Туѓан жер туралы маќал-мєтелдер
жүктеу/скачать 0.49 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кәсіби тіл дамыту сабағы. Тіс тасы.
| Ыбырай Алтынсарин
(1841-1889) Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы Торғай облысында туған. Оның әкесі ерте қайтыс болды. Ыбырайды атасы Балғожа тәрбиеледі. 1850 жылы Балғожа өзінің немересін қазақ балаларына арнап ашылған мектепке оқуға береді. Мектепте ол алғаш татар тілінде оқиды. Кейін ол оқуды орыс тілінде аяқтады. Ыбырай жеті жылдық мектепті бітірген соң, туған халқы үшін қызмет етеді. Ең алдымен тілмаш, кейін мектепте мұғалім болып істейді. Ол қазақ балалары үшін мектептер ашып, жаңа мектептер салдырды. Ол қыздар үшін де мектептер ашты. Мектептерге арнап көп жұмыс атқарды. Дарынды педагог 1879 жылы мектеп оқушыларына арнап “Қазақ хрестоматиясы” мен “Қазақтарға орыс тілін оқыту құралы” деген екі кітап жазып бастырды. Ыбырай бар еңбегін жастарды тәрбиелеуге жұмсады. Ол балаларға арнап көптеген өлең, әңгімелер жазды. Ыбырай Алтынсарин И. А. Крыловтың, Л. Н. Толстойдың, К. Д. Ушинскийдің әңгімелерін қазақ тіліне аударды. Ыбырай Алтынсариннің қай шығармасын алсаң да, балаларды білімге, еңбекке, адалдыққа, іскерлікке шақырады. Сөздікжеті жылдық мектеп – школа-семилетка тілмаш – переводчик салу – строить атқару – исполнять дарынды – талантливый құрал – средство еңбегін жұмсады – направил свою работу жастар – молодежь адалдық – честность іскерлік – мастерство әрқашан – всегда жалпы және арнаулы орта оқу орындары – общие и специальные учебные заведения ғылыми-зерттеу – научно-исследовательский сүю – любить Кәсіби тіл дамыту сабағы. Тіс тасы. Тісті үнемі щеткамен тазартып отырмаса, тамақтанған соң ауыз қуысын шаймаса, тістердің айналасына бактериялар жиналады. Ол бара-бара қатайып, тіс тасына айналады. Тіс тасының пайда болуына, сондай-ақ тістердің дұрыс орналаспауы, пломбаның дұрыс қойылмауы,ортопедиялық конструкцияның нашарлығы және тамақ құрамының дұрыс болмауы әсер етеді. Тіс тасы ересектердің барлығында әр түрлі дәрежеде түзіледі. Ал балаларда ол сирек кездеседі. Тіс тасы екі түрлі болады: 1) қызыл иек үстіндегі тіс тасы; 2) қызыл иек астындағы тіс тасы. Қызыл иек астындағы тіс тасы күлгін сары түсті болады. Бұл тіс тасы иекті тітіркендіріп, қабынуға әкеледі. Кейде ол үлкейіп, қызыл иекті тітіркендіріп, қабынуға әкеледі. Кейде ол үлкейіп, қызыл иекті ығыстырып, қыса бастайды. Осылай сол жердегі тіндерді жарақаттайды. Тіпті тістің қуысын да зақымдайды. Егер бұл процесс ұзаққа срзылса, тіс альвеолалары өзгеріске ұшырап, тіс босап, түсіп қалады. Қызыл иек асты тіс тасы жасыл түстен қара түске дейін өзгеріп отырады. Бұл тіс тасы өте тығыз болады. Қызыл иек асты тіс тасынан болған қабыну біртіндеп тереңге бойлайды да, эпителий жасушаларын эрозияға ұшыратады, қызыл иекті іріңдетеді. Тіс тасындағы әр түрлі микробтар тек сол жерді қабылдап қоймай, бүкіл ағзаны уландыруы, зақымдауы мүмкін. Сондықтан тіс пайда болысымен тіс дәрігеріне қаралып, емделу қажет. Сөздік
қатаю - затвердеть түзілу – образование күлгін - фиолетовый тітіркендіру – раздражать ығыстыру – теснить, вытеснение қысу – теснить;давить өзгеріске ұшырау – изменение тығыз – плотно (трансформация) жасуша - клетка тереңге бойлау - углубляться тін – ткань Тапсырма. Мәтін бойынша төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Тіс тасы қалай пайда болды? Тіс тасының пайда болуына тағы не себеп болды? Тіс тасы нешеге бөлінеді? Қалай аталады? Қызыл иек үстіндегі тіс тасы қандай болады?Оның қандай зияны бар? Қызыл иек астындағы тіс тасы қандай болады? Қызыл иек асты тіс тасынан болған қабынудың қандай зияны бар? Тіс тасының ағзаға қандай қаупі бар? жүктеу/скачать 0.49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|