып беруі жалпы ереже ретінде белгіленген (АК-ның 157-бабының 3-тармағы).
Шарт өзгергенде немесе бұзылғанда пайда болған шығындар барлық жағдайларда бірдей өтелмейді, ол үшін шарттың бұзылуына немесе өзгеруіне тараптардың біреуінің шартты едәуір бұзуы себеп болуы тиіс (АК-ның 403-бабының 5-тармағы).
Тараптар шартгың күшін жаңа мерзімге ұзартуға құқылы. Шарттың күшінде болу мерзімін үзарту іс жүзінде жаңа шарт жасалғанын білдіреді. Сондықтан ол АК-ның 397-бабының шарт жасасу тәртібіне арналған ережелері бойынша жүргізіледі.
Яғни, шарт мерзімін ұзарту үшін бір тарап екінші тарапқа оферта жіберуге, ал ол тарап сол офертаны акцептеуге тиіс.
Шарттың күшіңде болу мерзімін ұзартуды шартты жаңа мерзімге пролонгация жасаудан ажырату керек, соңғы жағдайда шарттың күнінде болу мерзімі өткеннен кейін шарттың күшіңде болуы озіңде кезделген мерзімге өзінен өзі ұзарады. Егер шарттың өзінде тікелей көзделсе ғана шартты пролонгация жасауға жол беріледі.
Достарыңызбен бөлісу: |