Тарих, археология және этнология факультеті
жүктеу/скачать 1.72 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Этникалық асимиляция
| Апартеид – (африкаанс тілінде, apartheid – бөлек тұру (мекендеу) ) – ХХ
ғ. 90 жылдарына дейін ОАР билеуші тобының қара түсті африкан халықтарына, сондай ақ Азиядан қоныс аударған «түрлі түстілердің» оның ішінде үндістерге жүргізген нәсілдік дискриминацияның, сегрегацияның және қанаудың қатал түрі. Алғаш рет бұл сөз 1943 жылы африкан баспасөзінде қолданылды. Апартеидтің негізін 1948 жылы елге билікке келген Ұлттық партияның қабылдаған кейбір заң шығарушы актілер («Нәсілдік топтар бойынша орналастыру», «бөлек өкілеттілік» және т.б.) құрайды. Апартейдтің негізгі принциптері: ақ нәсілділердің тазалығын және дербес құқығын сақтау; ақ, қара түсті және түрлі түсті халықтардың барлық азаматтар үшін тең құқылы болып, бір қауымға интеграциялануына жол бермеуі; этнонәсілдік топтардың өзін өзі тануына және ақ түстілер мен ақ түсті емес нәсілділердің қақтығысы мен теке тіресін бөліп қарау. Ақ нәсілділердің заң жүзінде қорғалуы. ОАР халықтарын апартеид жүйесі төрт топқа: ақ, қара (банту), түсті және азиатты, деп бөлінеді, ал құқықтарының сақталуы жағына тек ақ нәсілділер ғана артықшылыққа ие болады. Африкандықтарды резерватталған (бөлек жер) жерлерде күштеп тұрғызды, олар азаматтық және саяси құқықтардан айырды, ақ нәсілділерге қарағанда олардың жалақысы төмен болды. Халықаралық құқық апартеидті адамзатқа қарсы қастандық, халыаралық әлем мен қауіпсіздікке төндіретін қауіп деп санайды. БҰҰ қабылдаған Халықаралық конвенция апартеидтік қылмыстың жолын кесу және ұйым не мекеме өкілдерінің қылмысқа қатысы болса, қай жерде, қандай себеппен болмасын халықаралық қылмыстық жауапкершілікке тартуды қарастырады. Этникалық асимиляция (латын тілінде assimilation – сіңісу) – үдеріс, этнос не одан бөлініп қалған азырақ топтың басқа этникалық ортада өмір сүре отырып, олардың тілін және мәдениетін қабылдап, біртіндеп сіңісіп, өзін сол топқа жатқызуын айтамыз. Этникалық ассимиляцияда ассимиляцияланушы топ өзінің этникалық қасиеттерін толықтай не жартылай жоғалтып, жаңа сол ортаның қасиеттерін сіңіреді. Этникалық санасының өзгеруі ассимиляцияланудың соңғы кезеңіне жатады. Этникалық аасимиляция үдерісі көбіне ертеден бөгде этникалық ортада өмір сүріп келе жатқан аз санды, немесе этникалық территориясының бөлшектенуіне байланысты қалыптасқан топтар, не этникалық ортасынан ертеде бөлініп қалған халықтар арасында жүреді. Ұлттық болмысы: тілі, мәдениеті қалыптасқан ірі ұлттардың аз санды халықтарды сіңіруде ассимиляциялық ықпалы зор болады. Дегенмен де этникалық ассимиляцияның белсенділігі және интенсивтілігі басқа да факторлармен: халықтардың орналасу сипаты, экономикалық байланыстар, тарихи, этнография және идеологиямен (мысалы, дін) байланысты. Билингвизм (латынша, bi - екі + lingya -тіл) – қостілтілділік, бір кезеңде екі не оданда көп (полингвизм) тілдерді игеру. Этникалық үдерістер үшін жеке емес, топтық билингвизмнің маңызы зор. Билингвизмнің дамуы этностар мен тілдердің байланысындағы өзара ықпалдастықтың пайда болуымен жүзеге асады. Әдетте топтық билингвизм тілдік ассимиляцияға өту құбылысы ретінде қарастырылады. Билингвизм көпұлтты елдерде жиі көрініс табады, аз санды халық өзінің тілінен басқа сол көп санды басым ұлттың тілін де қолданады. Мәселен, Азия және Африка елдерінде қостілді халықтар қалыптасқан, жергілікті тілдермен қатарресми мелекеттік тілдер (Индияда-хинди, Пакистанда-урду, Индонезияда- бахасиа, т.б.) кең тараған. жүктеу/скачать 1.72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|