Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги
Belok hám basqada aziqlıq birikpeler
жүктеу/скачать 4.06 Mb.
|
| Belok hám basqada aziqlıq birikpeler. Belok ósimlik ómiriniń tiykarı bolıp, ósimlikte ketetuǵın barlıq protsesslerde qatnasadı. Beloklar strukturalıq hám katalitikalıq funktsiyalar atqaradı, hám tiykarǵı ósimliktiń zapası esaplanadı.
Ósimliktiń vegetativ organlarında belok ulıwma massanıń 5-20% in, sobıqlı hám maylı eginlerdiń tuxımında 20-35 % in quraydı. Belok tiykarınan -51-55 % -uglevodorod, 21-24 % -kislorod, 15-18% -azot, 6,5-7 % -vodorod hám 0,3-1,5 % kúkirtten turadı.Ósimlik belokları 20 aminokislota hám 2 amidten turadı. Uglevodlar. Uglevodlar ósimlikte qant (monosaxarid, aligosaxarid) hám polisaxaridten (kraxmal, kletchatka, pektin zatlar) turadı. Qant barlıq a/x eginleriniń quramında bolıp, jer astı miywelerinde palız eginleriniń ayırım mushelerinde, juzimniń miywesinde, miyue hám jemislerde zapas zat retinde toplanadı. Kraxmal ósimliklerdiń barlıq jasıl miyueshelerinde boladı. Tiykarǵı zapas retinde túyneklerde, tuxımda jıynaladı. Mısalı: Kartofeldin erte piser sortlarında kraxmal 0-14%, al orta hám kesh piser sortlarında -16-22%.Kraxmal adam hám haywanatlar tárepinen tez hám jeńil ózlestiriledi. Maylar hám mayga uqsas zatlar (lipidler) ósimlik kletkası tsitoplazmasınıń komponenti, al maydı eginlerde zapas birikpe esaplanadı. Lipid birikpeleri ósimliktiń jasıl massasınıń 0,5-1% quraydı hám eń áhmiyetli funktsiyalarda qatnasadı. Maylı eginlerdiń hám soyanıń quramında tómendegishe may bar: kleshevina -60%, gúnji, kóknar, -45-50, ayǵabaǵar 24-50, len, konoplya, gorchitsa 30-35, paxta -25, soya -20.Ósimliktiń qurǵaq zattı toplawı japıraq arqalı kómir qıshqıl gazdı alıwı (hawadan azıqlanıw), al topıraqtan tamır arqalı suw, azot hám kúl elementlerin alıwına baylanıslı boladı. a) Ósimliktiń organikalıq zatınıń payda bolıwı tikkeley fotosintez protsessine baylanıslı. Fotosintez protsessii waqtında, ósimliktiń xlorofili bar jasıl bólegindegi, kún energiyası, kómir qıshqıl gaz hám suwdan uglevodtı sintezleytuǵın ximiyalıq energiyaǵa aylanadı. Fotosintez waqtında ápiwayı uglevodtıń payda bolıwı tómendegishe: жүктеу/скачать 4.06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|