Шымкент 2015 мазмұны



бет5/8
Дата04.07.2016
өлшемі1.6 Mb.
#176223
1   2   3   4   5   6   7   8

Осылайша, Шымкент қаласының күшті және әлсіз жақтарына, бәсекеге қабілеттілігінің факторларына талдаудың негізінде келесі ұстанымдар анықталды:

Өңірлік және ұлттық нарықта (облыстың басқа аймақтарына қарағанда) қаланың ұстанымдануы:

  1. Мұнайды қайта өндеуден шығатын өнімдерді өндіруші/жеткізуші;

  2. Минералдық шикізатты (алтын, қорғасын);

  3. Құрылыс заттарын (шифер, асбоцементтік бұйымдар, цемент, құрылыс кірпіш, бетоннан жасалған құрамалық конструкциялар, тауарлы бетон, керамогранит) өндіруші/жеткізуші;

  4. Ауыл шаруашылық өнімдерін (жүн, ет-сүт өнімдерді, сыра, өсімдік май, ұн, кондитерлік және темекі тағамдар, арақ өнімдері) өндіруші/жеткізуші;

  5. Тоқыма және тігін өнімдерін өндіруші/жеткізуші;

  6. Қағаз және қатырма қағаз өнімдерін өндіруші/жеткізуші;

  7. Электротехникалық және машина құрал-жабдықтарын өндіруші/жеткізуші;

  8. Жиһаз өндіруші/жеткізуші;

  9. Химиялық-фармацевтикалық өнімдерін өндіруші/жеткізуші;

  10. ОҚО-ның ғылыми-техникалық және білім беру орталығы;

  11. ОҚО-ның қаржы және сауда орталығы ретінде.

Әлемдік нарықта қаланың ұстанымдануы:

  1. Минералдық шикізатты және мұнай өндеу өнімдерін (алтын, қорғасын, мұнайды қайта өндеуден шығатын өнімдер) өндіруші/жеткізуші;

  2. Ауыл шаруашылық өнімдерді (тамақ өнімдері, мақта талшығы, мата) өндіруші/жеткізуші;

  3. Фармацевтикалық өнімдерін өндіруші/жеткізуші;

  4. Электротехникалық және машина құрал-жабдықтарын өндіруші/жеткізуші ретінде.


3. Қала дамуының көрінісі

2015 жылы Шымкент қаласы халықтың өмір сүруіне қолайлы ортамен қамтамасыз етілген тұрғындар саны миллион; қалаға жақын орналасқан ауылдық елді мекендер мен қалаларды қамтитын агломерациялық орталық ретінде дамытылатын болады; жоғары технологиялық және экспортқа бағытталған өнімін шығару бағытындағы Қазақстандағы ірі өндірістік қаласы; Қазақстан тұтынушыларын және жақын мемлекеттердің шекаралас өңірлерін дайын азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ететін қала; елдің ішкі және сыртқы нарықтарымен интегралданған тұрғындар мен бизнес ортасының жоғары экономикалық белсенділігі шоғырланған экономикалық даму орталығы болады.



Осылайша, Шымкент қаласының даму бағдарламасының негізгі басымдықтары айқындалды:

I басымдық: Жеделдетілген экономиканы жаңарту – үдемелі индустриалдық-инновациялық даму бағдарламасының орындалуын қамтамасыз ету.

II басымдық: Шағын және орта кәсіпкерліктің тұрақты өсімін қамтамасыз ету.

III басымдық: Қала халқының тұрақты өсімін қамтамасыз ету.

IV басымдық: Қаланың әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылым объектілерінің құрылысы, қол жетімді тұрғын үй, білім беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет және спорт салаларын дамыту есебінен халықтың өмір сүру деңгейін арттыру.

V басымдық: Шымкент қаласын агломерациялық орталық ретінде дамыту үшін жағдай жасау.

VI басымдық: Жұмыссыздық деңгейін төмендету.
4. Негізгі бағыттар, мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар, нәтиже көрсеткіштері және оларға жету жолдары

1-бағыт: Қаланың экономикалық саласының дамуы

Мақсаты: Қала экономикасының диверсификациялау мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру

Нысаналы индикаторлар:

  1. Өнеркәсіп өнімінің көлемін 2015 жылы 250 970,4 млн. теңгеге дейін ұлғайту (2011 жылы – 153 782,8 млн.теңге);

  2. Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексін 2015 жылы 102% дейін ұлғайту;

  3. Кен өндіру өнеркәсібі өнімінің көлемін 2015 жылы 2 399,8 млн.теңгеге дейін ұлғайту (2011 жылы – 678,1 млн.теңге);

  4. Кен өндіру өнеркәсібі өнімінің нақты көлем индексін 2015 жылы 103,0% ұлғайту;

  5. Өндеу өнеркәсібі өнімімнің көлемін 2015 жылы 211 350,2 млн.теңгеге дейін ұлғайту (2011 жылы – 129 176,5 млн.теңге);

  6. Өндеу өнеркәсібі өнімінің нақты көлем индексін 2015 жылы 100% ұлғайту;

  7. Электр жабдықтау, газ, бу беру және ауа баптау өнімінің көлемін 2015 жылы 31 268,3 млн.теңгеге дейін ұлғайту (2011 жылы – 21 107,6 млн.теңге);

  8. Электр жабдықтау, газ, бу беру және ауа баптау өнімінің нақты көлем индексін 2015 жылы 100,0% дейін ұлғайту;

  9. Сумен жабдықтау; кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуын және таратылуын бақылау өнімінің көлемін 2015 жылы 5 952,1 млн.теңгеге дейін ұлғайту (2011 жылы – 2 820,6 млн.теңге);

  10. Сумен жабдықтау; кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуын және таратылуын бақылау өнім көлемінің нақты көлем индексін 2015 жылы 103% ұлғайту;

  11. Тіркелген жалпы көлеміндегі шағын және орта кәсіпкерліктің жұмыс істеп тұрған субъектілерінің үлесін 2015 жылы 52,9% дейін ұлғайту;

  12. Бөлшек сауданың нақты көлем индексін 2015 жылы 100,0% ұлғайту;

  13. Облыстың негізгі капиталына салынған жалпы инвестициялар көлеміндегі қала инвестициясының үлесін 2015 жылы 37% дейін ұлғайту (2011 жыл – 30,1%);

  14. Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ішіндегі инновациялық белсенді кәсіпорындардың үлесін 2015 жылы 8,7% дейін ұлғайту (2011 жыл – 6,3%);

  15. Кіру туризмі бойынша қыземт көрсетілген туристер санын 2015 жылы 18 000 бірлікке дейін ұлғайту (2011 жыл - 212 );

  16. Ішкі туризм бойынша қызмет көрсетілген турмистер санын 2015 жылы 35 000 дейін ұлғайту (2011 жыл – 11 635);

  17. Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің нақты көлем индексін 2015 жылы 101,0% дейін ұлғайту.










Көрсеткіштер

Өлш. бірлігі

НИ/

ТНК

2011 ж.

нақты

2012 ж.

нақты

2013 ж.

нақты

2014 ж.

нақты

2015 ж.

жоспар

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1 Бағыт. Қаланың экономикалық саласының дамуы

1 міндет: Қаланың индустриалдық-инновациялық дамуы

1

Өнеркәсіп өнімінің көлемі

Млн.теңге

НИ

153 782,8

164 591,3

205 035,5

241 047,0

250 970,4

2

Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі

%

НИ

100,5

106,8

102,0

104,6

102,0

3

Кен өндіру өнеркәсібінің өнімінің көлемі

Млн.теңге

НИ

678,1

1 246,2

1 570,2

1 531,6

2 399,8

4

Кен өндіру өнеркәсібі өнімінің нақты көлем индексі

%

НИ

112,2

123,6

125,4

74,6

103,0

5

Өндеу өнеркәсібі өнімінің көлемі

Млн.теңге

НИ

129 176,5

137 246,0

173 416,1

202 927,9

211 350,2




5.1.

Тамақ өнімдерін өндіру

Млн.теңге

ТНК

47 509,0

42 542,0

53 765,1

59 577,3

53 000,0




5.2

Сусындарды өндіру

Млн.теңге

ТНК

8 091,9

8 754,8

9 487,5

12 352,0

10 000,0




5.3

Тоқыма бұйымдарын өндіру

Млн.теңге

ТНК

3 294,1

4 093,0

13 418,4

13 395,8

15 146,0




5.4.

Киім өндіру

Млн.теңге

ТНК

1 987,1

2 834,0

3 965,9

3 700,2

4 450,6




5.5

Былғары және оған жататын өнімдерді өндіру

Млн.теңге

ТНК

6,4

66,6

23,3

60,1

120,0




5.6.

Жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру

Млн.теңге

ТНК

535,7

506,6

517,0

1 281,7

1 967,0




5.7.

Қағаз және қағаздан жасалған өнімдер өндіру

Млн.теңге

ТНК

1 343,3

890,7

1 036,9

2 295,0

3 700,0




5.8.

Жазылған материалдарды басып шығару

Млн.теңге

ТНК

649,1

758,8

1 902,5

1 514,0

2 077,2




5.9.

Мұнай өнімдерін өндіру

Млн.теңге

ТНК

19 732,0

22 575,2

28 276,7

29 203,5

47 000,0




5.10.

Химиялық өнеркәсіп өнімдерін өндіру

Млн.теңге

ТНК

2 670,1

3 495,7

2 890,1

3 493,6

4 500,0




5.11.

Негізгі фармацевтикалық өнімдерді өндіру

Млн.теңге

ТНК

10 325,3

14 802,3

15 110,6

15 445,1

11 000,0




5.12

Резеңке және пластмасса бұйымдарын өндіру

Млн.теңге

ТНК

3 649,6

5 902,7

4 561,6

5 590,8

5 000,0




5.13.

Өзге металл емес минералдық өнімдерді өндіру

Млн.теңге

ТНК

11 905,3

13 459,7

16 918,3

30 470,3

31 000,0




5.14.

Металлургия өнеркәсібі

Млн.теңге

ТНК

4 490,4

2 504,5

1 596,3

1 559,1

1 500,0




5.15.

Дайын металл бұйымдарын жасау

Млн.теңге

ТНК

3 008,0

3 754,2

5 193,4

5 294,5

4 400,0




5.16.

Машина жасау

Млн.теңге

ТНК

8 042,0

8 787,2

12 924,1

15 144,0

13 450,0




5.17.

Жиһаз жасау

млн.теңге

ТНК

565,5

594,0

533,4

868,1

1 240,0




5.18.

Өзге дайын бұйымдарын жасау

Млн.теңге

ТНК

211,5

367,8

1 295,1

1 682,8

1 800,0

6

Өндеу өнеркәсібінің нақты көлем индексі

%

НИ

100,1

105,2

101,5

104,5

100,0




6.1.

Тамақ өнімдерін өндіру

%

ТНК

104,8

107,9

106,2

103,2

100,0




6.2.

Сусындарды өндіру

%

ТНК

79,2

104,4

95,8

91,2

100,0




6.3.

Тоқыма бұйымдарын өндіру

%

ТНК

52,1

120,1

109,4

119,0

102,0




6.4.

Киім өндіру

%

ТНК

98,6

133,6

101,8

112,1

101,0




6.5.

Былғары және оған жататын өнімдерді өндіру

%

ТНК

59,3

170,1

143,5

230

102,0




6.6.

Жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру

%

ТНК

115,7

86,9

176,4

105,3

101,0




6.7.

Қағаз және қағаздан жасалған өнімдер өндіру

%

ТНК

105,3

105,4

70,1

99,3

100,1




6.8.

Жазылған материалдарды басып шығару

%

ТНК

98,2

119,6

124,6

260

103,1




6.9

Мұнай өнімдерін өндіру

%

ТНК

100,0

102,3

101,3

106,0

85,0




6.10

Химиялық өнеркәсіп өнімдерін өндіру

%

ТНК

110,3

114,1

69,3

91,2

102,0




6.11

Негізгі фармацевтикалық өнімдерді өндіру

%

ТНК

78,7

101,4

73,0

79,2

85,0




6.12

Резеңке және пластмасса бұйымдарын өндіру

%

ТНК

129,4

110,8

49,7

125,9

103,0




6.13

Өзге металл емес минералдық өнімдерді өндіру

%

ТНК

98,9

101,5

91,2

100,2

102,5




6.14

Металлургия өнеркәсібі

%

ТНК

690

50,3

16,4

122,3

60,0




6.15

Дайын металл бұйымдарын жасау

%

ТНК

98,6

129,4

68,8

129,9

100,0




6.16

Машина жасау

%

ТНК

115,8

88,2

159,3

106,1

98,0




6.17

Жиһаз жасау

%

ТНК

53,7

26,8

78,3

124,0

70,0




6.18

Өзге дайын бұйымдарын жасау

%

ТНК

106,1

116,2

176,4

126,9

102,0

7.

Электрмен жабдықтау, газ берудің көлемі

Млн.теңге

НИ

21 107,6

22 860,6

25 191,1

31 554,4

31 268,3

8.

Электрмен жабдықтау, газ берудің нақты көлем индексі

%

ТНК

115,9

98,7

97,6

106,7

100,0

9.

Сумен жабдықату көлемі

Млн.теңге

НИ

2 820,6

3 220,5

4 858,0

5 033,0

5 952,1

10.

Сумен жабдықтаудың нақты көлем индексі

%

ТНК

111,6

102,3

111,7

111,9

103,0




Жету жолдары:

Орындау мерзімі:

-

Индустрияландыру картасына сәйкес 2011-2015 жылдары жалпы құны 139,0 млрд теңгені құрайтын 84 жобаны іске асырып, 8 282 жұмыс орындары ашу;

2011-2015 жылдар

-

ОҚО өңірлік индустриаландыру картасының шеңберінде іске қосылған кәсіпорындардың өндірістік қуаттылығын 100 пайызға жеткізу;

2011-2015 жылдар

-

"Бизнестің жол картасы 2020", "Өнімділік 2020" және "Экспортер 2020" бағдарламаларының жүзеге асыру механизмдерін түсіндіру бойынша кәсіпкерлердің қатысуымен дөңгелек үстелдер өткізу және БАҚ арқылы кеңінен насихаттауды ұйымдастыру;

тұрақты

-

Өнеркәсіп саласындағы резервтік мүмкіндіктерді толық пайдалану, оның ішінде:




-

«Меланж» АҚ –ың өндірістік қуатттылығын толық пайдалану үшін ҚР дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасының шеңберінде 2 –ші кезеңінен өткізіп, іске қосуға ықпал жасау;

2014-2015 жылдар

-

«Ютекс» АҚ –ың өндірістік қуатттылығын толық пайдалану үшін ҚР дағдарыстан кейін қалпына келтіру бағдарламасының шеңберінде 2 –ші кезеңінен өткізіп, іске қосуға ықпал жасау;

2014-2015жылд

-

«South Textline KZ» ЖШС-нің тоқыма фабрикасын кеңейту жобасын, «Фирма Дана» ЖШС-нің шыны әйнек жобасын және «Оңтүстік Қазақстан аяқ киім фабрикасы» ЖШС-нің өндірісін іске асыруға қолғабыс беру

2014-2015 жылдар




Орындалуына жауаптылар: Шымкент қаласының кәсіпкерлік бөлімі, Шымкент қаласының сәулет және қала құрылысы бөлімі, Шымкент қаласының жер қатынастары бөлімі




2 міндет: Шағын және орта бизнесті дамыту

11

Тіркелген жалпы көлемдегі шағын және орта кәсіпкерліктің жұмыс істеп тұрған субъектілерінің үлесі

%

НИ

76,1

62,1

48,8

44,8

52,9

12

Бөлшек сауданың нақты көлем индексі

%

НИ

118,0

119,6

124,4

121,4

100,0




12.1.

Бөлшек сауда қызметі түрімен сауда алаңы 2000 шаршы метрден кем емес сауда объектілерінің саны

бірлік

ТНК













1




Жету жолдары:

Орындау мерзімі

-

«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасын іске асыру аясында кәсіпорынды модернизациялау мен кеңейтуге несие қажет ететін кәсіпорындарға қолдау көрсету;

Тұрақты

-

«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасының іске асыру шеңберінде, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ-ның ОҚО бойынша аймақтық филиалымен бірлесіп «Кәсіпкерліктің жедел курсы» оқыту курстары ұйымдастыру, сонымен қатар «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасының іске асыру механизмдерін қала тұрғындарына кеңінен таныстыру;

2011-2015 жылдар

-

«Максимум» АИО» ЖШС жобаларды мақұлдануына заң шеңберінде қолғабыс беру;

2011-2015 жылдар

-

Батыс Еуропа - Батыс Қытай халықаралық автомагистралының құрылысы аяқталуының есебінен қала аумағында сауда логистикасын дамыту, оның ішінде автомагистралдардың бойында сақтау қоймалары, тауарларды қаптау және басқа сервис түрлерін ұйымдастыру арқылы тауар айналамын өсіру және жергілікті тауар өндірушілердің бәсекеге қабілеттігін арттыру;

2015 жыл

-

қала базарларын сауда нормаларының талаптарына сәйкестендіру жұмыстарын жүргізу;

2014-2015 жылдар




Орындалуына жауаптылар: Шымкент қаласының кәсіпкерлік бөлімі, Шымкент қаласының ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі, Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық, шаруашылық бөлімі




3 міндет. Қаланың инвестициялық және инновациялық белсенділігін арттыру

13

Облыстың негізгі капиталына салынған жалпы инвестициялар көлеміндегі қала инвестициясының үлесі

%

НИ

30,1

29,9

22,4

37,1

37




13.1.

1000 адамға шаққанда негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі

Млн.теңге

ТНК

128,2

142,2

136,9

194,4

150,0

14

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ішіндегі инновациялық белсенді кәсіпорындардың үлесі

%

НИ

6,3

4,3

8,6

8,1

8,7




14.1.

Өндірілген инновациялық өнім көлемін ұлғайту

Млн.теңге

ТНК

5 268,8

8 570,5

13 307,0

35 540,8

13 440




Жету жолдары:

Орындау мерзімі:

-

ҚР Үдемелі индустриалдық-инновациялық даму бағдарламасының шеңберінде инновациялық бағытта жобаларды жүзеге асырылуына қолдау жасау;

тұрақты

-

Тұрғын үй коммуналдық шаруашылық саласына коммуналдық қызмет түрлері бойынша есептегіш құралдарды дистанциялық есептеу технологиясын енгізу бойынша монополист мекемелермен бірлесіп ұсыныстар енгізу;

2014-2015 жылдар

-

Білім беру саласында жаңа технологияларды енгізу, қала көшелерін жарықтандыру, көріктендіру, қоғамдық көлік қызмет көрсету салаларында (энергоүнемдегіш шамдар, күн сәулесі, GPS навигация) жаңа технологияларды енгізуге ұсыныстар беру.

2014-2015 жылдар

-

Орындалуына жауаптылар: Шымкент қаласының кәсіпкерлік бөлімі, Шымкент қаласының ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі, Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық, шаруашылық бөлімі, Шымкент қаласының жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі, Шымкент қаласының білім бөлімі, Шымкент қаласының экономика және қаржы бөлімі, «Шымкент инновация» ЖШС (келісім бойынша).




4 міндет. Туризмді дамыту

15

Кіру туризмі бойынша қызмет көрсетілген турситер саны

Бірлік

НИ

212

8 012

14 638

10 750

18 000


16

Ішкі туризм бойынша қызмет көрсетілген турситер саны

бірлік

НИ

11 635

15 099

17 315

16 505

35 000




16.1.

Орналастыру орындарымен көрсетілген қызмет көлемі

Мың теңге

ТНК

341 105,1

1 085 577,6

1 201 104,3

1 139 982,9

1 500 000,9




16.2.

Орналастыру орындарының саны

бірлік

ТНК

18

40

41

46

51




16.3.

Біржолғы сыйымдылығы, төсек-орын саны

бірлік

ТНК

1 104

1 655

1 001

2 500

2500




Жету жолдары:

Орындау мерзімі:

-

Бадам, Қошқара-ата өзендерінің жағалауын көріктендіру арқылы көпшілік демалыс орындарын құру;

2013-2015 жылдар

-

Бас жоспарға сәйкес конақ үй, басқа да сервистік қызмет көрсету нысандарына сараптамалар жүргізу

Тұрақты

-

Қаланың туристік мүмкіндіктері туралы мәліметті интернет ресурстарда және БАҚ кеңінен жарнамалау

Тұрақты




5 жұлдызды «Хадиша Риксос» қонақ үйінің іске қосылуына ықпал ету

2014 жыл

-

Республика, облыс және шетел аумағында өтетін турситік көрмелер, жәрмеңкелер, форумдар өтуі туралы қалалық қолөнер шеберлерін, кәсіпкерлердің, туристік мекемелер мен туристік объектілер басшыларын хабардар ету, қатысуын ұйымдастыру

Тұрақты




Орындалуына жауаптылар: Шымкент қаласының кәсіпкерлік бөлімі, Шымкент қаласының сәулет және қала құрылысы бөлімі, Шымкент қаласының жер қатынастары бөлімі




5 міндет: Агроөнеркәсіп кешенін дамыту

17

Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің (көрсетілген қызметтердің) нақты көлемінің индексі

%

НИ

110,4

207,5

104,4

90,8

101,0







17.1

Өсімдік шаруашылығы жалпы өнімінің нақты көлемінің индексі

%

ТНК

117,1

220

111,8

69,2

100,5




17.2

Мал шаруашылығы жалпы өнімінің нақты көлемінің индексі

%

ТНК

101,7

105,8

95,4

120,2

103,0




17.3

Ауыл шаруашылығындағы негізгі капиталға салынған инвестициялар

%

ТНК

2,1 есе

43

0,6

5,6 есе

106




17.4

Тамшылатып суару әдісін ендіру

га

ТНК

93,2

246,7

93,9

55,64

200




17.5.

Жылыжайлар көлемін ұлғайту

га

ТНК

35,2

22,75

18,7

16,38

10




17.6

Егіс көлемін ұлғайту

Га

ТНК

2 991,6

3 241,4

4 036,8

28 314,2

31 238,1




17.7.

Жаңадан қосылатын жердің көлемін ұлғайту

га

ТНК










-

-




17.8.

Үй іргелік жерлерді игеру

га

ТНК

192,2

192,2

186,1

1 626,4

2 085,3




17.9

«Алтын асық» бағдарламасы бойынша алынатын тұсақ мал

бас

ТНК












300





17.10

«Құлан» бағдарламасы бойынша жылқы алу

бас

ТНК












60





17.11

«Сыбаға» бағдарламасы бойынша алынатын мал басы

бас

ТНК










184




150




17.12

Қайта өндеу кәсіпорындарының қуаттылығын арттыру

Тонна жылына

ТНК






















Ет



















1







Сүт



















1







көкөніс



















2




Жету жолдары:

Орындау мерзімі:

-

ауылшаруашылық жерлерін тұрақты мониторингілеу, мақсатына сай пайдалануын қамтамасыз ету;

тұрақты

-

мал базардың аумағында мал бордақылу, мал сою, ет сақтау қоймаларын салу үшін қажетті инженерлік жүйелерді тарту;

2011-2015 жылдары

-

ет, көкөніс, бау-бақша өнімдерін тиімді пайдалану мақсатында магистралдық тас жолдардың бойында сервистік дайындау орталықтарын құру;

2011-2015 жылдары

-

2015 жылға қарай жылыжай көлемін 35,24 га-дан 103,0 га-ға дейін, тамшылатып суғару әдісі енгізілген жер көлемін 93,2 га-дан 689,4 га-ға дейін жеткізу.

2011-2015 жылдары


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет