1 Автомобиль жол құрылысының техника экономикалық негіздемесі

Аталған дипломдық жоба -Алматы- Тараз жолдың құрылысытың экономикалық жобаларын жасауға арналған. Бұл жоба екінші техникалық категорияға жатады, жолық саны 2, жол төсемі асфальтбетонды.

Негізгі жол құрылысы және жобасы атты жұмыс 115 бет түсініктеме жазбадан және 10 сызба бөліктен тұрады. Жоба толығымен орындалған - 8 бөлімнен тұрады, атап айтсақ:

1 - Автомобиль жол құрылысының техника - экономикалық негіздемесі;

2 - Жол төсемін жобалау. Жол жабының есептеу және конструкциялау;

3 - Су өткізу ғимаратын жобалау;

4 - Автомобиль жолдарының түйісуін жобалау және қозғалыс қауіпсіздігін ұйымдастыру;

5 - Тіршілік қауіпсіздігі;

6 - Қоршаған ортаны қорғау;

7 - Құрылысты ұйымдастыру және оның экономикасы;

8 - Бизнес - жоспарлау.

Кіріспе
Жол құрылыс жұмыстарын орындау жұмысты ұймдастыру әдістер мен спецификалық түрлердің қолдануды талап ететін ондаған және жүздеген километрлердің құрылыстың созылуына қатысты. Жол құрылысшылардың міндеті барлық құрылыс процестерін комплекстік механизацияны аяқтауына қамтамасыз ететін жол құрылысты топтастырылған қол еңбекті қолдауын ортаны қысқартатын өндірістік процестерді механизациясы мен автоматизациясы болып табылады. Жобалаушылар белгілі жағдай үшін оптималдық шешімді таңдауға мүмкіндік беретін нұсқауларды салыстыру және техникалық - экономикалық құны оптималдық болуы керек.

Қазіргі жолдар массалық жолаушыларды тасымалдау үшін қызмет етеді. Бұл жолдар ондаған, жүздеген, мыңдаған жүргізушілердің күнделікті жұмысына айналған. Жол бойындағы сапар мен жүргізушілердің еңбегі жеңіл болу үшін жолдың жағдайы және оның ландшафпен үйлесуі белгілі эстетикалық талапты қанағаттандыру керек. Жобаны жасаушылар жер төсемі мен жол жабынның құрылысы механизацияның қазіргі құралдардың максималдық қолдануы мен ұйымдастырылуын бақылау керек.

Автомобиль жолдарының құрылысы және жолдарының реконструкция жұмыстары соңғы кездері ең басты мәселелердің біріне айналып отыр. Осыған сәйкес автомобиль жолдарының құрылыс саласы белсенді талқыланып орынды шешімдер енгізілуде.

Осыған баланысты мен өзімнің дипломдық жобамда Республикалық маңызы бар жолды жобаладым. Соңғы кездері жолдарға үлкен қаражаттар бөлініп отыр және де осының арқасында көптеген жолдар жөнделді. Мысал ретінде үстіміздегі жылы 2015 жылға дейін жолдардың жөнделуіне қатысты бағдарлама жасалып онда 50 мың шақырым жолдың құрылысы жоспарланған.

1. 
   Автомобиль жолы құрылысының техника -экономикалық негіздемесі
   

Орындалган жұмыстардың сапасын қамтамасыз ету ҚМ Е-3.06.03-85 сұранысына байланысты жобалау процесінде жасалынады және конструкциямен стандартқа ведомствалармен бекітіледі.

Шағалды, қиыршық тасты және сілемді, жабындарды және көпірлерді орнатқанда және олардың сапасын операционды бақылауда әр кемдегенде 100 метр сайын бақылап отырған жөн: жол өсі бойынша белгілері; ені; нығыздалмаған материалдардың қалыңдығын өс бойынша; Көлденең енгіштігі; тегістігі.

Кемдегенде сменаны 1 рет шағал және қиыршық тастың ылғалдылығын ГОСТ 82-69-97 және ГОСТ 5180-84 бойынша бақылау қажет. Әр уақытта көзбен мөлшерлер, нығыздаудың сапасын күтудің режимін сақтау. Қиыршық және шағал тасты, жабынды салмағы 10-13 тонналық нығыздағыштардың өтісін бақылау барлық жол бөлігі бойынша жүргізіледі. Асфольтты бетонды жабынды орнату процесінде қосымша қималар тексеріледі. Сонымен қатар әкелінетін асфальт-бетон, құрылыс қондырғылары, құрылыс материалдары, әкелінген құрылыс машиналарымен механизімдер түгелдей жұмыс істеу қабілеттілігіне және сапасына тексеріледі.

Техникалық негіздеме деп жобаланған кездегі міндетті түрде қадағалап, мақұлдап отыратын нормативті - нұсқауланған құжаттар болып саналады. Нормативті нұсқау құжаттарына ҚНшЕ; МЕСТ; УҚН; ҚН жаңа жолдарды соғу және реконструкциялауды қажет ететін жолдарды жобалау кезде негізгі техникалық құжаттардың бірі құрылыс нормалар және ережелер.

«Автомобиль жолдары. Жобалау мөлшері» (СНиП 2.05.02-85) болып саналады. Бұл мөлшерлер бойынша келесі мәселелер қарастырылады:

Жолдарды техникалық категориялар бойынша классификациялау; техникалық молшерлеу және көлік эксплуатациялау көрсеткіштері; қиылысу мен қабысуға талаптар; жер төсемін жобалау, жолдың жүру бөлігіне және жол жобынына талап; жолды жобалау кезіндегі қауіпсіздік және ұйымдастыруға керек ететін талап; жоспардағы жол элементтеріне, бойлық қимадағы элементтерге және тік қимамен жасанды ғимараттарға қажет ететін талап; жолды ұйымдастыру, классификация жабдықтау және көгалдандыру кезінде керек ететін талаптарды; ұйымдастыру және жобалау кездегі - жалпы талаптарды тағайындайды. Жобада «Алматы - Тараз» трассасының 428-434 км аралығындағы жол бөлігіне қатысты жолдың техникалық негіздемелері төмендегі таблицада көрсетілген (кесте 1.1). Республикалық маңызы бар «Алматы - Тараз» 428-434км аралығындағы жол бөлігі Жамбыл облысындағы орналасқан ірі ауыл және аудандардан өтеді. Экономикалық қатынасы жағынан қарайтын болсақ жобалап жатқан жол бөлігі өтетін аймақ тұрғын жерлерге, автомобиль жолдарға, егістіктерге, жайылымдары бар жерлерге, демалыс саябақтарға мол болып келеді. Сол үшін жобалап жатқан жол бөлігім тек облыс бойынша ғана емес бүкіл Қазақстан Республикасына экономика және көлік байланысы жақтарынан тиімді және маңызды болып келеді.

«Алматы - Тараз» 428-434км аралығында жобаланатын жолдың техниалық мөлшерлері.

Кесте 1.1.

№	Көрсеткіш аталуы.	Өлшем бірлігі.	Жобада қабылданған өлшемдер.
1	Техникалық категория	-	II
2	Есептік жылдамдық	км/сағ	100
3	Жолақтың саны	-	2
4	Журу жолақтың ені	м	3,75
5	Жүру бөліктің ені	м	7,5
6	Жағаның ені	м	3,25
7	Жағаның қатайтылған бөліктің ені	м	0,5
8	Жер төсемнің ені	м	15,0
9	Пландағы қисықтың радиусы (кіші)	м	800
10	Тік қисықтарың радиусы -дөңіс -ойыс	м м	8000 6000
11	Өне бойлықтағы еңістін ең үлкен көрсеткіші	%	40
12	Жүру бөліктің тік еңістігі -жағаның	% %	15 40

Көліктердің жұмыс істеу көрсеткіштеріне және жүкті тасымалдау тығыздығына байланысты бір тәуліктегі автомобильдердің орташа қозғалыс қарқының төмендегі формула арқылы анықтауға болады:

N_O.T.= N_O.T ^жк+ N_O.T^же+ N_O.T^а

мүндағы: N_O.T - жалпы бір тәуліктегі автомобиль орташа қарқыны

N_O.T ^жк- жүк автомобильдердің орташа қарқыны

N_O.T^же- жеңіл авомобильдердің орташа қарқыны

N_O.T ^а- автобустардың орташа қарқыны

Ауыр жүк автомобильдердің бір тәуліктегі қозғалыс қарқының ВСН 42-87 формула бойынша анықтаймыз.

Q - бір жылдағы жүк тасымалдау тығыздығының көрсеткіші, мың/тн.

Кн- есептемей қалған жүк коэффициенті.

Д- бір жылдағы жұмыс жасау күндер саны.

q- автомобильдердің орташа жүк көтергіштігі, тн.

- жүк көтергіштікті қолдану коэффциенті.

- жүріп өту бөлігінің қолдану коэффициенті.

Көліктердің келешек қозғалыс қарқынын анықтау үшін төмендегі таблицадағы көрсеткіштерді қолданамыз.

Кесте 1.2.

№
	Көрсеткіштердің аталуы.		Жылдар
		2008	2016	202І
1 1	Жүк көлігінің орташа жүк көтергіштігі. (тн) звеноның құрамына, в % Жеңіл 2 тн дейін Орта 2-5 тн арасында Ауыр 5-8 тн арасында . Ауыр 8-12 тн арасында Аса ауыр 12 тн	4,5 1,5 45,6 27,5 11,1 3,5	5,0 2,2 50,6 31,4 13,6 4,2	6,2 3,2 25,0 48,0 19,6 5,1
22	Жүк көтергіштігін қолдану коэффищіенті.	0,5	0,81	0,92
3 3	Жүріп өту бөлігінің қолдану коэффициенті.	0,45	0,6	0,71
4	Есептемей қалған жүк коэффициенті.	1,0 365	1,2 365	1,3 366
5	Бір жылдағы жұмыс жасау күндер саны.	365	365	366
6	Жалпы қозғалыс қарқынының көрсеткіші.	7050	11646	14501

4. 
   Ауданның табиғи жағдайы
   

Автожол трассасы және трасса жолындағы жолақ бір геоморфологиялық элемент емес маңайында рельефі жерде түзілген. Трасса маңы жолақтарының топырақтары бір топырақтан тұрады: құмайт,саздақ.

Табиғат жағдайы жолдың бағытында және кейбір элементтердің құрылысында маңызды рөл атқарады. Жалпы табиғи жағдай жасанды ғимараттардың санына, өлшемдеріне, жол- көліктік жұмыстардың көлеміне және жалпы жолдың құнына әсер етеді. Жергілікті табиғи жағдайға, жолдың жобалауына, құрылысына және эксплутациялауына әсер ететіндер: климат; Бедер (рельеф); топырақты- геологиялық жағдай; гидрология және гидрогеология; жер қыртысы , өсімдік және жануарлар әлемі; жергілікті құрылыс материалдары.

Трасса бір геоморфологиялық элемент төңірегінде тегіс емес жолағымен өтеді. Тегіс емес деп рельефі ойпан және қырлары бар жерлерді айтсақ болады. Трасса ойпаңды жерлерден өткендіктен бойында үлкен және кіші құбырлар жобаланады. Негізінен топырақтың бірінші қабаты саздық, ал екінші қабаты құмайт. Жобаланып жатқан трассаның бойындағы жерлер рельефті болғандықтан топырақтың бірінші қабаты әр түрлі тереңдікте жатыр.

Бірінші және екінші топырақ қабаттары туралы толық мәлімет төмендегі таблицада көрсетілген. Жалпы геологиялық мәліметтерді СНиП IV -2-82-С35 алынды.


Топырақтың механикалық қасиеттері

Кесте 2.1.

	ю	Инженерно-геоло-гиялық элементтер.
п . 8	Саздақ	Топырақтың аталуы жэнс қысқаша мазмүмы.
1,55	Ъе	Тығыздығы, р г/см3
	1,41	Құрғақ жағдайдағы тигит птлги р» г/г\л^
14,2	15,1 ■	Табиғатты ылғалдылық, %
0,82	0,61	Уақ тссігінің коэффициснті, 1
ро	Й	Иімділіктің саны, Ір %.
0,66-0,75	0,65-0,71	Ығалдылық дәрежесі. Зг
4,3-0,6		Ағымдылық көрсеткіші, І^
0,0	0,0	Топырақтардың өз салмағынан нығыздалуы, 3
0,003	0,002	100	Нормальді күшейу кезіндегі нығыздалудың көрсеткіші а, кПа.
0,004	0,003	200 .
0,005	0,004	300

4. 
   Климат
   

Жолды- климаттың жағдайына байланысты жобаланып жатқан жол II - климаттық зонаға жатады. Климаттың негізгі көрсеткіштері төмендегі таблицаларда көрсетілген. Жауын шашынның бір жылдық орташа мөлшері 610 мм, оның ішінде қою және араласқан - 385 мм. Топырақтың нормативті қату тереңдігі, см: Саздақ және саз балшық - 31, құмайт, майда шаңды құм-41, ірі сынықты топырақ-55. Қыстағы қардың орташа қалыңдығы (0,5% жоғарлау ықтималдылығы)- 35 см. Мұз тайғақтың күндер саны - 21-35, бұршақпен - 3, 5 м/сек жоғары жылдамдықты желмен -41, шанды дауылмен -7.

Ауаның температурасы.

Кесте 2.2.1

Кесте 2.2.2

Желдің бағыттар бойынша қайталануы және жылдамдығы.

Кесте 2.2.3

Жердің аталуы	Желдің бағыты									3 ай бойынша желдің орташа жылдамдығы.
	С	Сш	ш	ош	0	ОБ	Б	СБ	штиль
					Қаңтарда
Тараз	66 3,5	4 2,5	1 1,5	2 4,1	13 3,5	7 З,8	2 2,9	5 2,6	9	Ең суық	Ең ыстық
					Шілдеде
Тараз	68	5	1 2,8	2 3,2	7	4	4	7 3	7	3,5	3,5
	3,5	3			3,4	3,8	2,7

Қар тасымалдауының есептік көлемі.

Кесте 2.2.4