Т. Н.Ермекова,Г. М.Найманбаева,Б. М.Найманбаева
жүктеу/скачать 6.15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Не гіз гі әлеу мет тік- эко но ми ка лық көр сет кіш 2018 жыл 2019 жыл
| §4.
Жұ мыс сыз дық пен инф ля ция – эко но ми ка лық тұ рақ сыз дық тың кө рі ні сі 1. Кес те де гі мә лі мет тер ді са лыс ты рың дар. Жұ мыс сыз дық ты жою- дың қан дай әдіс те рін ұсы нар едің дер? Не гіз гі әлеу мет тік- эко но ми ка лық көр сет кіш 2018 жыл 2019 жыл Жұ мыс сыз дық дең гейі 4,8% 4,8% Жұ мыс сыз ре тін де тір кел ген дер са ны 149,5 мың адам 131,8 мың адам Ор та ша жа ла қы 163 604 тг 173 499 тг (ма мыр айын- дағы ба ға м бой ын ша) (ҚР Ста тис ти ка ко ми те ті нің мә лі ме тінен) 2. Мә тін ді тү сі ніп оқың дар. БАҚ және ғылыми еңбектерден ин фля - ция туралы деректер келтіре отырып, не гіз гі ой ды анық таң дар. Ең бек на ры ғы – тау ар бо лып та бы ла тын ең бек ре сурс- та ры ның на ры ғы. Олар дың те пе-тең дік ба ға сы мен са ны сұ ра ныс пен ұсы ныс тың бір-бі рі не әсер етуі мен анық тала ды. Кә сіп кер лер мен ең бек ке қа бі лет ті адам дар – нарық агент- те рі, олар ең бек на ры ғында өза ра қа ты нас та бо ла ды. Жұ мыс- сыз дық – ең бек на ры ғы ның құ рам дас эле мен ті. Жұ мыс кү ші бар ере сек адам дар ең бек на ры ғы на қа ты суы на қарай бір не ше не гіз гі ка те го рия лар ға бө лі не ді. Жұ мыс сыз дық тың тип те рі: 1. Фрик цион дық жұ мыс сыз дық. Ең бек на ры ғын да адам- дар дың бір орын нан екін ші орын ға қоз ға лы сы мен, бір кә сі по рын нан екін ші сі не ау ысуы мен бай ла ныс ты туын- дайтын жұ мыс сыз дық тың бел гі лі бір түрі. Ва кан сия лар ту ра лы то лық ақ па рат бол ма ған да не ме се осы ақ па рат тым қым бат бол ған да, жұ мыс кер лер мен бос жұ мыс орын- да ры ның ара сын да бел гі лі бір сәй кес сіз дік бо ла ды, яғни фрик цион дық жұ мыс сыз дық пайда болады. 264 2. Құ ры лым дық жұ мыс сыз дық. Оған эко но ми ка да ғы құ ры- лым дық өз ге ріс тер дің нә ти же сін де бос жұ мыс орын да ры мен жұ мыс сыз дар дың ара сын да ғы кә сі би-бі лік ті лік пен ау мақ тық сәй кес сіз дік се беп бо ла ды. Мысалы, жа ңа тех- но ло гия лар мен жа ңа тау ар лар дың пай да бо луының нә ти- же сін де жұ мыс кү ші нің кә сі би-бі лік ті лік құ ры лы мын да өз ге ріс тердің орын алуы. Эко но ми ка ның бір сек то ры н- дағы жұ мыс ынан ай ырыл ған жұ мыс кер лер бас қа са ла- да ғы бос жұ мыс орын да ры на ор на ла са ал ма ған жағ дай да, құ ры лым дық жұ мыс сыз дық орын ала ды. 3. Мау сым дық жұ мыс сыз дық. Өн ді ріс тің кей бір са ла ла рын- да ғы (мысалы, ау ылша руа шы лы ғы, құ ры лыс жә не т.с.с.) өн ді ріс кө ле мі нің мау сым дық ау ыт қуы мен бай ла ныс ты бо ла ды. Бұ лар да жыл бой ын да ең бек ке сұ ра ныс біркелкі емес, елеу лі өз ге ріп оты ра ды. 4. Цикл дық жұ мыс сыз дық. Эко но ми ка лық құл ды рау мен эко но ми ка ның бір сек то рын да ғы не ме се ай мақ та ғы жұ мыс кү ші нің ар туы бас қа жер де оның жет кі лік сіз бо лу ы мен қа тар жү ре ді. Ол эко но ми ка лық конь юк ту ра ның өз ге - руі мен анық тала ды. Цикл дық өр леу ке зін де аза йып, дағ - да рыс тар ке зін де кө бей іп оты ра ды. Инф ля ция тер ми ні қа зақ ша «қам паю, ісі ну» де ген ді біл ді- ре ді. Инф ля ция – өн ді ріс про це сі нің бұ зы луы, ша руа шы лық са ла ла ры ның бір-бі рі мен үй ле сім сіз да муы жә не мем ле кет тің эмис сия лық сая са ты мен ком мер ция лық банк тер іс кер лі гі нің икем сіз ді гі сал да ры нан ту ын дай тын күр де лі әрі көпфак- тор лы құ бы лыс. Сұ ра ныс инф ля ция сы, не гі зі нен, ақ ша лай фак тор ға бай- ла ныс ты ту ын дай ды, яғ ни ай на лыс та ғы ақ ша мас са сы өс се, со ның нә ти же сін де тө лем қа бі ле ті бар сұ ра ныс та жо ға ры бо ла ды. Ал сол кез де гі бір қа лып ты ба ға жағ дай ын да өн ді- ріс тің ора лым сыз ды ғы сұ ра ныс ты қа на ғат тан ды ра ал май ды. Сөйт іп, жи ын тық сұ ра ныс эко но ми ка лық өн ді ріс тің мүм кін- дік те рін жо ға ры ла тып, ба ға ның кө те рі луі не әке ле ді. 265 Шы ғын дар инф ля ция сы өнім ге ба ға бел гі леу де әсер ете тін ақ ша сыз фак тор лар ға бай ла ныс ты ту ын дай ды. Тау ар ба ға сы ның өсуі ха лық тың та бы сын тө мен де тіп, жа ла қы ның қай та ин де кс те луін талап ете ді. Жа ла қы ның өсуі өз ке зе гін де өнім ді өн ді ру шы ғын да ры ның өсуі не, пай- да ның тө мен деуі не, қол да ны лып жүр ген ба ға бой ын ша шы ға- ры ла тын өнім кө ле мі нің қыс қа ру ына әкеп со ға ды. Пай да ны сақ тап қа лу мақ са тын да өн ді ру ші лер тау ар ба ға сын кө те ру ге мәж бүр бо ла ды. Нә ти же сін де инф ля ция лық се ріп пе пай да бо ла ды, ба ға ның кө те рі луі жа ла қы ның өсуін талап ет се, жа ла қы ның өсуі ба ға ны кө те ре ді. Бұл – жа ла қы мен ба ға ның «инф ля ция лық се ріп пе» тео рия сы деп атала ды. (7kun.kz) жүктеу/скачать 6.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|