Таш№и и№тисодий фаолият асослари


Ташки савдо олди-сотди контракти



бет21/33
Дата02.01.2022
өлшемі1.02 Mb.
#452808
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   33
Ташки иктисодий фаолият асослари

Ташки савдо олди-сотди контракти

РЕЖА


1)Ташки савдо контрактини урганишнинг зарурлиги ва ахамияти

2)Контракт шартлари

а)Суз боши

б)Контракт предмети

в)Микдор

г)Товар сифати

д)Контрактнинг транспорт шартлари

е)Товар нархи

ж)Тулов шартлари

з) Етказиб бериш муддати ва санаси

и)Ураш , жойлаш ва маркировка
ТАВСИЯ ЭТИЛАДИГАН АДАБИЕТЛАР

1.Ташки савдо шартномасини урганишнинг зарурлиги ва ахамияти

Материал-буюм шаклидаги товарларнинг олди-сотди шартномаси халкаро тижорат амалиетида контракт деб аталади.

Олди-сотди контракти тижорат хужжати булиб, ташки савдо битирилиши расмийлаштирилади.Унда томонларнинг тоар етказиб бериш тугрисидаги мажбуриятлари баен этилади.Ташки иктисодий битмни тузишда томонлар кайси давлатнинг хукукидан битм тузиш ва томонларнинг хукук ва мажбуриятларини белгилаб фойдаланиш зарурлигини аниклаб олиш керак.

Олди-сотди шартномасини тузишни тартибга солиш ва сотувчи хамда харидорнинг ушбу шартномадан келиб чикадиган хукук ва мажубриятлари БМТнинг олди-сотди шартномалари тугрисидаги конвенсиясида бир хиллаштирилган.Агар контракт томонларидан бири конвенсияга кушилмаган мамлакатлардажойлашган булса, бундай битмга нисбатан Конвенсия кулланилмайди.Агар томонлар уртасидс келишув булмаса, у холда

- олди-сотди контрактига сотувчи булган ;

- комиссия (консигнация) шартномасида комитентбулган;

- топширув шартномасида ловерител булган ;

---ташиш шартномасида ташувчи булган томон жойлашган мамлакатнинг хукуки кулланилади.

МДХ мамлакатларининг конунларига кура олди-сотди шартномаси буйича харидорнинг товарга эгалик хкуки унга товар берилган вактдан бошлаб кучга киради. Агар харидор етказиб беришни уз буйнига булса,транспорт ташкилоти еки почта харидорнинг вакили хисобланади ва унга товарни бериш харидорнинг узига бериш деб хисобланади.агар сотувчи бирор жойгача товарни етказиб беришга жавобгар булса , хамда товар харилор еллаган етказиб берувчилар томонидан олиб кетилса , у холда товар биринчи етказиб берувчига берилиши биланок эгалик хукуки харидорга утади.Коносамент еки бошка товар таркатиш хужжатлари тварнинг узига нисбатан кулланиладиган утказилишга белгилаштирилади.

Контракт тузишда олдин томонлар унинг барча томонлари келишиб оладилар.бир томон контракт лойихасини ишлаб чикади,бошка томон уни урганади,кушимчалар киритади, узгартиради.

Хамма бахсли уринлар хал этилгач, томонлар контракт тузадилар ва шу пайтдан бошлаб контракт буйича томонларнинг хукук ва мажбуриятлари юзага келади.

Агар шакли ва имзоланиш тартиби сакланмаган булса,ташки савдо шартномаси ( каерда тузилагнидан ктъий назар) хакикий деб хисобланмайди.Шу билан собик СССР мамлакатларидаги шартнома тузиш тартиби БМТнинг халкаро олди-сотди шартномалари тугрисидаги конвенсияси буйича битм тузиш тартибларидан фарк килади.Бунга кура битм тузишнинг огзаки шаклига йул куйилади.
2. КОНТРАКТ ШАРТЛАРИ

Ташки савдода кулланиладиган контрактлар турли шартларга эга.Улар товарни тавсифлайди,битмнинг тижорий хусусиятларини, томонларнинг хукук ва мажбуриятларини белгилайди.Контрактнинг барча шартларини куйидагича тавсифлаш мумкин.

1)сотувчи ва харидор учун уларнинг мажбурийлиги нуктаи назардан;

2)универсаллиги нуктаи назардан;

Мажбурийлиги нуктаи назаридан контракт шартлар; мажбурий ва кушимча шартларга булинади.

Мажбурий шартларга куйидагилар киради:


--битм томонларининг номи;

--контракт предмети ;

--сифат ва сон ;

--етказиб беришнинг асосий шартлари;

--бахо;

--тулов шартлари ;

--снкция ва рекламациялар(жарималар даъволар);

--томонларнинг юридик манзиллари ва имзолари;


Кушимча шартлар куйидагилар:
--товарни топшириш ва кабул килиш;

--сугурта;

--юклаш хужжатлари;

--кафолатлар ;

--ураш-жойлаш ва маркировка;

--фрс-мажор холатлари;

--арбитраж;

--бошка шартлар;

Мажбурий шартларда агар томонлрдан бири ушбу шартларни бажармаса,бошка томон контрактни бузиши ва контрактни коплашни талаб килишга хаклидир.Кушимча еки жуда мухим булмасин(деб номланган)шартлар хам мавжуд.Уларни ушбу шартларини бир томон бузса,иккинчи томон шартномани бузишни талаб килишга хакли эмас.

Универсаллиги нкутаи назаридан контракт шартлари индивидуал ва универсалга булинади:

Индивидуал яъни факат бир конкрет контрактга хос булган шарталрга куйидагилар киради:

--мукаддимада томонларнинг номи ;

--контракт предмети ;

--товар сифати;

--товар сони;

--бахо;


--етказиб бериш муддатлари;

--томонларнинг манзили ва имзоси;

Универсал шартларга куйидагилар киради:

--товарни кабул килиш-топшириш ;

--етказиб беришнинг асосий шартлари ;

--тулов шартлари ;

--ураш-жойлаш маркировка;

--кафолатлар;

--санкциялар ва рекламациялар;

--форс мажор холатлари;

--арбитраж;

Контрактларни тузишда контрагентнинг мамлакатларига савдо одатларини хисобга олиш керак. Савдо одатлари деганда халкаро савдо амалиетида шаклланган умумэътироф этилган ягона коида тушунилади. Бу коидалрнинг ахамияти шундаки , агар бирор бир ноаникликлар мавжуд булса ,томонлар халкаро савдо одатини куллайдилар.

Аслида шартнома тузишда уни ббажаришда юзага келган барча эхтимол тутилган саволларни олдинданайтиб булмайди.

Куйида ташки савдо контрактининг тахминий тузилиши келтирилган.Ташки савдода кулланиладиган амалиет ва одатларни бажариш тавсиялар куйидагилардан иборат:


А. МУКАДДИМА

Мукаддима матндан олдин келади ва “контракт”сузидан бошланиб,ундан кейин контракт раками берилади.

Кейин томонларнинг номи аник курсатилади.Шунингдек ,контрагентлар сифатида томонларнинг таърифи берилади.Масалан : “сотувчи “ва “хридор” еки “буюртмачи”ва “етказиб берувчи”.

МУКАДДИМА НАМУНАСИ

Контракт № 1/010693-ГК

2000й 1июнь Тошкент шахри

Келгусида “сотувчи”деб номланган “Экспорттехника ЛТД” масъулияти чекланганжамияти бир томондан ва “Nippon pums” (Япония) фирмаси иккинчи томондан ушбу контрактни шу хакда туздиларким, сотувчи харидорга куйида санаб утилган шартларда куйидаги товарларни етказиб беради


Б. КОНТРАКТ ПРЕДМЕТИ

Мукаддимадан кейин контрактнинг предмети таърифланади ва унинг номи,тавсифи, модели ,нави ва шакллари курсатилади.

Масалан:

“к 100-80-160 насос агрегатлари”

В. СОНИ ВА МИКДОРИ.

Контрактда микдаорни улчаш бирлиги уни аниклаш тартиби , меъери ва улчов тизими аник белгиланиди.

Товарнинг микдори ва унга мос булган улчовларда дона , кг, бош ва хк курсатилади .

шартномада меъер улчовларининг тизимини белгилаб олиш зарур.Чунки турли малмкатларда турлича улчов бирликлари кулланилади. Бир хил номдаги улчов бирликлапри (масалан туп, бутил, коп, бочка) турли мамлакатлада турли микдорга эга.Масалан Австралияда ювилган жунтупи 100кгни,

Янги Зеландияда 145 кгни,Уругвайда эса 480 кгни ташкил этади.

Бразилия,Венесуэлла,мексика,Колумбияда бир коп кофе 60 кг булса,Эквадор,Ямайкада 90 кг,Яяпонияда 77 кг,Никарагуада 70 кг хисобланади.

Хом аше масса ва хажм билан улчанадиган товарларнинг микдорига кушимча изох берилади . Бу изох “атрожда” деб аталади ва микдор енига “+/-” ишораси куйилади. Масалан 10000 т +/- 5%.

Баъзи массали товарлар ташиш пайтида табиий йуколиш хусусиятига эга.Сабаби куриш,силкиниш,тукилиш ва хк.Бунда томонларконтрактда “франшиза”ни келишиб оладилар(сигими, улчами)ва табиий йуколишини тулашини аниклаб оладилар.

Шунингдек ,контрактда идишлар товарнинг микдррига кириш-кирмаслигихам келишиб олинади.Шундай килиб чикиб брутто товарнин ураш-жойлаш материаллари билан бигаликда огирлиги ва нетто товарнинг идишлар ураш материалларсиз бирлиги аниклаб олинади.

Г. ТОВАР СИФАТИ

Товарларнинг сифатини контрактда аниклаб олиш товарнинг характеристикасини белгилаш,яъни унинг харидор талабига мувофик яроклилигини белгилашдир.Сифатни аниклаш усули товарнинг хусусиятларидан халкаро савдода ушбу товарга нисбатан шаклланган амалиетдан келиб чикиб белгиланади.

А) Стандарт буйича:

Бу усул товарнинг сифати маълум стандартга тула мос келишини назарда тутади.Стандартлар турли хукумат ташкилолари(миллий стандартлар,масалан ГОСТ, DIN тадбиркорлар уюшмалари,илмий-техник ассоциациялари томонидан ишлаб чикилади.Стандартларни куллаш Еконтрактлар урнатилишини енгиллаштиради.Унда стандартнинг номери ва санаси,уни тулаб чиккан ташкилот номини курсатиш етарли.

Б)Техник шартлар буйича

Агармаълум товарга стандарт булмаса ва унинг сифатини белгилаш учун техник шароит кулланилса,ушбу шартлар ишлатилади.Техник шартлар контрактнинг матнида еки унинг иловасида берилади.
В)Узига хос хусусиятига кура.

Узига хос хусусиятлари шартномага илова тарзида берилади ва товарни тавсифловчи зарур техник улчамларни уз ичига олади.Узига хос хусусиятлар асосан экспортчилар томонидан тузилади.Бундай холларда контрактда узига хос хусусиятларини тузган ташкилотни ва бу хусусиятларни санаб утиш керак.

Намуна буйича.

Товар сифатини намуна буйича аниклаш асосан истеъмол молларига жорий этилади. Сотувчи олувчига махсулотнинг бир неча намунасини беради, харидор уларнинг хусусиятларини синаб куради.Контрактда товарларнинг сифати намунага мос келиши зарурлиги езиб куйилади.Одатда учта намуна олинади.Бри харидорда ,иккинчиси сотувчида ва учинчиси бириор бир нейтрал ташкилотда сакланади.

