Тұрақты сөз тіркестері бұрыннан жасалып қойған, даяр тұрған бірліктер болып табылады, олардың құрамындағы сөздердің орнын ауыстыруға, өзге сөздермен алмастыруға болмайды. Мысалы: тайға таңба басқандай – жылқыға таңба басқандай, таңбаны тайға басқандай емес, қас пен көздің арасында – көз бен қастың арасында, қас пен көздің аралығында емес, т.б.
Дауысты дыбыстардың түрлері
Тілдің қызметіне қарай
|
Жақтың ашылуына қарай
|
Еріннің қызметіне қарай
|
Жуан
|
Жіңішке
|
Ашық
|
Қысаң
|
Еріндік
|
Езулік
|
А,о,ұ,ы
|
ә,ө,ү,і,э
|
а,ә ¸
|
Ұ,ү
|
О,ө
|
А,ә
|
И(жиын)
|
И(киін)
|
О,ө
|
У,ы
|
Ұ,ү,у
|
Е,э
|
У(суық)
|
У(куәлік)
|
Е,э
|
І,и
|
|
Ы,і
|
6-тапсырма. Берілген сөздік бойынша сөйлемдерді аударыңыз. Қараман жазылған тұрақты тіркестерге назар аударыңыз.
... Қазақ тілі өткірлігімен бой балқытып, тамыр шымырлатып, жан жүйеңді жандырып, құлақ құрышын қандырып, ұғымыңа қонымды, жүрегіңе тиімді... Ол қысылтаяң қатал жағдайда қайрап, егеп, «сөз тапқанға қолқа жоқ» дегендейін ерге, елге медет болып, адам түгіл жағдайдың көмейіне құм құйып, аузын аштырмай, үнін шығармай қоятын тіл.
Б. Момышұлы
7-тапсырма. Тұрақты тіркестерді жаттап, сөйлем құрастырыңыздар.
Құлақ құрышын қандыру – насыщать уши. Услаждать слух.
Қысылтаяң – асығыс, қарбалас, аласапыран, ауыр.
Сөз тапқанға қолқа жоқ – находчивому в словах ничего не возразишь. Попадать (в самую) точку.
Медет болу – видеть в ком-либо,чем-либо, опору, надежду.
Көмейіне құм құю – дауысы шықпау,үні өшу деген мағынада.
Аузын аштырмау – заставить молчать, не давать говорить что-либо. Зажимать рот.
Достарыңызбен бөлісу: |
