Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

171 
күштер рамканы 
горизонталь өсті айналдыра бұрады. Осы кезде 
 
вектор қосымша 
d
өсімше алады, ал мұның өзі рамка тарапынан 
гироскоптың өсіне əсер ететін күштің 
моментін тудырады. Осының 
нəтижесінде гироскоптың өсі 
d
вектор бағыты бойынша 
вектормен 
бірдей түсуге тырысатындай болып бұрылады. 
Сонымен уақыт 
d аралығында гироскоптың 
импульс моменті 
d
d
d өсімше aлады. Осы кезде рамкаға 
гироскоптық момент əсер етеді: 
. 
Бұл моменттің 
құраушысы рамканың 
горизонталь өстен 
айналуын, ал екінші 
құраушысы тұтас жүйенің вертикаль өстен 
бұрылуына қарсы əсер тудырады. 
Гироскоптық эффект гироскоптың: гирокомпас, кемелердің шайқалуын 
реттейтін гироскоптық тыныштандырғыш, гироскоптық стабилизатор жəне 
тағы басқа көптеген пайдалануларының негізінде жатады. 
 
 
Есептер 
5.1. Күнді эллипс бойымен айналып жүретін планетаның толық механикалық энергиясы 
– тек осы эллипстің ең үлкен жарты өсіне -дан ғана тəуелді екенін дəлелдеу 
қажет. Планета мен Күннің массалары (
жəне с əйкес) жəне эллипстің үлкен 
жарты өсі 
– белгілі болған жағдайдағы 
нің шамасын 
табу қажет (5.23-сурет). 
Шығару жолы. Импульс моменті мен энеригияның 
сақталу заңдарын пайдаланайық. Планетаның импульс 
моментін сақтайтын салыстырмалы нүкте ол Күннің центрі 
(5.23-cypeт). Сондықтан планетаның 1 мен 2 орындары 
үшін, 
жылдамдық 
векторы 
радиус-векторына 
пенпендикуляр болған жағдайда келесі өрнекті келтіруге 
болады: 
. 
(1) 
мұндағы, – планетаның массасы. Толық механикалық энергияның сақталу заңына 
сай планетаның осы орындары үшін келесі теңдеуді жазуға болады: 
. (2) 
мұндағы, – Күннің массасы, − гравитациялық тұрақты. Осы екі теңдеуден
жылдамдықты шығарып тастап, оны 
мен 
арқылы өрнектесек, онда келесі 
формула шығады: 
5.23-cypeт 

172 
2
. 
Сонымен толық механикалық энергияны табудың жолы табылды: 
/
. 
Нəтижесінде 
2 шартын орындай отырып, 
/2 табамыз. 

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: