1 – бөлім. Жалпы ережелер

жабдықтың бетіне қабатты қолмен немесе пистолетпен жағу;

шыны талшықты жабдыққа орнату;

қарапайым геометриялық органикалық шыныны шаблон бойынша белгілеу және кесу;

қарапайым пішінді шыныны жабыстыруға дайындау және бөлшектерді тегіс жабыстыру;

қайырмаларды, шамның бөлшектерін тармақталатын жазықтықтан жою және тойтару, бөлшектерді бақылау.

423. Білуге тиіс:

шыны мата мен органикалық шыныдан қарапайым бөлшектерді жасаудың технологиялық процессі;

шыны маттарды, пакеттер мен шыны пластик бөлшектерді қалыптау, сіңдіру, желімін ашу, кептіру және сынау режимі;

жылу оқшаулағыштар мен электр қыздырғыштардың мақсаты, электр қыздырғыштарды бөлшектерге салу тәсілдері;

шыны материалдарына желімді сіңдіру ережесі;

қолданылатын шыны матаның, композициялық материалдар мен оларды біріктіргіштердің қасиеттері;

шыны пластик бөлшектер мен композициялық материалдардың мақсаты;

органикалық шынының қасиеттері мен мақсаты;

органикалық шыныны жабыстыру және өсіру ережесі, қол және механикаландырылған құралды пайдалану ережесі;

күрделі емес сызбаларды оқу ережесі.

424. Жұмыс үлгілері:

1) диафрагмалар, нервюралар, кронштейндер, ернеушелер, жиектер – желім жағу;

2) люктердің тегіс қақпақтары – жабыстыру, қалыптау, механикалық пысықтау;

3) желімді қопаруға арналған жабдық - бетін ацетонмен, спиртпен майсыздандыру;

4) қаттылық қабырғасы - контактілі әдіспен жасау.

Параграф 3. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 3-разряд

шыны пластик пен беті қисық композициялық бөлшектерден жасалған тораптарды құрастыру;

кәрезді құрылымды, күрделілігі орташа шыны пластиктер мен органикалық шыныдан бұйымдар жасау, қиыстыру, желімін алып тастау;

шыны мата бұйымдарын тікелей тұрған жерінде желімін алып тастау;

автоклав қазандықтарды, гидростатикалық сіңдіруге, вакуум құрылғылар мен термокамераларға арналған құрылғыларға қызмет көрсету; вакуум құрылғыларын вакуум-сорғыларға, ауа және қуатты желілерге қосу;

механикалық өңдеуден кейін күрделілігі орташа бөлшектерді талап етілетін сызба өлшемдеріне қолмен жасап аяқтау;

шыны сілтісіз талшықты түту машинасында белгіленген салмақ көлеміне дейін түту технологиялық процессін жүргізу;

қаптамасы мен цилиндрді түтілген шыны талшықтарымен толтыру;

шамның металл каркасын құрастыру, қарапайым қалыпты бөлшектерді қыздырылған органикалық шыныдан қалыптау және штамптау;

бөлшектерді жабыстыру үшін органикалық шыныдан қиыстыру;

жасалған шынының оптикалық қисаймауын тексеру;

органикалық шыныны электр пештеріне салу және технологияға сәйкес қыздыру;

герметикалық емес кабиналарды шынылауды монтаждау және бөлшектеу;

ашылатын блистерлерді бөлшектеу;

шынылаудың тығыздатқыш элементтерін ауыстыру.

426. Білуге тиіс:

шыны маталар мен композициялық материалдарды ажырату, шлихтісін алу технологиялық процессі, кәрездерді жабыстыру, тораптарды құрастыру, шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарға вакуум - тыс жағу және оны герметикалау жүйелілігі;

вакуумдеу және бұйымдарды термокамераға орнатудың технологиялық режимі;

термокамера, вакуум-сорғы, құбыр өткізгіштер мен шлангтар жүйесінің құрылысы;

термокамерадағы температураны реттеу және шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды сирету тәсілдері;

қысқыш құрылғыларын орнату ережесі;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды қалып және белгіленген технологиялық режим бойынша вакуумдеу процессі;

вакуум құрылғысын қысылған ауа желісінің вакуум-сорғысына, қуатты желілер мен бақылау аспаптарына қосу ережесі;

термокамерадағы, электр қыздырғыштардағы температураны реттеу ережесі;

шынылауды, каркастар мен қарапайым формалы шамдарды жасау технологиясы мен техникалық шарттары, монтаждау және жөндеу;

шыныны жылтырату үшін мастика мен паста дайындау технологиясы;

қарапайым пішінді органикалық шыныны қалыптау әдістері.

427. Жұмыс үлгілері:

1) қорғаныш шынылар, күннен қорғайтын күнқағарлар, жапсырмалар, пластиналар - қалыптау, дайындамаларды сызбалар бойынша қолмен кесу; қиынжиектерін алу, радиустарын өңдеу;

2) қаттылық сақиналары, контейнерлер - белгілеу (бұйымның орналасу формасы бойынша белгіні қоса отырып), сөгу, ажырату, тікелей орны бойынша нысанда қиыстыра отырып, қалыптау және механикалық пысықтау;

3) шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған дайын бұйымдарға арналған қораптар – шыны матаны сөгу, құралдың бетіне желімді жағу, шыны матаны төсеу, желімді сіңдіру, толық қатқанша ұстау;

4) контейнерлердің, аккумуляторлардың, жанармай бактарының панельдері – желімдеу арқылы жасау, жетілдіру;

5) тікұшақ пилоты кабинасының шамдарының шынысы – оптикалық ауытқуын тексеру, қорғаныш қабатын (желатин) алып тастау және жағу.

Параграф 4. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 4-разряд

шыны мата мен композициялық материалдардан күрделілігі орташа көп қабатты ірі көлемді, толықтырғыштары бар құрылымдарды желімдеу және қалыптау әдісімен жасау; шыны талшықтары мен композициялық материалдардан арнайы машиналарда тозаңдандыру арқылы жасау;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды технологиялық шарттарға сәйкес қажетті өлшемдерге дейін жетілдіру;

өткізбейтін қосылыстарды өңдеу;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды сіңдіру режимін, өлшемдерін индикаторлық қапсырмалар мен ультрадыбыстық құрылғыларды пайдалана отырып бақылау;

сфералық органикалық шыныны электр пеште қыздыру және макет контуры бойынша қалыптау арқылы құрастыру және ажырату;

қыздырылған органикалық шыныдан жасалған күрделілігі орташа бөлшектерді қалыптау және штамптау;

қалыпталған шыныны шам каркасына қиыстырып келтіру, оның тесіктерін, кенжарларды, кертіктерін жоя отырып, айнадай жалтырағанша тазалау;

органикалық шыныны берік болуы (арматуралау) үшін, органикалық шынының сапасын аспаптармен және құралмен тексере отырып, белгілі бір қалыңдыққа дейін арнайы керу машиналарында керу;

органикалық шыныдан жасалған бөлшектерді күйдіру және қалыпты ету;

кабиналар герметикалы болуы үшін, қиысқан жерді фрезерлеу арқылы және кейіннен герметикалығын тексере отырып, қос қабатты сфералық шыныны жабыстыру.

429. Білуге тиіс:

қалыптау және тозаңдандыру бойынша құрылғылар мен машиналардың, олардың негізгі агрегаттарының, басқару пульттерінің құрылысы, кинематикалық және электр схемалары, қызмет көрсетілетін жабдықты баптау және реттеу ережесі;

шыны мата мен композициялық материалдың желіммен сіңдірілу жүйесі;

әртүрлі желімдерді дайындаудың техникалық шарттары;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын дайын бұйымдардың сапасына қойылатын талаптар;

жасалатын бұйымдардың мақсаты;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды қалыптау, сіңдіру, ажырату, кептіру және сынау режимдері;

органикалық шыныны вакуум және пневматикалық құрылғыларда қалыптау әдістері;

шамдарды нығыздау және герметикалығын тексеруге арналған жабдықтардың жұмыс істеу ережесі;

органикалық шыныны өңдеуге арналған механикалық жабдықтың түрлері мен құрылымдары;

қолданылатын желімнің құрамы мен қасиеттері;

органикалық шыныны жылтыратуға арналған пастаның маркасы мен құрамы;

шамды герметикалау үшін қолданылатын материалдардың мақсаты;

органикалық шыныдан бөлшектерді жасау және металл каркастар мен шамды құрастыру ережесі.

430. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтың блистерлері, алдыңғы әйнектері, терезесі – дайындамаларды шаблон бойынша, болттың астына салатын паздарды белгілеу; кесу, қалыптау, қабыршақтарды алу;

2) қорғаныш қалпақтары, конустық және шар тәріздес ағындар – желімдеу әдісімен жасау, шайырмен қаптау, қолмен және механикалық жетілдіру және тозаңдандыру;

3) күрделілігі орташа плиталар, панельдер, креслолардың қабырғасы - желімдеу және механикалық жетілдіру;

4) сфералық тікұшақтың шынысы – макет контуры бойынша қалыптау әдісіммен жасау, құрастыру және ажырату;

5) құбыр өткізгіштер – кейін механикалық жетілдіре отырып, желімдеу әдісімен жасау;

6) тікұшақ пилоты кабинасының шамдары – қалыпталған шыныны шам кабинасына қиыстыру.

Параграф 5. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 5-разряд
431. Жұмыс сипаттамасы:

шыны пластик бөлшектерден күрделі ірі көлемді және қуатты тораптарды құрастыру, қиыстыру және олардың өлшемдерін сызба бойынша талап етілетін өлшемге дейін жетілдіру;

беті қисық тораптар мен бөлшектерді құрастыру;

күрделі, ірі көлемді, көп өткелдері бар бөлшектерді қалыптау;

герметикалық сіңдіруге, вакуум құрылғыларына арналған құрылғыларға қызмет көрсету;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған бұйымдарды вакуумдау;

шыны матаның температурасын реттей отырып, технологиялық режимге сәйкес шлихтісін алу, жабдықты белгіленген режимге баптауға байланысты есеп жүргізу;

кабина шамына күрделі механизмдерді (шарнир сыдырмасы, пирожүйені қамту сыдырмасы) орнату және шам жұмысы жүйесіндегі өзара әрекеттесуін тексеру;

тікұшақтың жылжымалы және авариялық блистерлерін бөлшектеу және құрастыру, авариялық жылыспа жұмысын тексеру;

жылжымалы блистерлерді герметикалау;

қос қабаттап шыныланған пакеттерді жөндеу;

жасалатын және монтаждалатын бөлшектер мен тораптарды жөндеу, реттеу және сынаумен байланысты есептерді орындау;

кабина шамдарының герметикалығы мен нығыздалуын сынауды өткізуге қатысу;

анықталған ақаулықтарды жою.

432. Білуге тиіс:

шыны пластиктер мен композициялық материалдардан жасалған күрделі, ірі көлемді және қуатты тораптарды құрастырудың технологиялық процессінің ерекшелігі;

жабдықтар мен құрылғыларды құрастыру кезінде қолданылатын құрылым ерекшелігі мен баптау ережесі;

материалтану, қолданылатын материалдардың қасиеттері, құрастырылатын бұйымдарға қойылатын техникалық талаптар және бұл бұйымдардың жұмыс шарттары;

кабина шамдарына күрделі механизмдерді орнату технологиясы, шам жұмысы жүйесінде олардың өзара әрекеттесу тәртібі, оларды ұшақта реттеу тәртібі;

жылжымалы және авариялық блистерлерін монтаждау және бөлшектеу ережесі;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған күрделі бұйымдарды қалыптау, оптикалық ауытқуларды жою;

шынылауды герметикалау және ақауын табу әдістері.

433. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі қалыпты блистерлері, алдыңғы әйнектері – бұйымға орнату және қиыстыру;

2) жеңіл тікұшақтардың көтергіш қалақтары – көп қабаттап құрастыру, желімдеу арқылы жасау;

3) киль каркастарының нервюралары – кейіннен жетілдіре отырып, желімдеу әдісімен жасау;

4) шыны матадан жасалған орауыштар – технологиялық шектеулерді алу, орнына қиыстыра отырып, бекіту тораптары бойынша орнату;

5) тікұшақтардың броняланған және бағытталған шынысы - бағдарлау дәрежесін, желілік тартылуын, төзу ауқымын есептей отырып, қалыптау;

6) киль, кәрез толтырылған тұрақтандырғыштардың панельдері – панельді кейіннен нығыздай отырып, желімдеу әдісі арқылы жасау, желім композициясын белгілі бір тереңдікке біркелкі жағу, кәрез толықтырғышын жіктері мен контуры бойынша сыналап келтіру;

7) тікұшақ фюзеляждерінің артқы бөлігінің, алдыңғы жанармай бактарының, артқы жанармай бактарының контейнерлерінің, алдыңғы гаргроттардың, тұрақтандырғыш кансольдерінің, бүйір кильдердің, артқы арқалықтары бөліктерінің, аккумулятор контейнерлерінің, шасси бөліктерінің панельдері – көп қабатты құрастыру, шыны матаға желім сіңдіру арқылы төсеу, тазалау.

Параграф 6. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 6-разряд
434. Жұмыс сипаттамасы:

шыны пластиктер мен композициялық материалдардан жасалған күрделі, сынақ, эксперименталдық және бірегей тораптарын құрастыру және қиыстырып келтіру;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған күрделі және фасонды бұйымдарды, қол жетімділігі қиын жерлері бар және өлшем дәлдігіне жоғары талап қойылатын көп құрамды немесе жұқа қабатты бөлшектерді үлгі, қалып, шаблон бойынша қолмен қалыптау;

толықтырғыштары бар көп қабатты, ірі көлемді құрылымдарды желімдеу, қалыптау және машинада тозаңдандыру әдістерімен жасау;

сынақ пластик материалдарын пайдалана отырып, құрастыру жұмыстарын орындау;

шыны пластиктен жасалатын бұйымдардың ақаулықтарын анықтау және жою;

сынақ және эксперименталды ұшу аппараттарының, сондай-ақ бірінші сериялы ұшу аппараттарының шамдарын монтаждау;

шамды түсіру авариялық жүйесінің, көрмей ұшу шамдарын басқару электр жүйесін монтаждау. арнайы стенділерде жүйені реттеу, пысықтау;

жүйенің қызмет етуін пульттердің көмегі арқылы қысыммен тексеру.

435. Білуге тиіс:

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдардың құрылысындағы бөлшектер мен тораптарды жасау жұмысының ерекшелігі;

күрделі бөлшектердің ақауын табу және жөндеу әдістері;

ультрадыбыстық бақылау құрылғыларының құрылысы;

композициялық материалдардың физикалық механикалық және диэлектриктік қасиеттеріндегі ерекшеліктер;

электростатикалық зарядтар пайда болған кезде ақаулықтарды жою тәсілдері;

шамның барлық жүйелерінің құрылымы, өңдеудің техникалық және технологиялық шарттары, реттеу және тапсырыс берушіге тапсыру;

ұшу кезінде және апат жағдайында ұшу аппаратын тастап шығу кезінде жүйе жұмысының тәртібі.

436. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр тікұшақтар мен бірінші сериялы тікұшақтар қалақтарының лонжерондары – құрастыру, қиыстыру, жетілдіру;

2) ұшу аппараттарының шамы – түпкілікті жетілдіру және жұмысқа жарамдылығын пысықтау;

3) қуатты шпангоуттер - құрастыру, қиыстыру, жетілдіру.

1. Құрылымдарды құрастыры – желімдеуші