Бірінші көтеру бекетінің пландағы өлшемі 11 400 х 6 400. Сорғыш бекетінен тазалу ғимаратына дейінгі құбырдың диаметірі d= 300 мм

Бірінші көтеру бекетінің пландағы өлшемі 11 400 х 6 400. Сорғыш бекетінен тазалу ғимаратына дейінгі құбырдың диаметірі d= 300 мм.

Тазалау станциясының өнімділігі - қаланың су қолдану шығынына, станцияның өзіне керекті шығнға (сүзгілерді жууға және т.б. ) және өртке қарсы шығынға байлынысты.

Тазалау станциясының есептік өнімділік шығынын келесі формуламен анықтаймыз:

Q_есеп= αQ_тәу+ Q_өрт, м ³/тәу (2.39)

мұндағы α – өзіне керекті шығынға байланысты алынатын коэффициент-1,04

мұндағы: t_ө - өрт өшірудің ұзындығы

m және m¹ – қаладағы және өнеркәсіп орнындағы бір уақыттағы өрт саны;

q_өрт және q_өрт¹ – қалада және өнеркәсіп кәсіпорнының бір өрттіне кеткен су шығыны, л/с;

T_ө - қала өндірістік категориясына байланысты өрт өшіруге арналған қорды толтыратын уақыт, сағ;

Q_өрт= м ³/тәу

Q_есеп= 1,04*10276,47+756 = 11751,82 м ³/тәу
2.14.2 Тазарту ғимаратының құрамы

Су тазарту ғимараттар құрамын табиғи судың сапасына және тұтынушылардың тазаланған судың сапасына қойған талабына байланысты белгілейді. Шаруашылық ауыз су жүйелерінде суды тазалауға арналған ғимараттар мемлекеттің 2874-82 стандартына сәйкес судың сапасын қамтамасыз ету қажет.

Су тазарту станция бір-бірімен байланысты ғимараттардың жүйесі деп саналады.

Су тазарту станциясы тәулік бойынша біркелкі жұмыс істеуіне есептеледі.

Су тазарту станциясының су тазарту ғимараттары оның өнімділігі мен шығатын судың сапасына байланысты. Сумен жабдықтауға арналған сапалық көрсеткіштері мен мемлекеттік стандарттың көрсеткіштерінің салыстырылуы 2.10-кестеде көрсетілген.

Кесте 2.10 – Табиғи су көрсеткіштері мен мемлекттік стандарттың көрсеткіштері
Су сапасының көрсеткіштері	Өлшемі	Тапсырма бойынша	Талаптар ГОСТ 2874-82	Қабылданған әдістер
Лайлығы	Мг/л	440	1,5	Мөлдірлету
Түстілігі	град	65	20	Түссіздендіру
Иісі	Балл	2	2	Нормаға сәйкес
Дәмі	Балл	2	2	Нормаға сәйкес
рH		6,8	6,5-6,75	Нормаға сәйкес
Фтордың мөлшері	Мг/л	0,4	0,7-1,5	Фторлау
Жалпы темір мөлшері	Мг/л	0,3	0,3 дейін	Нормаға сәйкес
Коли-титр		0,5	300	Зарарсыздандыру
Құрғақ қалдық		560	1000	Нормаға сәйкес

Осы ерекшеліктерді ескере отырып, 2.10 кестесінен келесі тазарту ғимарттары: арластырғыш, қалқымалы тұнбалы мөлдіреткіш, жедел сүзгі, таза су резервуарлары қабылданған.

2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау

Су өңдеу әдісі және су тазалау ғимаратының құрамы су алу көздерінің сапасына, станцияның өнімділігіне, жергілікті жағдайларға және тағы басқаларға байланысты болады.

Жер үсті су көздерінен ауыз су алуының негізгі әдістері зарарсыздандыру, түсіздендіру, мөлдірету болып табылады.

Суды және ғимараттарды өңдеу прцестерін үйлестіру үшін техналогиялық сүлбе қарастырылады.

Тәжирбелік су өңдеу техналогиялық сүлбесін келесі негізгі белгілермен топтастыруға болады:

- реагенттерді қолдану шарттарымен, өңдеу сатыларының санымен, өңделетін судың қозғалу мінездемесімен.

Реагентерді қолдану шартарымен техналогиялық сүлбе мыналарға бөлінеді:

- коагулянтпен флокулянтты қолдану реагентті

- коагулянтпен флокулянтты қолдабау реагентсіз

Су өңдеудің бірінші жағдайында араластырғыштар, жапалақ пайда болу камералары, жедел сүзгілер, тұндырғыштар, мөлдіреткіштер және т.б. қолданылады.

Екіші жағдайында жағдайдада ірі түйірлі сүзгілер, тарамдалған тұнырғыш, баяу сүзгілер.

Суды өңдеу сатысына байланысты техналогиялық сүлбе бір сатылы және екі сатылы болып екіге бөлінеді.

Су ғимараттарда қозғалу мінезіне байланысты арынды және өз бетімен ағатын болып бөлінеді.

Техналогиялық сүлбені жобалағнда негізігі және қосалқы ғимараттардың үйлесімді құрамын таңдау негізгі мәселелердің бірі болып табылады.

Техналогиялық сүлбенің негізгі және қосалқы ғимараттарың үйлесімді құрамын технико-эканомикалық салыстырымға сүйеніп таңдаймыз.

Ашық су көздерінен су алып тазалау ғимараттарының негізгі комплекстерінің ішінде кең тараған мөлдірету мен түссіздендіру кіреді. Олар судан ауыр, коллоидты және жоғары молекулалы заттарды кетру арқылы судың физикалық жағдайын жақсартады.

Зарарсыздандыру судағы ауру тарататын бактериялар мен вирустарды және т.б. кетіреді. Микроорганизімдердің үлкен бөлігі суды мөлдіретіп түссіздірген кезде кетеді, ал қалған бөлігі дезинфекциялайтын реагенттердің әрекеті нәтижесінде тоқтатылады. Суды зарарсыздандыру ең көп тараған түрі, кей жағдайда су өңдеудегі жалғыз әдіс деп алсақта болады.

2.10 кестеде көрсетілген көрсеткіштерді ескере отырып бұл дипломдық жобада келесі техналогиялық сүлбені таңдаймыз: Су тазалау ғимаратында табиғи су араластырғышқа түседі, содан соң қалқыма тұнбалы мөлдіреткішке, мөлдіретілген су жедел сүзгілерге барып, одан таза су резервуарына кетеді.

Тазарту станциясының биіктік сүлбесі деп – барлық ғимараттардың графикалық түрін айтамыз.

Тазартқыш ғимараттарды жобалауда алдын ала су тазарту станциясының биіктік схемасын құрады. Биіктік сүлбені ғимараттардың құрамын белгілегеннен кейін жасап, сосын олардың кейбір жерлері анықталады.

Биіктік сүлбену құру таза су резервуарынан басталады.Бұл резервуардағы судың деңгейінің белгісін соның жанындағы жердің белгісінен 0,3...0,5м-ден жоғарырақ қабылдаймыз. Ғимараттар мен оларды қосатын құбырлардағы арынның жоғалуына сүйене отырып, судың керекті денгйін табамыз.

Cуды өңдеудегі реагенттік әдісте коагулянттау дисперсиялық жүйенің кішкентай бөлшектерін ірілендіру үшін қолданылады және тұнуын тездетуін, сонымен қатар т.б. қамтамасыз етеді.

Коагулянт ретінде күкірт қышқылды алюминийін Al₂ (SO)·18 H₂O; темір купоросын FeSO·7 HO және хлорлы темірді FeCl·6 HO қолданамыз.

Судың түстілігін төмендету үшін коагулянттың мөлшерін мына формуламен анықтаймыз:

мұндағ Т – өңделетін судың түстілігі, град..

Коагулянт дозасы: лай күйінде М_к =65 мг/л;

Суда қалқыма заттармен бірге түстілігі де жоғары болса екі мөлшердің үлкенін қабылдайды. М_к=65 мг/л.

Коагуляциялау процессіне келесі факторлар ықпал етеді: суда сутекті иондардың концентрациясы - рН; судың аниондық құрамы; коагулянт мөлшерінің дұрыс таңдалуы; судың сілтілігі; су температурасы; араластыру шарттары; сумен коагулянттың араласу тездігі; судағы табиғи заттардың құрамы;

Алюминий сульфатымен коагулянттау кезіндегі рН-тың көрсеткіштері:

- жұмсақ түрлі түсті суларға ( 50 град кем емес) сілтілігі 1,5 мг-экв/л дейін – 5-6;

- аз түсті суларға( 40 град дейін) орташа қаттылы (4-5 мг-экв/л) сілтілігі 3-4 мг-экв/л дейін – 6-7,8;

- түстілігі аз, қатты (6-9 мг-экв/л) минералданған суларда 0,8-1,0 г/л, сілтілігі 5 мг-экв/л жоғары – 6,5-7,5.

Коагулянттау дәрежесі рН – 9-9,5 болған жағдайда суд жұмсартуға темір купоросы қолданылады.

Когулянтты суға енгізгеннен кейін рН дәрежесі 5-5,5 тен төмен түспесе хлорлы темірді қолданамыз.

Негізгі судың сілтілігі төмен жағдайда оны когуляцалау үшін судың сілтілігін артырамыз, ол үшін сөндірілген әкті (Ca(OH)) немесе кальциленген соданы(NaSO), немесе улы натриді (NaOH) енгіземіз. Олардың мөлшерін келесі формуламен анықтаймыз:

мұндағы М - Сілтілігін көтеретін реагенттің мөлшері, мг/л;

К – әкке тең коэффициент ( СаО) – 28;

М- Сілтілігін көтеру жағдайдағы сусыз когулянттың максималды мөлшері, мг/л;

е-сусыз когулянттың эквиваленттік салмағы мг/мг-экв, Аl(SO)57;

Коагуляндыру процесін қарқындату үшін флокулянт ретінде ПАА пайдалануға ұсынылады. Оның мөлшері 6.17./1/ анықталады: М_ф=0,4 мг/л. Флокулянт коагулянтан кейін 2-3 минуттан соң жіберіледі.

Ауыз суды фторлау халықтың тісінің кариесін сақтау үшін қолданылады. Сумен жабдықтау практикасында ұнтақ тәрізді кремнефтористі натрийді Na₂SiF₆ қолданады. Фторлы реагенттің дозасын мына формуламен анықтаймыз:

мұндағы: n – су тазалау ғимаратынан кейін суға енгізілетін фтордың коэффициенті 1,ал жедел сүзгілердің алдында 1,1;

а – өңделген судың құрамындағы фтордың құрамы қыста 1 мг/л және жазда 0,8 мг/л;

К – таза фтордың заттағы құрамы Na₂SiF₆ 60%;

С_ф – таза заттың техникалық өнімдегі құрамы Na₂SiF₆ 90-98% сортқа байланысты;

(F^-) –шығатын судағы фтордың құрамы мг/л.

Біз өзеннен су аламыз. Өзеннен су алу кезінде хлордың көлемін жер асты суына қарағанда жоғары қолданмыз.

Хлорлау екі этапта жүргізіледі: тазалау станциясына келерде 3-5 мг/л және суды сүзгеннен соң 1-2 мг/л.

Сағаттық шығынды алдын ала хлорлау мынаған тең:

Сағаттық шығынды қайталап хлорлау мынаған тең:

Жалпы сағаттық шығын:

Хлордың тәуліктік шығыны: тәу


2.14.5.2 Табиғи заттар мен дәмін және исін кетіру

Судыан табиғи заттармен исін және дәмін кетіру үшін қышқыл ретінде хлор, перманганат, калия, озон, және активный угольді қолданамыз. Қышқылдардың жобалық көлемін кестеден аламыз.

Мөлдірету сүзгілерінің немесе басқада су тазарту үймереттерінің алдында орналасқан сорбциондық сүзгілерге түйіршікті белсенді көмірді қолданамыз.

Ұнтақ тәрізді активті көмірді коагулянттың алдында 10 минут сайын енгізіп тұрады. Сүзгілердің алдында көмірді енгізу оның дозасы 50 мг/л, тұндырғыштың алдында 20 мг/л.

Үлкен және орташа су тазалау ғимараттарында арнайы регентті шаруашылық қолданылады, олар бөлек ғимараттарда орналасады.

Су тазалау ғимараттарын жобалғанда екі түрлі реагентті шаруашылық сүлбесі қолданылады.

Біріншісі – заводтардан дайын өнімдерді алып, оны дозатордың көмегімен өңделетін суға қосады. Бұндай жағдайда дайын өнім мен дозаторлар тұратын қойма керек.

Екіншіде – заводтардан жартылай дайын өнімдерді алып оны толық керекті жағдайға жеткенше дайындау. Бұл жерде қоймадан бөлек қоспаларды дайындау үшін және өңделетін суға дозатордың көмегімен қосу үшін апаратуралр қоймасы керек.

2.14.5.3.1 Коагулянттың қоспаларын дайындау

Коагулянттың қоспаларын қоспалы бактарда дайындайды.Қоспалы бактар тік бұрышты немесе төрт бұрышты резервуарлар болып келеді.

Коагулянт ертіндісінің ерітінді бактегі концентрациясы 10-17%, концентрацияға дейінгі қоспа 4-10%. Коагулянт ертіндісі дозатр арқылы өңделетін суды дозалайды.

Әктілі сүтті керекті концетрацияға дейін дайындайтын бактің және коагулянтқа керекті қоспаларды дайындайтын бактың көлемін келесі формуламен анықтаймыз:

W = ,м³; (2.46)

мұндағы М - Сусыз коагулянттың немесе әктің максималды дозасы (считая на СаО) вг/м³;

b_е - коагулянттың қоспаларының концентрациясы %, коагулянттың қоспасына 10-17% (по безводному продукту), әктілі сүтке 5%;

- коагулянттың қоспасы мен әктілі сүттің тығыздығы, екі жағдайда да 1 т/м³ ге тең деп алсақ болады.

W = ;

Шығын багінің көлемін мына формуламен анықтаймыз:

W_ш = , м³; (2.47)

мұндағы b_ш - шығын багіндегі коагулянттың қоспаларының концентрациясы, мынаған тең деп аламыз 4-10%.

Қоспалардың багінің санын коагулянтты тасмалдауына және түсіріуіне, оның түріне және еру уқытына байланысты қабылдаймыз. Ол екуден кем болмау керек

Қоспаның бактарының қабырғаларын көлденең 45^о еңіспен қабылдймыз. Бакты тазалау үшін және шөгіндіні тасатау үшін кемінде диаметрі 150мм болатын су құбырын қабылдау керек. Коагулянтты еріту үшін және оны бакте араластыру үшіні қысым мен ауа беру:

0. 
   еріту үшін 8 - 10 л/с·м²;
   
1. 
   Бакте керекті концентрацияға дейін араласу үшін 3 - 5 л/с·м².
   

Құбырда ауаның қозғалу жылдамдығы 10…15 м/с; тесіктен шығу жылдамдығы 20 -30 м/с, тесіктің диаметрі 3 - 4 мм.

Су тазарту станцияларында реагенттердің ерітінділері мен суспензияларын мөлшерлеу үшін көп құлданылатын мөлшерлеуіш сорғыштар. Басқа мөлшерлеу құрылғыларына қарағанда бұлардың артықшылығына жататын оңай автоматтандырылуы, көп орын алмайтындығы және арынды құбырларға реагенттерді мөлшерлеп енгізуге мөмкүншілік жасатылатыны.

Коагулянтпен әкті сақтау үшін қойма керек. Реагентерді максималды қолдану кезін есептеп 30 күнге артық есептейміз. Жергілікті жердің жағдайына байланысты 15 күнге беруге болады.

Реагенттер қоймасы оларды ерітетін ғимаратқа жақын орналасу керек(хлормен амиактан басқасы). Коагулянттың қоймасының ауданы мына формуламен анықталады:

F_қ= , м² (2.48)

мұндағы Q- Су тазалау ғимаратының жалпы өнімділігі, м³/тәу.;

М-максималды жағдайдағы коагулянттың есептік дозасы, г/м³;

Т – коагулянттың қоймада сақталу мерзімі, тәу;

Р_с – сусыз өнімнің коагулянтта ұсталуы, Р_с = 20…45%;

Әктің қоймасының ауданын мына формуламен табамыз:

мұндағы М- әктің есптік дозасы, г/м³;

Р- сусыз өнімнің әкте ұсталуы 50 %;

- қойманы үйіп тиегенде әктің жалпы салмағы 1 т/м³;

h - әктің қоймадағы қабатының рұқсат етілетін биіктігі 1,5 м.

F= , м²

2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы

Араластырғыштар реагенттерді өңделетін суға тез және толық араластыруға арналған. Ол үшін араластырғыштардың гидравликалық (вихревые, перегородчатые) және механикалық типі (мешалки) қолданылады. Араластырғыштарды таңдау су тазалау ғимаратының жобасына (оның өнімділігі мен су тазалау методына байланысты). Араластырғыштардың санын екіден кем қабылдамау керек. Резервті араластырғыштар қарастырылуы керек.

Тесікті араластырғыштардың түрі тесігі бар қалқалар орнатылған науа сияқты болып келеді. Бұл қондырғылардың өнімділігі 24 мың м³/тәулікке дейінгі су тазарту станцияларында қолданады. Көбнесе мұндай араластырғыштарда тесігі бар үш қалқа орнатады, шығын қондырғыларды тесіктердің диаметірі 20-40 мм және үлкен қондырғыларда 100 мм-ге дейін. Бұл дипломдық жобада өнімділігі 489,65 м³/сағ = 136,01 л/с су тазарту ғимаратын қарастырып отырмын.

Қалқалардың тесіктерінде судың жылдамдығы 1 м/с – тең етіп қабылдайды. Тесіктің белгілі диаметірі арқылы әр қалқадағы тесіктердің санын анықтауға болады:

Қалқалардағы тесіктердің араын жоғалуын мына формуламен анықтаймыз:

мұндағы m – қалқалардың саны;

µ - су мөлшерінің коэффиценті;

g – салмақ күшінің үдеуі, 9,81 м/с²

Араластырғыштың соңында науаның қимасы:

Араластырғыштың соңында су қабатының биіктігі Н=0,65 м-ге тең қабылдаймыз, сонда науаның ені в₁ = 0,11//0,65= 0,16 м.

Қалқалардың алдында су қабатының биіктігі:

1 Н+h = 0,65+0,09 = 0,74 м,

2 Н+2h = 0,65+0,18 = 0,83 м,

Әр қалқадағы тесіктің ауданы:

Тесіктердің жиынтық ауданы қалқаның жұмыс ауданына 30%-тен аспауына байланысты қалқаның енінің қажетті ауданы:

Тесіктердің жоғарғы қатарын суға батуын есепке алғанда бірінші қалқаның биіктігі:

Сол үшін араластырғыштың ені:

Бірінші қалқаның ең аз жұмыс ауданы:

Онда тік бойынша алты қатар әр көлденең қатарда төрт тесік, ал барлығы 24 тесіктерді орналастырамыз.

Тік бойынша тесіктердің өс бөлігінің қадамы:

1 мм

2 мм

Көлденең бойынша тесіктердің өс біліктердің ара қашықтығы барлық қалқаларға бірдей болып мынаған тең болады:

Қалқалардың ара қашықтығы:

Бапталатын судың алдымен шөккен тұнбамен түйісуі арқасында судан қалқыма заттардың бөлініп шығу принципіне негізделген ғимараттарды мөлдіреткіш деп атайды.

Үлен өнімділікті станцияларда кең тараған тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткіштер. Олар жоғары лайлы табиғи суларды мөлдірету мен түссіздендіруге арналады.

Коридорлардың ұзындығы бойынша суды таратуға, тұнбатығыздағышта мөлдірленген суды жинауға және тұнбаны ағызуға тесігі бар құбырларды қолданады.Су мөлдіретуінің жоғары нәтижесіне жету үшін судың коридордың ұзына бойы таралуы біркелкі болып қалқыма тұнбаның қабатының қалыңдығы жеткілікті болғаны дұрыс.

Тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткішті есптеп оның мөлшерін анықтау.

Мөлдіреткішке келетін судағы қалқыма заттардың максималды концентациясын мына формуламен анықтаймыз:

С_ор= Л+КМ_к+0,25Т+Ә, мг/л; (2.56)

мұндағы Л – бастапқы судағы қалқыма заттардың мөлшері, 2/м³;

К – ауыстыру коэффиценті,

М_к – сусыз өнімге есептегендегі когулянттың мөлшері, 2/м³;

Т – судың түстілігі,

Ә - судың сілтілігін жоғарылатуға керек әкпен бірге енетін ерімейтін заттардың мөлшері, 2/м³; Ә=(1-0,4)М_ә

Тұнбатығыздағыштан тұнбаны шығарғанда онымен бірге кететін судың мөлшерін мына формуламен анықтаймыз:

мұндағы К_т–тұнбаның шығарда сулану коэффиценті 1,2...1,5 – ке тең.

m – мөлдіреткіштен шықан судағы қалқыма заттардың мөлшері, 8...12 мг/л-ге тең.

℅

Тұнбаны шығарғанда судың шығыны:

Мөлдіреткіштердің ауданын мына формуламен анықтаймыз:

мұндағы - мөлдірету аймағының ауданы, м²;

К - мөлдірету аймағымен тұнбатығыздағышқа суды қарату коэффиценті;

Q_есеп-судың есептік шығыны м³/сағ;

α - тік тұнбатығыздағыштағы тұнбаның бөліну аймағында өрлеп келе жатқан ағынның жылдамдығымен салыстырғанда төмендеу коэффицент, 09-ға тең.

Бір мөлдіреткіштің ауданы планда 100....150 м² артық болмауына байланысты екі мөлдіреткіш қабылдаймыз. Мөлдіреткіштің екі коридорының әр қайсысының ауданы сонда:

f_кор = 210,5/2/2 = 52,62 м²

ал тұнбатығыздағыштың ауданы:

f_тт = 90,9/2 = 45,45 м²

Коридордың енін құрылыс конструкциясының мөлшеріне байланысты в_кор = 2,6 м-ге тең қабылдаймыз, сонда коридордың ұзындығы

L=52,62/2,6=20,23 м.

Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың жоғарыдан тұнбтығыздағыштан ені в_т.т=45,45/20,23=2,24 м.

Мөлдіреткіштің коридорларының төменгі жағында орналасқан су тарататын тесік коллектордегі шығын:

q_кол = 489.65 / 2 / 2 = 122,41 м³/сағ = 34 л/сек.

Су тарататын коллекторлардың тесіктерінің ауданы мына формуламен табамыз:

f_тес = q_кол /V_тес, см² (2.59)

f_тес = 0,022/1,8 = 0,012 м² = 120 см²,
n_тес= 120/3,14 = 38 дана

Тарату коллекторде барлық тесіктердің ауданының қосындысы оның көлденең қимасына тең:

Су жинайтын батқан тесіктері бар науалар мөлдірету аймағында, мөлдіреткіштің жоғарғы жағында, коридорлардың бүйірлі қабырғалардың бойында орналасады.

Әр науаға келетін судың шығынын мына формуламен анықтаймыз:

м³/сағ, (2.61)
м³/сағ = 0,012 м³/сек.

Тік бұрышты науаның ені:

в_н = 0,9*q^0.4_н, см. (2.62)

в_н = 0,9*0,012^0,4 = 17 см.

Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың ауданын тұнбатығыздағышқа артық тұнбамен бірге келетін судың жалпы шығыны бойынша анықтайды.

м³/сағ (2.63)

мұндағы Q_есеп – бір мөлдіреткіштің өнімділігі, м³/сағ

Тұнбатығыздағышқа су артық тұнбамен бірге , екі жақтан келеді, сонда

Тұнбатығыздағыштың әр жағындағы тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың ауданы:

мұндағы V_саң – тұнбамен судың саңылауда қозғалыс жылдамдылығы 36....54 м/сағ – қа тең.

Тік тұнбатығыздағыштағы тұнба бөлінетін аймақтан суды жинауға және әкетуге арналған тесік құбырлардың орналасуында олардың жоғарғы жағы мөлдіреткіштегі судың денгейінен 0,3 м төмен, ал тұнба қабылдайтын саңылаулардың төбесінен 1,5 м-ден жоғары тұру керек.

Әр жиынтық тесік құбырдан су шығыны мынаған тең болады:

м³/сағ (2.65)

мұндағы Q_тұн – тұнбаны шығарғанда судың шығыны, м³/сағ;

Мөлдіреткіштің биіктігін, су тарататын коллектордың орталығынан су жинайтын су жинайтын науалардың жоғарғы жиегіне дейін, мына формуламен анықтаймыз:

мұндағы в_кор – мөлдіреткіш коридорының ені;

в_н – бір науаның ені;

α – су тарататын коллектордың өсінен су жинайтын науалардың жиегінің жоғарғы нүктелеріне жүргізген сызықтар мен құрылатын орталық бұрыш; ол 30^о тан артық болмау керек.

Мөлдіреткіштің пирамидалық бөлгінің биіктігі

мұндағы а –коридорының төменгі жағының ені, оны 0,4 м-ге тең қабылдайды;

α₁ – коридордың қабырғаларының еңкею орталық бұрышы, 70^о – қа тең.

м

Тұнбатығыздағыштың көлемі:

Тұнбатығыздағышқа келетін тұнбаның мөлшері:

Тұнбатығыздағышта тұнбаның болу ұзақтығы:

Тұнбатығыздағыштың көлемі W=53,14 м-ге тең болса, оны тұнбадан 15мин босататын жағдайда әр тұнба өткізгіш құбырдан мынадай шығын өту керек

Сүзгілеу арнайы ғимараттарда жасалады, ол сүзгі деп аталады. Сүзгі қаңқадан, сүзгі қабатынан, таға басқадан тұрады.

Сүзу қабатына байланысты сүзгілер мына түрлерге бөлінеді:

Түйіршікті – сүзу қабаты құмнан, майдаланған кварцтан, майдаланған керамзиттен, мрамордың түйіршіктерінен және тағы басқалардан тұрады.;

0. 
   Торлы – сүзу қабаты тесіктері кішкентай тролардан;
   
1. 
   Маталы – сүзу қабаты матадан тұрады;
   
2. 
   Қаңқалы – сүзу қабаты суға енгізілетін ұнтақтардан тұрады.
   

0. 
   Сүзу жылдамдығы баяу 0,1 – 0,3 м/сағ;
   
1. 
   жылдам – 5 – 13 м/сағ;
   
2. 
   өте жылдам – 35 – 100 м/сағ.
   

Жедел сүзгінің қосынды ауданын мына формуламен анықтаймыз:

мұндаға Т – ғимараттың бір тәулікте жұмыс істеу уақыты 24 сағ;

Сүзгінің саны:

Станцияадағы сүзгілердің саны 4-ке тең қабылдаймыз.Осы жолмен бір сүзгінің ауданы: 67,19 : 4 = 16,8 м

Тездетілген режимде судың сүзу жылдамдығын мына формуламен анықтайды:

(2.73)

мұндағы N- жөндеуде тұрған сүзгінің саны 1.

Сүзгінің жабдықтары кестеге байланысты қабылданды:

а) антрацитпен, түйіршіктердің ірілігі 08 .....1,8 мм, қабаттың қалыңдығы 0,6 мм

б) кварцты құммен түйіршіктердің ірілігі 0,5.1,2 мм, қабаттың қалыңдығы 0,6 м;

в) қиыршық таспен түйіршіктердің ірілігі 2...32 мм, қабаттың қалыңдығы 0,6 м. Сонда сүзгі жүктемесінің жалпы қалыңдығы Н = 1,6 м-ге тең болады.

Сүзгіні жуу үшін кететін судың шығыны:

Шевелевтің кестесі бойынша:

Бір тармақтың ұзындығы Д= 480 мм

Тармақтың саны

N_тар = 4/z*2=4/0,25*2=32 дана

әр бетіне 12 данадан орналастырамыз, d_тар = 80 мм сонда жуатын судың шығыны 218,4/32=6,82 л/с болса тарамға кіретін жылдамдығы V=1,47 м/с

Тармақтың төменгі жағында тікке 60° бұрышында тесіктер болады, олардың диаметрі 10 – 14 мм.

Тесіктердің ауданының қосындысы:

Әр сүзгідегі тарату жүйесінің тесіктердің жалпы саны:

Бір тармаққа келетін тесіктердің саны:

2 дана, сонда әр тарамға 8-9 данадан

Тесіктердің өс адымы:

Тесіктер құбырдың өсінде шахматтық жүйеде 60° еңіспен екі қатарда орналасады.

Бір науаға кететін судың шығыны:

Науаның өстерінің ара қашықтығы:

Үш бұрышты табаны бар науаның ені:

мұндағы К – үшбұрышты түбі бар науаның коэффициенті 2,1;

b³ – наунаның барлық түріне арналатын көлем.

Науаның пайдалы биіктігі:

Науаның толық конструктивті биіктігі:

Сүзгіні жууға кететін судың шығыны мына формуламен анықталады:

мұндағы Т- екі рет жуғанның арасындағ сүзгінің жұмыс істеу уақыты:

мұндағы Т₀ – сүзгінің жұмыс цикілінің уақыты;

Жедел сүзгінің науаларынан ластанған су еркін ағып, жиынтық каналға келіп құйылады, одан канализацияға барады.

Науаның түбінен бүйірлі жиынтық каналға дейінгі қашықтық мына формуламен анықталады:

(2.81)

мұндағы - каналдағы судың шығыны 0,218 м³/с;

- каналдың минималды ені 0,7 м;

g = 9,8 м/с².



2.14.8.5 Сүзгіні жуудағы арынның жоғалуы

Сүзгіні жуардағы арынның шығыны мынадай мөлшерлерден құралады:

а)сүзгінің тарату жүйесінің құбырларының тесіктеріндегі арынның шығыны:

м; (2.82)

мұндағы - құбырдағы судың жылдамдығы, м/с;

в) В.Т. Турчиновичтың формуласы бойынша сүзу қабатындағы арынның жоғалуы:

г) жуатын суды тарату жүйенің коллекторына әкелетін құбырда арын шығыны былай анықталады:

мұндағы i - Шевелевтің кестесі бойынша бөлетін құбырдың еңісі.

д) Жуатын су беретін сорғыштың құбырларындағы арынның жоғалуы: м (2.86)

м

е) арматура мен фасонды бөліктердегі арынның жоғалуы мен жергілікті кедергі:

Жедел сүзгіні жуғандағы жалпы арынның жоғалуы:

3,3+0,95+0,17+0,230+0,33+0,3 = 5,28 м

Таза су резервуарының түбінен науға дейін суды көтерудің геометриялық биіктігі:

мұндағы 0,8 – науаның биіктігі;

1,6 м – сүзгінің биіктігі;

4,5 м – резервуардағы судың тереңдігі.

мұндағы = 1,5 м – арын қоры.

Суды зарарасыздандыруды судың шығыны мен сапасынажәне жеткізу талабына, реагенттерді сақтауына, технико-экономикалық көрсеткіштеріне байланысты таңдайды.

Зарарсыздандырудың ең көп тараған түрі хлорлау. Бұл жағдайда суды сұйық хлормен өңдейді.

Суда хлорды еріткенде гидролиз реакциясы жүреді:

Хлораторлы жабдықтың есебі

Судың су тазалау ғимаратына келіп сүзгіден соң суды хлорлайды

Д'хл = 1-2 мг/л стр. 39 п. 6.146 [1].

Суды хлорлаудағы хлордың сағаттық шығыны 

кг/сағ (2.89)

кг/сағ

Хлораторлы бөлмеге арнайы желдеткіш орнатылған және сыртқа шығатын артық есіск орнатылған.

Хлораторлы бөлменің қасында тамбур болады, арнайы киімдермен мен противогаздарға арналған шкаф болады.

Хлораторлы бөлмеде шығын хлорлы бактар орнатылады, олардың шығынын байқап отыру үшін оларды арнайы тараздарға қояды.

Хлор балонның ішіне салынған кішкентай түтікше арқылы жіберіледі. Шығын хлорлы балон мен хлоратордың арасына 3балон қойылады. Оларда сұйық хлор буланады да сонымен бірге тазаланады.

Шығынды хлорлы балондардың саны

мұндағы S = 0,5 - 0,7 кг/ч

Хлоратордың бөлмесінде тәуліктік шығынның 50% артық балондар орналасады.

Хлордың негізгі запасы су тазалау ғимаратының сыртнда шығын қоймасында бір айлық артық шығынмен орналасады.

2.14.10 Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебі

Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебінің мақсаты жеке тұрған ғимараттарды қосатын су құбырларының диаметірін табу және арын жоғалуын есептеу болып табылады.

Құбырлардың диаметірі мен каналдардың өлшемін дұрыс таңдау су тазалау ғимаратына үлкен әсері бар. Ол құбырлардағы және каналдардағы судың жылдамдығына байланысты табылады 0,05-2

Бірінші көтеру сорғыш бекетінен араластырғышқа дейін 1 - 1,2 м/с;

Араластырғыштан мөлдіреткішке дейін 0,8 – 1 м/с;

Жуатын суды беретін құбырларда 1,5 – 2 м/с;

Жуған суды әкететін құбырларда 0,8 – 2 м/с;

Тарататын құбырлардың басында 1 – 1,2 м/с;

Сүзгінің тарататын құбырлы тармақтарының басында 1,8 – 2 м/с;

Лас суды әкететін науалардың аузында 0,6 м/с.

Құбырдағы судың жылдамдығын 1,8-2 м/с, тек арынды құбырларда қолданады.

Су тазалау ғимаратында зертханалар, өндірістік ұстахана және де тағы басқа қосымша ғимараттар болуы тиіс.

Қосымша ғимараттардың құрамы мен көлемін су тазалау ғимаратының өнімділігіне, су алу көзіне байланысты

Жер бетінен су алып тазалйтын ғимараттардың көлемін былай қабылдаймыз:

Зертхананың бастығының кабинеті - 8 м²;

Кезекші жұмысшының кабинеті - 15 м²;

Бақылау зертханасы - 10 м²;

Бастықтың кабинеті - 15 м²;

Құралдарды жөндейтін ұстахана - 15 м²;

Химиялық зертхана - 40 м²;

Таразылық - 6 м²;

Бактериологиялық зертхана - 20 м²;

Ыдыстармен реактивтерді сақтайтын бөлме - 10 м².

2.14.11.2. Су тазалау ғимаратын жинақтаудың принціптері

Су тазалау ғимаратын жинақтаудың принціптері

0. 
   Барлық үимереттер мен ғимараттардың компактты болуы.
   
1. 
   Су тазалау ғимараты құбырларындағы сулардың өз бетімен ағуын қамтамасыз ету. Жеке тұрған ғимараттардың арасындағы құбырлардың ұзындығын мейлінше қысқарту, болшақта кеңейтілген жағдайда олардың жұмысы тоқтамауы тиіс. Жабдықтар мен арматуралар жөндеу үшін оңай жерде тұруы тиіс, және де тағы басқалар.