1 Тақырыбы: Мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесі
жүктеу/скачать 127.01 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.Тақырыбы: Мектеп жүйесіндегі жеңіл атлетика
- 3.Тақырыбы: Жеңіл атлетикаға тән әдістер мен тәсілдер
|
№№1 Тақырыбы: Мектеп жасындағы балалардың дене тәрбиесі 1.Мектеп жасындағы балалар дене тәрбиесінің маңызы мен міндеттері. 2.Мектеп жасындағы балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты дене дамуы мен дене дайындығы. 3.Мектеп оқушыларының дене қабілеттерін дамыту ерекшеліктері. Мектепте басқа пәндермен қатар дене шынықтыру сабағынан да жүйелі білім мен тәрбие беріліп балалардың дені сау болып өсуіне ерекше көңіл бөлінеді. Онда аптасында дене шынықтыру пәніне бөлінетін 3 сағаттық сабақтан басқа, сабақ үстіндегі және үй тапсырмасын орындау кезіндегі сергіту сәттерін, бір ауысымда оқитын мектептердің күнделікті өткізілетін денсаулық сағаты мен ұзартылған күн тобындағы спорт сағатын және ойын саяхаттарын өткізіп отыру көзделген. Бұлай болуының да өзіндік себептері бар. Мысалы, мектеп жасына дейінгі балалар үнемі қозғалыста болады: жүреді, жүгіреді, ойнайды және т.б ұйқыдан тұрғаннан түнгі ұйқыға жатқанға дейін бүлдіршіндер әдетте 6 сағаттан артық уақыт қозғалыста болады. Ал мектеп табалдырығын аттағаннан бастап олардың жүріс-тұрысы, қозғалысы таза ауады болатын уақыты әлдеқайда азаяды. Тіпті ұйқысы да бұзылады. Бұл олардың денсаулығының дұрыс қалыптасуына кері әсерін тигізеді. Зерттеулер көрсеткендей, мектеп оқушыларының 80%-інің организімінде ақау болатыны – осының дәлелі. Әрине аптасына 3-рет өткізілетін дене шынықтыру сабағы организмнің күнделікті қозғалыс қажеттілігін қанағаттандыра алмайды. Сонда не істеу керек? Бұл сұраққа жауап беру үшін мына төмендегідей нақты шаралар орындалуы тиіс. Мектеп табалдырығын аттаған бірінші сыныптың оқушысы мектеппен қалай танысса, дене шынықтыру сабағымен де солай танысуы қажет. Ал мектептегі жалпы дене шынықтыру яғни сауықтыру жұмыстарының басқа пәндермен салыстырғанда өзіндік ерекшеліктері бар. Оқушылар спорт залға, алаңға арнайы спорттық киіммен ғана шығуы тиіс десек, бұл- оларға қойылтын алғашқы басты талап.Мектепте ұйымдастырылатын дене шынықтыру – сауықтыру жұмыстарының ең алғашқы бастамасы – күнделікті өткізілетін сабаққа дейініг бой жазу жаттығулары. Мұндай жаттығуларды орындаудың мақсаты- бала организмін алдын-ала жұмысқа дайындап, еңбекке деген қабілеттілігін арттыру және олардың сыныпта отыруын қалыптастыру. Бастауыш сыныптарда таңертеңгі бой жазу жаттығуларын сынып мұғалімі өткізеді. Оған мұғалімнің мүмкіндігі болмаған жағдайда бұл міндет әр сыныптың сауықтыру жұмысын ұйымдастырушыға жүктеледі. Бұл мәселеде партаның қасында тұрып ( далада өткізілмеген жағдайда) орындалатын 15 минуттық жаттығулардың қайталану реті ескеріледі және жаттығулар біртіндеп күрделендіріліп, жүктеме де арта береді. Жаттығулар жүйсі апта сайын өзгеріп отырады. Бұл жаттығулардың кейбіреуін оқушыларға дене шынықтыру сабағында үйретуге болады. Жаттығуларды іріктеген кезде оқушылардың маусымға байланысты киетін киімдері ескріледі. Сыныптың сауықтыру жұмысын ұйымдастырушы жаттығуды алдымен өзі орындап көрсетеді. Бұл бой жазу жаттығуларын бастауыш сынып оқуылары әрбір 10 минуттан кейін 6-8 рет қайталап орындайды.Таңертеңгі бой жазу жаттығулары мазмұнына қарай 4 топқа бөлінеді: 1)Алғашқы жаттығуларды ұйымдастыру келесі жаттығуларға дайындық ретінде орындалады; 2) Керіліп – созылу жаттығулары партада дұрыс отыру мақсатын көздеп орындалады; 3) Тыныс алу мүшелері мен организмнің қан айналымына әсер ететін жаттығулар (бір орында тұрып аздап жүру, жүгіру, секіру, отырып тұру жене т.б); 4)Аяқ-қолдың бір мезетте қозғалуына яғни денені дұрыс ұстауға арналған жаттығулар. Таңертеңгі бой жазу жаттығуларының ойдағыдай өтуі, негізінен, оның қалай ұйымдастырылуына байланысты. Және де ата-аналардың балаларын сабаққа ертерек жіберулері бұл істің ұйытқысы болып табылады. Сабақ үстіндегі сергіту жаттығуларының негізгі мақсаты – сабақта шаршап отырған оқушылардың көңіл-күйін көтеру, осылайша денені сергіту арқылы еңбекке деген қабілетін арттыру және партада отырғанда денелерін дұрыс ұстауға дағдыландыру. Сергіту жаттығуларын сабақ үстінде мұғалімнің өзі немесе оларды күні бұрын әзірлеген сыныптың ұйымдастырушысы өткізеді. Сергіту жаттығуларының орындалу уақыты ең көп дегенде 3 минуттан аспауға тиіс. Сергіту жаттығулары балалар шаршап, сабаққа көңілі тоймай, қозғалақтай бастағанда өткізіледі. Ал жалпы жаттығуды қай кезде орындауды мұғалімнің өзі шешеді. Сергіту сәттері мұғлімнің нұсқауымен (партада отырып-ақ) 1-3 минут аралығында орындайды. Сергіту жаттығулары соңғы үш сабақта міндетті түрде өткізілуге тиіс. Жалпы алғанда, сергіту жаттығулары сабақ оқуға кедергі келтірмейтіндей етіп ұйымдастырылады. Ұзартылған күн тобының бастауыш сыныптарына күніне бір сағат спорт сағаты ұсынылады. Сабақтың сапасы негізінен, мұғалімнің білімі мен ұйымдастырушылық қабілетіне, оқушылардың дене жағынан өсіп-жетілуі мен дайындығына байланысты.Адам өзінің күнделікті тіршілігінде еңбек барысында толып жатқан әрекеттер мен әр түрлі қозғалыстар жасайды. Осының бәрі дененің кейбір жекелеген мүшелерінің дұрыс қалыптасып, өсіп жетілуіне оң әсерін тигізеді. Кей жағдайда мұндай қимыл-қозғалыстар кері әсерін тигізіу мүмкін. Мәселен, бір бағытта ғана жасалған шектен тыс қозғалыстың әсерінен дененің бір мүшесе шаршап немесе деформацияға ұшырап, организмнің қалыпты нормаларын өзгертуге әкеліп соғады. Сондықтан да күнделікті тіршілікте болатын, бір бағытта ғана жүргізілетін дене қозғалыстары мен әрекеттерінің бәрін бірден дене тәрбиесінің құралы деп қабыллдауға болмайды.