Ауаның атмосфералық қысымын анықтау

2.3 Ауаның атмосфералық қысымын анықтау

1) атмосфералық қысымның жануар ағзасына әсерін зерттеу.

2) мал қорасы ауасының атмосфералық қысымын өлшеуге арналған құралдардың жұмыс істеу принциптерімен және құрылысымен танысу.

3) мал қорасы ауасының атмосфералық қысымын бақылау әдістемесін меңгеру.

Жер шарын қоршап тұрған ауаның белгілі бір салмағы бар: теңіз деңгейіндегі 1л ауа 1,294 г болады. Ауаға берілетін қысым атмосфералық қысым деп аталады. Жер үстіндегі ауа теңіз деңгейіндегі оның бетінің әрбір сантиметріне салмағы 1 кг (1029,8 г) асатын жүк түсіретін шамада қысым түсіреді.

Атмосфералық қысым бұл қысымды теңгеретін сынап бағанасы биіктігімен өлшенеді. Қалыпты қысым деп 760 мм сынап бағанасы немесе бар бірлігі есептеу қабылданған. Бір бар 750,06 мм сынап бағанасы қысымға сай болады. Бар 1000 миммбарға бөлінеді (мбар). Осыдан 1 мбар 0,75 мм сынап бағанасына, 1 мм сынап бағанасы қысым 1,33 мбарға тең. Соңғы кезде қысым паскаль бірлігімен (Па) өлшенеді. Паскаль – бір ньютон (бір ньютон – бұл, 1 кг салмақты денеге 1м/с² жылдамдық беруші күш), күшпен туғызылатын және 1 м² аудан бетіне біркелкі таралған қысым. Бір гектопаскаль 100 паскальға немесе 133,322 мм сынап бағанасына тең, ал қалыпты қысым 760 мм сынап бағанасы 1013 гектопаскальға сәйкес.

Құралдар: Атмосфералық қысымды сынапты сифонды барометрлермен және металл барометрлер-анероидтармен өлшейді.

Сынапты сифонды барометр – өте дәл құрал, бірақ абайлап ұстауды және орын ауыстыруды қажет етеді. Сондықтан оны зертханалық зерттеулерде және анероид барометрлерді тексеру барысында қолданады.

Барометр-анероид (БАММ) портативті құрал болып табылады және гигиеналық зерттеу кеңінен қолданылады. Бұл құралдың маңызды бөлігі іші қуыс жұқа қабырғалы гофралы түпті және қақпақты металл қорап немесе таға тәрізді иілген жұқа қабырғалы тегіс түтік болып табылады.

Қорап немесе түтіктің ішінде сиретілген ауа (50-60 мм сынап бағанасы) болады. Атмсофералық қысымның ауытқуы нәтижесінде қорап қабырғалары қысылып немесе томпаяды, ал түтік ұштары бүгіліп, жазылады. Бұл өзгерістер тетіктер жүйесі арқылы миллиметрлік немесе жарты-миллиметрлік бөліктерге бөлінген циферблат бойынша жылжып тұрған тілшеге беріледі. Барометр-анероидтың көрсеткіштері берілу тетіктеріндегі үйкелуді болдырмау үшін сәл ғана саусақпен шынысынан ұрғаннан кейін жазады.

Барометр-анероидты жабық қапта көлденеңінен сақтайды.

Сурет 5 – Барометр-анероид

Сурет 6 – Барограф

Құралдармен жұмыс істеу ережесі. Атмосфералық қысымды анықтағанда сифонды барометрді тек қана метеостанцияларда басқа барометрлердің жұмыс істеу дәлдігін тексеру үшін қолданады.

Барометор-анероид қорада белгілі бір орынға орнатылады. Жұмыс істеу бөлігі ауытқулары құрал тілшесіне берілетін ауасыз металл қорап болып табылады. Атмосфералық қысым тәулік бойына өзгеріп отырады, сондықтан құрал көрсеткішін жазып алуды бірнеше рет жүргізеді.

Барограф барометр-анероид принципімен жұмыс істейді, бірақ атмосфералық қысымның өзгерістерінің көрсеткіштері барабан таспасына жазылады. Құралды жұмыс күйіне орнатар алдында, барографты бұранда арқылы оталдырады, барабанға таспаны бекітеді, тілшені атмосфералық қысым деңгейіне апарады (барометр-анероид көрсеткіші бойынша). Құралды орнатар кезінде тілшені құрғамайтын глицерин сиямен толтырады. Апта немесе тәулік өткенде құрал таспасының көрсеткішін жазып алады.

2.4 Атмосфера мен мал қорасындағы ауа қозғалысының жылдамдығын анықтау

Жұмыстың мақсаты:

1) ауаның қозғалыс жылдамдығының жануар ағзасына әсерін зерттеу

2) ауаның қозғалыс жылдамдығын өлшеуге арналған құралдардың жұмыс істеу принциптерімен және құрылысымен танысу.

3) мал қораларындағы ауаның қозғалыс жылдамдығын бақылау әдістемесін меңгеру.

Мал қораларындағы ауаның қозғалыс жылдамдығын тігінен температура мен ауа ылғалдылығын өлшеу аймақтарында анықтайды. Ауаның қозғалыс жылдамдығы секундтағы метрмен (м/с) белгіленеді және АСО-3 типті табақшалы және қанатты динамикалық және статикалық анемометрлермен, сондай ақ цилиндрлі және шартәрізді резервуарлы кататермометрлермен өлшенеді.

Анемометрлер динамикалық және статикалық болады. Бірінші ауаның қозғалыс жылдамдығын айналым саны бойынша, ал екінші –тақта немесе шардың ауытқуы бойынша анықтайды.

Ауаның қозғалыс жылдамдығын өлшер алдында құрал тілінің көрсеткішін жазып алады да, тілшесі тежелген құралды зерттеу орынына орналастырып, анемометрді 1-2 минут құрғақ жүріске салады, содан кейін есептеуішті қосып, уақытты белгілейді. 100 секунд өте салысымен есептегішті өшіріп, тілше көрсеткішін жазып алады. Айырманы 100 ге бөледі де ауа қозғалысы жылдамдығын табады (м/с).

Анемометрлермен ауаның үлкен қозғалыс жылдамдығын өлшейді, ал 0,5 м/с төмен жылдамдықтарды кататермометрмен өлшейді. Кататермометрмен сондай ақ 1см^2. милликалориямен белгіленетін ауаның салқындатқыш күшін анықтайды.

Кататермометр – градуировкасы 35 тен 38⁰ болатын ерекше құрылысты спирттік термометрден тұратын құрал. Әрбір кататермометрдің 38 ден 35⁰ салқындағанда құрал резервуарының 1см² бетінен жоғалатын жылу мөлшерін (милликалорияда) көрсететін жеке факторы (F) болады.

2.4.1 Қорадағы ауа қозғалысы жылдамдығын зерттеу реті:

1) кататермометр резервуарын 65 – 67⁰ қыздырылған суға салады да, кеңейген спирт жоғарғы цилиндрлік кеңейген жерінің үштен бірін немесе жартысын толтырғанша тосады. Осыдан кейін құралды судан алып, резервуарды орамалмен құрғақтап сүртіп, зерттеу нүктесіне қозғалмайтындай етіп орналастырады.

2) құралдың 38 ден 35⁰ салқындау уақытын секундпен анықтайды.

3) бақыланатын нүктедегі ауа температурасын тіркейді.

4) зерттеу нүктесінің 1 см² -де секундына құралдың жылу жоғалтуын көрсететін “Н” катаиндексін:
H = F / сек (а)
және “Q” - кататермометрдің орташа температурасы мен зерттеу нүктесіндегі ауа температурасы арасындағы айырмашылықты анықтайды:

Q = (( 38 + 35) / 2 ) – T = 36,5 – T






Сурет 7 – Анемометрлер:

А – МС-13 типті табақшалы; Б – қанатты қол анемометрі.

Сурет 8 – Кататермометрлер:

А – цилиндрлі; Б – шартәрізді

5) кататермометр көрсеткіштері бойынша ауаның қозғалыс жылдамдығын формула бойынша:

V = ((H/Q – 0,20) / 0,40)²

1 м/с төмен ауаның қозғалыс жылдамдығында;

V = ((H/Q – 0,20) / 0,47)²

1 м/с көп ауаның қозғалыс жылдамдығында есептейді.

мұнда: V - ауаның қозғалыс жылдамдығы, м/с; H - катаиндекс; Q - кататермометрдің орташа температурасы (36,5^о) мен зерттеу нүктесіндегі ауа температурасы (Т^о) арасындағы айырмашылық; 0,20; 0,40; 0,47 – эмпирикалық коэффициенттер.
4-кесте – Шар тәрізді кататермометр бойынша ауаның қозғалыс жылдамдығын есептеу

H/Q	Жылдамдық, м/с	H/Q	Жылдамдық, м/с	H/Q	Жылдамдық, м/с	H/Q	Жылдамдық, м/с	H/Q	Жылдамдық, м/с
0,29	0,0	0,49	0,40	0,67	1,27	0,88	2,22	1,08	3,45
0,30	0,011	0,50	0,44	0,68	1,31	0,89	2,29	1,09	3,51
0,31	0,023	0,51	0,48	0,69	1,36	0,90	2,34	1,10	3,58
0,32	0,035	0,52	0,52	1,70	1,40	0,91	2,39	1,11	3,65
0,33	0,05	0,53	0,56	0,71	1,45	0,92	2,45	1,12	3,72
0,34	0,07	0,54	0,60	0,72	1,49	0,93	2,51	1,13	3,70
0,35	0,076	0,545	0,65	0,73	1,54	0,94	2,56	1,14	3,87
0,36	0,09	0,55	0,69	0,74	1,58	0,95	2,62	1,15	3,95
0,37	0,11	0,56	0,74	0,75	1,62	0,96	2,68	1,16	4,03
0,38	0,13	0,565	0,78	0,76	1,67	0,97	2,74	1,17	4,11
0,39	0,15	0,57	0,82	0,77	1,72	0,98	2,80	1,18	4,19
0,40	0,17	0,57	0,85	0,78	1,76	0,99	2,86	1,19	4,27
0,41	0,19	0,58	0,90	0,79	1,81	1,00	2,93	1,20	4,35
0,42	0,21	0,59	0,96	0,80	1,86	1,01	2,99	1,21	4,44
0,43	0,23	0,60	1,00	0,81	1,91	1,02	3,06	1,22	4,53
0,44	0,25	0,61	1,04	0,82	1,95	1,03	3,12	1,23	4,62
0,45	0,28	0,62	1,09	0,83	2,00	1,04	3,19	1,24	4,71
0,46	0,31	0,64	1,14	0,84	2,05	1,05	3,25	1,25	4,80
0,47	0,34	0,65	1,18	0,86	2,11	1,06	3,32	1,26	4,90
0,48	0,37	0,66	1,22	0,87	2,17	1,0,7	3,38	1,27	5,00

5-кесте – Зерттеу нәтижелерін жазу

Зерттеу аймағы	Көрсеткіштер					Ауаның қозғалыс жылдамдығы, м/с
	То	а	F	H	Q
0,5 м биіктікте
1,2 м биіктікте
Төбеден 0,6 м
Орташа

жүктеу/скачать 3.72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: