Вестник казнпу им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г
жүктеу/скачать 3.48 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кілт сөздер
|
ӘӨЖ 930.2 МРНТИ 03.81.37 https://doi.org/10.51889/2022-1.1728-5461.19 Ш.Нағимов 1 *, Б.С. Жұмағұлов 2 1 Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің асс. профессоры, п.ғ.к., Атырау қ., Қазақстан 2 Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің пофессоры, т.ғ.к. Алматы қ., Қазақстан E-mail: jumagulov-bolat@mail.ru ЕЖЕЛГІ ТҮРКІ ЖАЗБАЛАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫНА ҚАТЫСТЫ ДЕРЕКТЕР Аңдатпа Мақала VIII ғасырда жазылған ежелгі түркілік ескеркіштердегі деректердің Қазақстан тарихына қатысына арналған. Евразияның ұлан байтақ кеңістігінде VI ғасырда құрылған Ежелгітүркі мемлекеті екі ғасырдан кейін Батыс және Шығыс түркі қағанаттары болып бөлініп, түрлі ішкі және сыртқы фактор- лардың нәтижесінде ұсақ бірлестіктерге ыдырап кетті. Дамуының алғашқы кезеңінде алып империя болған Түркі Елі өздеріне көршілес орналасқан жужандарды, қытайлықтарды бағындырып, халқынының Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы, №1(72), 2022 ж. 184 әл-ауқатын үнемі жақсартып отырды. Түркілер өз территориясын кеңейту мақсатында көрші мемлекет- термен қиян-кескі соғыстар жүргізіп, ірі табыстарға жетті. Ежелгі Түркі қағанатында болған тарихи оқи- ғалар , олардың аса ірі тас бағаналарға жазып қалдырған Орхон-Енисей хаттарында сақталып, біздің зама- нымызға дейін жетті. Ежелгі түркі жазба мұралары қазіргі түркі тектес халықтардың бәріне ортақ көне түркі әдеби тілінде жазылған. Ол кезде сонау Сібірден бастап Орта Азия мен Қазақстан аймағы тұтастай Түркі қағандығының қол астына қараған болатын. Сондықтан қазіргі қазақтарды ежелгі түркілердің тікелей ұрпақтары деп есептеуге болады. Себебі, Білге қаған, Құлтегін, Тоныкөкке арналған жазбалардан көптеген лауазымдардың қазақ тіліне ұқсас атаулары мен қазақ сөздерін кездестіруге болады. Кілт сөздер: Қазақтар ежелгі түркілердің ұрпақтары, Түркі әліпбиі, Түркі қағанаты, түркілер, түркі қоғамының құрылымы, түркі елі, тегін, чад, кип, бұдын ұғымдары. Мақала Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының ғылыми жобасы ИРН А09259623 «Атырау облысының тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін» аясында дайындалған. Нагимов Ш. 1* , Жумагулов Б.С. 2 1 к.п.н., асс.профессорАтырауского университет имени Х.Досмухамедова, г. Атырау, Казахстан 2 к.и.н., профессорКазахского национального педагогического университета имени Абая г. Алматы, Казахстан, E-mail: jumagulov-bolat@mail.ru жүктеу/скачать 3.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|