Д)Тасвирлаш буйича бу усул индивидуал товарлар масалан, меваларга нисбатан кулланилади.Унда товарнинг барча хоссалари батавсил баен килинади.

Е)Дастлабки куздан кечириш буйича.

Бунда товарлар одатда аукционда еки омборхонада сотилади.Контрактда бу усул “куздан кечирилди-тасдикланди”деган сузлар билан белгиланади.

Ж)Товардаги алохида моддалар буйича.

Бу усул товарда фойдали моддаларнинг максимал даражаси ва йул куйилмайдиган аралашмаларнинг минимал даражасининг фоизда курсатилишини назарда тутади.Масалан шакардаги сахароза.

З)Тайер махсулотнинг чикиши буйича.

Бу усулда тайер махсулотнинг микдорикурсатилади

и)Натура огирлиги буйича.

Бу усулда дон махсулотларинингсифатти анакланади.

К)”ТЕЛЬ-КЕЛЬ”усули.

Бу усул кисман ,хали йигиб олинмаган донли цитруслиэкинларнинг хосилини сотишда ишлатилади.Харидор товарни унинг сифатидан катъий назар олиши керак,агар у шартномага курсатилган номга (турга ,навга)тугри келса .

Мсалан:


Товарнинг алохида кисмларининг улчам курсаткичлари (кумир тошлари,уруглар,тузлар ва хк)
Етказиб бериш муддати ва санаси.

Етказиб бериш муддати томонлар келишиб олган ва контрактда назарда тутилган, шу ваљт ичида сотувчи харидорга битим предметини етказиб бериши зарур бњлган муддат. Бунда битим предмети бир ваљтда, шунингдек, бњлиб-бњлиб бирор муддат ичида етказиб берилиши мумкин. Бир ваљтда етказиб беришда томонлар етказиб беришнинг бир муддатини, маълум ваљт давомида етказиб беришда эса ќар бир партия учун етказиб бериш муддатини књрсатишади.

Контрактда етказиб бериш муддатлари љуйидаги усуллар билан књрсатилиши мумкин:


  • етказиб беришнинг љайд этилган санасини белгилаш билан;

  • бирор давр ичида (ой, чорак, йил) етказиб бериш муддатини белгилаш билан;

  • махсус терминларни (“зудлик билан”, “омбордан” ва ш.к.) љњллаш билан.

Ташљи савдо амалиётида етказиб бериш муддатларини белгилаш учун (ой, чорак) календар даври энг књп љњлланилади. Етказиб бериш муддати сифатида аниљ календар санаси анча кам љайд этилади.

Зудлик билан етказиб бериш деганда, халљаро амалиётда битим тузилиши билан бошланадиган маълум муддат тушунилади. Бу муддат савдо одатлари билан белигиланади ва 1 дан 14 иш кунигача муќлатни њз ичига олади. Бундай муддатларда товарлар етказиб бериш бњйича биржаларда, аукционларда, сотувчининг омборидан сотишлардаги битимлар амалга оширилади.



МИСОЛЛАР. 1. Ушбу контракт бњйича сотилган товар 1997 йил апрелидан декабригача тахминан бир хилдаги партиялар билан етказиб берилади. 2. Товар 1997 йил сентябрь-ноябрь ойлари давомида етказиб берилади. Сотувчи муддатидан олдин етказиб бериш ќуљуљига эга. 3. Ушбу контракт бњйича товар 1996 йилнинг 25 сентябридан кечикмасдан етказиб берилиши шарт. 4. Сотувчи харидорга 1997 йилнинг февраль-апрелида Сотувчи ва Харидор њртасида келишилганидек, етказиб бериш ойлари ва транспорт турига мувофиљ ќолда товарни етказиб беради.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   33




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет