Список опубликованных работ по теме диссертации

Список опубликованных работ по теме диссертации
1 Основные источники по истории развития интеллигенции Западного Казахстана // Материалы международной научно-практической конференции «10 лет суверенному Казахстану: ретроспективы, анализ и перспективы». – Актобе. – 2001. С. 307-312.

2 Социально-профессиональная структура интеллигенции Западного Казахстана // Материалы Международного Шалкарского форума. – Уральск. – 2004. С. 261-265

3 Ауыл еңбекшілеріне интернационалдық және патриоттык тәрбие берудегі қоғамдық ұйымдардың ролі (30 жылдары) // М.Өтемісов атындағы БҚМУ хабаршысы. – 2008. - № 4.- 141-145 бб.

4 Советская модернизация Казахского общества: Некоторые вопросы историографии //Вестник ЗКГУ им.М.Утемисова. - 2008. - № 4.- С.163-172

5 Казахское общество в 1920 гг. - структура, социально-экономическое

состояние //Вестник ЕНУ им. Гумилева. - 2008. - № 5. - С. 214-217

6 Некоторые вопросы в сфере миграции населения РК // Материалы международной научно-практической конференции «Казахская диаспора: прошлое, настоящее и будущее» - Баян-Олгей (Республика Монголия). - 2009. - С.100-104

7 Некоторые проблемы трансформации социально-политической культуры казахского общества. 1920-1930гг. //Вестник Евразийского гуманитарного института. - 2009. -№1. - С.33-39

8 Создание профсоюзов Казахстана и проблемы управления. //Поиск. - 2009. - № 1.- С. 171-177

9 Особенности подготовки новых кадров интеллигенции в Казахстане (20-е годы) // Поиск.- 2009. - № 1. - С. 177-183

10 Переселение населения в Казахстане и их влияние на социальные процессы (20-30-е годы) // Вестник Семипалатинского государственного университета им. Шакарима. - 2009. - №1. - С. 48-50

11 Становление системы общественных организаций в КАССР: типология и проблемы управления //Вестник Семипалатинского государственного университета им. Шакарима. - 2009. - №1. - С. 50-53

12 Портреты на фоне эпохи. К 90-летию движения Алаш. (в соавторстве). //Исторический архив. – Москва, 2009. - №1.- С. 90-100

13 К вопросу о социальном облике казахского общества к 1936 году. // Вестник Атырауского государственного университета им. Х. Досмухамедова.- 2009.- №1.- С.16-20

14 Общественные организации Казахстана и модернизация аула в 20-30-е годы XX в. //Вестник Актюбинского педагогического государственного университета.-2009. -№ 1. - С.27-30

15 Становление системы общественных организаций в КАССР: типология и проблемы управления //Вестник КазНПУ им. Абая. Серия «Исторические и социально-политические науки». -2009. - №1.- С.65-68

16 Проблемы преобразований политической и правовой культуры общества в Казахстане (1920-1930гг.) // - Отан тарихы. - 2009. - №1. - С. 206-214

17 Профсоюзы и некоторые проблемы изменения социально-политической культуры казахского общества (20-е г. ХХ в.) //Материалы III международной научно-практической конференции «Жас ғалым - 2009». –Тараз, 2009.- С. 60-64

18 Молодежная политика СССР: некоторые уроки 1920-1930 гг. // Материалы II международной научно-практической конференции «Молодежь и наука: реальность и будущее». Невинномыский институт экономики, управления и права. - 2009. - Т.З. - С. 150-152

19 Қазақстандағы миграция мәселелерінің мемлекеттік саясаты (1926-2002) // IX Сәтбаев оқуларының материалдары. – Павлодар, 2009. - Т.2., 1 - бөлім. - 147-151 бб.

20 Деятельность общественных организаций Казахстана в период политики «Военного коммунизма» и НЭПА //Вестник Высшей школы Казахстана. - 2009. - №2. – С. 172-176

21 Вовлечение женщин в производственную и общественную жизнь в Казахстане (20-е годы XX в.) //Педагогический вестник Казахстана. Спецвыпуск. – Павлодар, 2009.- № 2. - С.179-184

22 Социально-политическая активность масс в 20-е годы: создание новых типов идентичности и солидарности //Вестник КарГУ им.Е.Букетова. Серия «история, философия, право». - 2009. - №2. - С. 138-145

23 Параметры модернизации казахского общества в 20-е годы // Материалы международной научно-практической конференции «Формирование казахской государственности и историко-культурные ценности Туркского мира». – Шымкент, 2009. - Т. 2. - С. 20-24

24 Политический механизм формирования советской идентичности казахского этноса в 20-30-е годы XX в // Материалы международной научно-практической конференции «Актуальные проблемы исторической науки Казахстана» - Алматы, 2009. - С. 603-609

25 К вопросу об инструментах социальной консолидации национальных масс в условиях создания командно-административной системы и мобилизационной экономики //Вестник КазНУ им. аль-Фараби. Серия историческая. - 2009. - №2. - с.96-100

26 Қазақстандағы қоғамдық ұйымдар тарихынан // Қазақ тарихы. - 2009. - №3. -24-27 бб.

27 Роль институтов просвещения и образования в социальной модер-низации казахского социума (20-е годы ХХв.) //Материалы РНПК «Высшее профессиональные образование в современном Казахстане: проблемы и перспективы развития» - Семей, 2009. - С. 342-344

28 Формирование советской идентичности казахского этноса: политичес-кий механизм и социокультурная реальность (20-30-е годы ХХв.) //Вестник Западно-Казахстанской гуманитарной академии. - 2009. - №3. - С. 182-187

29 Из истории подготовки кадров в Казахстане (20-30-е годы XXв.) // Материалы МНПК «Роль национальной интеллигенции в истории в начале ХХв». – Орал, 2009. - С.214-217

30 Образование как фактор социальной модернизации традиционного общества (на примере Казахстана 1920-1930гг) //Вестник Российского университета дружбы народов. – Москва, 2009. - №3. - С.70-75

31 Религиозные организации Казахстана и новые политические условия в 1920-1930 гг.// Грани познания: Сб. научных трудов молодых ученых – Уфа: Академия ВЭГУ. – 2009. - № 14. – С. 36-43

32 Некоторые проблемы изучения социальной модернизации казахского общества в первой половине XX в. // «Алаш». - 2009. - № 3 (24). - С.122-127

33 Женский вопрос в контексте национальной модернизации казахского общества // Материалы международной научно-практической конференции «К единству России: аспекты регионального и национального взаимодействия». – Элиста – 2009. – С. 430-434

34 Идея Евразийства: опыт и перспективы развития межэтнических отношении в Казахстане и ближнем зарубежье// Степной край Евразии. Историко-культурное взаимодействие и современность. Тезисы докладов и сообщении VI международной научной конференции. – Омск – Костанай, 2009. - С. 206 - 209

35 Женские организации в Казахстане и советская практика формирования гражданской активности в 1920-1930 гг. // Вестник СГСЭУ (Саратовский государственный социально-экономический университет). - 2009. - №4. - С. 214-217

36 Религиозные организации Казахстана и новые политические условия в 1920-1930гг. // Материалы международной научно-практической конференции «Обновление и развитие – через интеграцию науки, образования и производства». – Орал, 2009. – С.78-84

Т ү й і н

Рысбекова Салтанат Тұяқбайқызы
Дәстүрлі қоғамды әлеуметтік жаңғыртудағы кеңестік тәжірибе: сабақтары мен тарихи маңызы (1920-1936 жж.)
07.00.02. мамандығы – Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихы)

Тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін

дайындалған диссертация
Зерттеу тақырыбының өзектілігі қазақ қауымының әлеуметтік қайта құрылу тарихын тұжырымдамалық негізде зерделеу, таңдалған кезеңнің көптеген оқиғаларын нақтылау, қалыптасқан көзқарастар мен ережелердің бірқатарын қайта қарау қажеттілігімен анықталады. РСФСР құрамындағы автономия мәртебесінде жаңа саяси-экономикалық ландшафт және әлеуметтік стратификацияның күрделі жолын өту барысында Қазақстанның қазіргі этносаяси тарихының алғашқы кезеңіндегі қазақ қоғамының әлеуметтік қайта жаңару тарихын жарыққа шығару, бұрынғы КСРО-ның басқа аймақтарындағы осыған ұқсас үрдістермен салыстыру, сонымен қатар маңызды ғылыми мәселені шешу оның дамуындағы өзіндік ерекшеліктер мен жалпы сипаттарды анықтауға мүмкіндік береді.

Зерттеу нысаны жаңа әлеуметтік-саяси құрылымдардың, қоғамдық қозғалыстардың қалыптасуы, әлеуметтік өмірдегі қоғамдық бастамалардың рөлі, т.б. аспектілердің қатары болып табылады. Бұлар өткеніміз туралы біздің білімімізді кеңітіп қана қоймай, сонымен қатар қазіргі заманғы түрлі құбылыстарды пайымдауды жаңа деңгейге шығаруға мүмкіндік береді. Барлық әлеуметтік топтардың өкілдерінің белсенді азаматтық ұстанымы еліміздің экономикасын, мәдениетін, қауіпсіздігін нығайту мен дамытуда аса өзекті мәнге ие болғанда қоғамды әлеуметтік жаңғырту мәселелерін зерттеудің қазіргі заманғы үкіметтік емес ұйымдар жүйесі үшін практикалық маңызы бар.

Диссертацияның мақсаты – тарихи зерттеудің ғылыми әдістері мен жаңа әдіснамалық жетістіктері негізінде 1920-1936 жж. дәстүрлі қазақ қоғамын әлеуметтік жаңғыртудың тарихи тәжірибесін, көрнекі дерек көздерін қорытып талдау және кең көлемде ғылыми айналымға енгізу мен пайдалану.

Зерттеудің негізгі міндеттері:

- тарих ғылымының жаңа теориялық жетістіктері негізінде таңдаған тақырыпты зерттеудің базалық әдіснамалық (методологиялық) амалдарын, ең алдымен жаңғырту тұжырымдамасын айқындау;

- қазақ қоғамын әлеуметтік жаңғырту тарихына қатысты құжаттар мен материалдардың жаңа көзін тауып ғылыми айналымға енгізу;

- большевиктік идеология парадигмалары негізінде қазақ қоғамының жаңа құрылымын қалыптастырудың тарихи тәжірибесін қорытып талдау;

- қазақ әлемінің жаңа әлеуметтік топтарға бөлінуін қамтамасыз ету және дәстүрлі әлеуметтік байланыстарды бұзу құралы ретінде қоғамдық ұйымдар желісінің даму сипаты мен негізгі мақсаттарын анықтау;

- қазақ социумын «кеңестендіру» үрдісінде билеуші партия қалыптастырған дәстүрлі қоғамды саяси басқару механизмінің ерекшелігін ашып көрсету;

- аса қарқынды «социалистік құрылыс» кезеңінде қазақ қоғамындағы жаңғырту үрдісінің социомәдени маңызын анықтау;

- кеңестік шындықты қалыптастырудың стратегиялық және тактикалық міндеттерін орындауға адамдарды жұмылдырудың аса маңызды құралы ретінде билік тарапынан қолданылған азаматтылық пен әлеуметтік ынтымақтастықтың жаңа түрлерінің қалыптасу динамикасын көрсету;

- Қазақстан Республикасында үкіметтік емес ұйымдар жүйесінің қалыптасуының қазіргі үрдісімен байланысты қазақ қоғамын әлеуметтік жаңғыртудың маңызды тарихи сабақтарын атап көрсету.

Диссертацияның ғылыми жаңалығы:

- мәселені зерттеудің маңызды тарихнамалық нәтижелерін талдап қорыту негізінде дәстүрлі және жаңа теориялық-әдіснамалық жолдары жүйеленді, таңдалған мәселеге тұжырымдамалық және дерекнамалық көзқарас тұрғысынан бірқатар жаңа идеялар мен қорытындылар ұсынылды;

- тарих ғылымының теориялық нәтижелерін, ең алдымен жаңғырту тұжырымдамаларын шығармашылықпен қолдана отырып, алғаш рет ҚАССР-нің қалыптасуынан бастап, Қазақстанның КСРО-ның одақтас республикасына айналуына дейінгі кеңестік мемлекеттіліктің қалыптасу кезеңінде (1920-1936 жж.) қазақ қоғамының этноәлеуметтік, саяси-құқықтық және мәдени өлшемдерінің өзгеруінің кешенді және жүйелі талдауы ұсынылған;

- табылған сан алуан деректердің үлкен көлемін зерттеу нәтижесінде жаңа үлгідегі кеңестік біртектілік пен ынтымақтастықты қалыптастыруды басқарудың жаңа бұқаралық қоғамдық ұйымдар жүйесі арқылы халықтың әлеуметтік-саяси белсенділігін қамтамасыз етудің механизмдері мен негізгі типологиялық ерекшеліктері анықталды;

- XX ғ. 20-30 жж. Қазақстандағы қоғамдық ұйымдар жүйесінің дамуы ұлттық бұқараның әлеуметтік бірігуінің аса маңызды құралы ретіндегі оның рөлін көрсету мен қалыптастыруға мүмкіндік беретін әкімшіл-әміршілдік жүйе мен мобильді экономиканың қалыптасуы аясында айқындалады;

- ХХ ғасырдың ортасында қазақ қоғамындағы дәстүрлер мен модернділіктің соны ұштасуы жағдайында азаматтылықтың кеңестік түрін қалыптастырудың және әлеуметтік-саяси инженерияның қайшылықты нәтижелері талданып анықталды;

- ағарту мен білім беру институттарының жаңа сапалы рөлі, рухани мәдениет пен гендерлік қатынастардың өзгеруі алғаш рет қазақ социумын әлеуметтік жаңғырту призмасы арқылы көрсетілді;

- 1920-1936 жж. биліктің мақсатты және кең көлемді әлеуметтік-мәдени саясаты азаматтық ұлт құрылысын қазақ қоғамындағы әлеуметтік байланыстардың қайшылықты қайтақұрылымдалуын қамтамасыз ете отырып, принципиальды жаңа идеялық негізде бұқараның қоғамдық белсенділігінің артуы анықталды, сонымен бірге жаңғыртудың өзгерістері жағдайында жоғары бейімділік пен тұрақтылық тапқан этноұлттық мәдениеттің көне түрінің қолданылуы.

Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері КСРО-ның ұлттық-мемлекеттік құрлымында Қазақстанның автономия түріндегі кеңестік мемлекеттілігінің құрылуынан бастап, мәртебесі көтерілгенге дейінгі әлеуметтік-саяси тарихының приципиальды шегімен анықталады.

Зерттеудің әдіснамалық негізі танымның, ең алдымен тарихилық пен жүйеліліктің жалпы ғылыми принциптері болып табылады. Жекелеген әдістеріне проблемалық-хронологиялық әдіс жатады – ол жұмыстың құрлысын, тарихи-салыстырмалы, статистикалық, интеграциялық, соның ішінде материалды тарихи және саяси танудың ұштасуы, деректік материалды талдау арқылы пәнаралық тәсілді қолданумен байланысты.

Зерттеу нәтижесі:

- тақырыпты зерттеуде ғылымның жаңа теориялық жетістіктері, ең алдымен жаңғырту тұжырымдамасы негізінде әдіснамалық тәсілдері анықталды; ғылыми айналымға жаңа дерек көздер, құжаттар мен материалдар анықталып енгізілді;

- большевиктік идеологияның парадигмасы негізінде қазақ қоғамының жаңа құрылымын қалыптастырудың тарихи тәжірибесі талданып қорытылды; қоғамдық ұйымдар желісінің даму сипаты мен негізгі тенденциялары айқындалды;

- қазақ социумын «кеңестендіру» үрдісінде дәстүрлі қоғамды саяси басқарудың өзіндік ерекшеліктері ашып көрсетілді; 1920-1936 жж. қазақ қоғамындағы жаңғырту үрдісінің социомәдени мәні анықталды;

- кеңестік шындықты қалыптастыру міндетін орындауға адамдарды жұмылдырудың тиімді құралына айналған азаматтылық пен әлеуметтік ынтымақтастықтың жаңа түрлерін қалыптастыру динамикасы баяндалды;

- ҚР-да үкіметтік емес ұйымдар жүйесінің қалыптасуының қазіргі үрдісімен байланысты қазақ қоғамын әлеуметтік жаңғыртудың маңызды тарихи сабақтары атап көрсетілді.

Алынған қорытындылардың практикалық маңызы диссертация материалдары қоғамды, оның азаматтық құрылымын тұрақты, жан-жақты жаңғырту, халықтың әлеуметтік жауапкершілігі мен қоғамдық белсенділігін қалыптастыру және одан арғы дамуы мақсатында ҚР-ның қоғамдық ұйымдары мен мемлекеттік басқарудың орталық органдары тарапынан пайдаланылуы мүмкін. Зерттеу жұмысындағы негізгі ережелер мен қорытындылар, сондай-ақ этника аралық қатынастар мен қазақ қоғамының социомәдени динамикасын одан әрі зерттеуге жол ашады; оқу үрдісінде, тәрбие және ағарту жұмыстарында, жалпы қорытынды еңбектер жазуда қолданыс табады.





SUMMARY

Rysbekova Saltanat Tuyakbaevna
THE SOVIET EXPERIENCE OF SOCIAL MODERNISATION OF A TRADITIONAL SOCIETY: LESSONS AND HISTORICAL VALUE

(1920-1936)
Of the thesis submitted for the academic degree of Doctor of History

on the specialty 07.00.02 - Domestic history

(History of Republic Kazakhstan)
The Urgency of the theme of research is defined by need of conceptual reconsideration of history of a social reorganization of the Kazakh world, a concrete definition of many events of the selected period, revision of some the settled sights and positions. The history of social transformations of the Kazakh society during the first period of modern ethnopolitical history of Kazakhstan when it was in the status of an autonomy in structure of RSFSR has passed the most complicated way of construction of a new political-economical landscape and social stratification, allows to reveal both the general features, and specificity in its development in comparison with similar processes in other regions of the former USSR and by that to solve the important scientific problem.

Object of the research is formations of new sociopolitical structures, social movements, the role of the public initiative in a social life, of some other aspects - allows not only to expand our knowledge of the past, but also deduces on a new level of comprehension of the various phenomena of the present. Research of a problem of social modernization of a society has practical value for system of the nongovernmental organizations in modern Kazakhstan, when an active civic stand of representatives of all social strata in development and strengthening of economy, culture, safety of the country gains more actual sense.

The Purpose of the dissertation - on the basis of the newest methodological achievements and scientific methods of historical research, use and introduction in a scientific turn of the broad audience of representative sources to analyse and generalize historical experience of social modernization of a traditional Kazakh society in 1920-1936.

The Primary tasks of research:

- to define base methodological approaches to the research of the selected theme on the basis of the newest theoretical achievements of a historical science, first of all concepts of modernization;

- to reveal and enter into a scientific turn new sources, documents and materials on history of social modernization of the Kazakh society;

- to generalize historical experience of formation of new structure of the Kazakh society on the basis of Bolshevist ideological paradigm;

- to establish the basic tendencies and character of development of a network of public organizations as destruction tools of traditional social communications and maintenance of new social stratification of the Kazakh world;

- to open specificity of the mechanism of political management with the traditional society, worked out by ruling party in the process of «sovietisation» the Kazakh society;

- to define socialcultural value of modernization processes in the Kazakh society during the most intensive «socialist construction»;

- to show dynamics of becoming of new forms of social solidarity and the civilization used by authority as especially effective tools of mobilization of people on performance of strategic and tactical problems of creation of the Soviet reality;

- to allocate the major historical lessons of social modernization of the Kazakh society in connection with modern processes of becoming of system of the nongovernmental organizations in RK.

Scientific novelty of the dissertation consists in the following:

- traditional and the newest theoretical and methodological approaches are systematized on the basis of generalization of the most important historiographical results of research of the problem, some new ideas and conclusions are offered from the point of view of conceptual and source study comprehension of the selected range of problems;

- complex and system analysis of transformation of ethnosocial, political and legal and cultural parameters of the Kazakh society in the period of becoming the Soviet statehood - from the formation of Kazakh SSR up to allocation of Kazakhstan to union republic of USSR (1920-1936) is presented for the first time

with creative use of theoretical achievements in a historical science, and first of all the concept of modernization;

- the basic typological features and mechanisms of management by the formation of new types of the Soviet identity and solidarity, maintenance of sociopolitical activity of masses through the system of new mass public organizations are established by means of studying the big number of various representative sources;

- evolution of system of public organizations in Kazakhstan in 1920-1930 is analyzed in the context of creation of command-management system and mobilizational economy, which has made it possible to establish and to show its role as the most important tool of social consolidation of national masses;

- inconsistent results of sociopolitical engineering and formation of the Soviet type of the civilization, which caused the original interlacing of traditions and modernization in the Kazakh society in the middle of XX-th century are established and analysed;

- new qualitative role of institutes of public education, transformation of spiritual culture and gender attitudes for the first time are shown through a prism of social modernization of the Kazakh society;

- it is established, that the purposeful and multi-aspect scale sociocultural policy of authority in 1920-1936, having provided civil formation of nation in the contradiction restruction of social communications in the Kazakh society, growth of public activity of masses on the essentially new ideological bases, at the same time used archetypes of the ethnonational culture, which have found out stability and high adaptibility in conditions of modernizational leap.

Chronological frameworks of work are defined by basic boundaries in sociopolitical history of Kazakhstan – from creation of the Soviet statehood in the form of autonomy up to an eminence of its status in the national-state structure of the USSR (1920-1936s.).

The Methodological basis of research are general principles of knowledge and, first of all, a historicism and systematic. The problematic-chronological method, which causes structure of work, historical-comparative, statistical, integrative methods refer to private methods, including use of the interdisciplinary approach in the analysis of an actual material, a combination of historical and politological vision of a material.

Results of research:

- methodological approaches to research of a theme on the basis of the newest theoretical achievements of a science, first of all, the concepts of modernization are certain, new sources, documents and materials are revealed and introduced into scientific turn;

- historical experience of formation of new structure of the Kazakh society on the basis of Bolshevist ideological paradigm is generalized; the basic tendencies and the character of development of a network of public organizations are established;

- specificity of political management by a traditional society during "Sovietization" of the Kazakh society is opened; socio-cultural value of modernization processes in the Kazakh society during 1920-1936 s. is determined;

- dynamics of becoming of new forms of social solidarity and of civic motivation which have become the effective instruments of mobilization of people in the fulfillment of problems of creation of the Soviet reality is elucidated;

- the major historical lessons of social modernization of the Kazakh society in connection with modern processes of becoming of system of the non-governmental organizations in RK are allocated.

The practical importance of the received results.

Materials of the dissertation can be used by the central state bodies and public organizations of Republic of Kazakhstan with a purpose of the further progress and steady all-round modernization of a society, its civil structures, formation of public activity and the social responsibility of the population. Substantive provisions and conclusions containing in research can also serve as stimulus for the further studying of socio-cultural dynamics of the Kazakh society and interethnic attitudes; to find necessary application in the creation of generalizing works and in educational process and also in educational work.

Подписано в печать 16.02.2010 г.

Бумага офсетная. Объем 2,5 п.л.

Формат 60х84 1/16.

Тираж 100 экз.

Заказ № 24

Отпечатано в Издательском центре и СМИ

Западно-Казахстанского государственного университета

им. М. Утемисова

090000, г. Уральск, ул. Сарайшык,34.