Адамның жеке басының қасиеттері дененің қалыптасуымен тығыз байланысты. Демек, денені жүйелі түрде шынықтыру мен денсаулықты нығайту адамның ойын өсіріп, шығармашылық қабілетін арттырады. Организм шамасы келетін жаттығуды және дұрыс ұйымдастырылған жұмысты орындағанда ғана дамып, нығайып жетіледі. Саналы түрде орындалатын жаттығулар денсаулыққа мінез-құлықтың, мүсіннің дұрыс қалыптасуына қалай әсер етеді деген сұраққа жауап бермес бұрын адам организмнің жұмыс жүйесі мен құрлысы жөнінде қысқаша айта кетейік, жалпы білім беретін мектепті бітірген жасөспірімдер мектеп бағдарламасына сай адам дене құрлысының негізімен танысады. Адамның барлық организмнің, іш құрлысының әрекеті өзара байланысты болатынын, жеке мүшеге түскен ауыртпашылық бүкіл денеге әсерін тигізетінін білетін болады. Дененің дұрыс қалыптасуы үшін күнделікті жаттығуларды неден бастап, қалай аяқтау керек екендігін білген абзал. Адамның қимыл – әрекеті таңертең ұйқыдан оянудан басталады. Қимыл-қозғалыстың алғашқы бастамасы таңертеңгі бой жазу жаттығулары. Бала спорттың қай түрімен шұғылданса да, өзінің жас еркшелігі мен организмнің құрлысынан, қызметінен хабардар болуы керек. Осы тұрғыдан келгенде, спортпен шұғылдану үшін жоғарыдағы айтылған жағдайлардың бәрін ескере отырып өз бейімділігіне қарай спорттың жеке бір түрін таңдап алған жөн, мәселен гимнастика суда жүзу сияқты спорт түрлерімен шұғылдануды жасырақ кезден бастаған жөн. 10-15 жастағы жас өспірімдердің мінез-құлқы мен сана сезімінде тұрақтылық қасиет толық қалыптаса қоймайды, демек олар өзінің спортпен шұғылданудағы әрекетін саналы түрде мойындап, оның белгілі бір жүйеде орындалуын жете бақылап отырмайды. Жасөспірімдер әдетте спорттың қандай түріне қабілеті бар екенін жаттықтушылар мен мұалімдерден сұрап, ақылдасып барып, содан кейін ғана жаттығуды бастаулары керек.14-15 жасқа дейінгі ұлдарға қарағанда қыз балаларды дене жағынана даму процесі тез жүреді. Осы кезе олар спорт қоғамдарында балалар спорт мектептерінде жаттығуға қатысып,шеберліктерін шыңдағаны дұрыс. Әр оқушы спорттың қай түріне бейім екендігі мектеп бағдарламасының талаптарын орындағанда ғана айқын байқалады. Таңертеңгі бой жазу жаттығуларын қанша уақыт ішінде өткізуге болатынын дәл кесіп айту қиын. Себебі, әркім уақытын өз қаблет мүмкіндігіне қарай өзінше пайдаланады. Бір оқушы 20 минут уақыт кетірсе екіншісі 30-40 минут жұмсайды. Сондықтан таңертегі бой жазу жаттығуларын өткізу әркімнің өз қалауы боыйынша жүргізілген жөн. Дегенмен 15-20 минуттан кем болмағаны абзал. Таңертеңгі бой жазу жаттығуларын (мүмкіндігіне қарай) далада өткізген дұрыс. Бұл тәртіп жылдың жылы маусымдарында ғана емес, қыс мезгілінде қатаң сақталуы керек. Бала алғашқы кезде далаға шыққан бетте жаттығулар орындайтын жерге жеткенше тез жүгіріп барып кейіндеп жүгіруді бастап, бара-бара жылдамдықты үдете беруі қажет. Ең әуелі жүруден бастаудың мәні қан айналу процесі мен ішкі мүшелерді тиісті жүктемеге дярлайды. 5-10 минут жүгіріп, одан кейін керіліп - созылу жаттығуларын орындай бастайды. Кеудені кере дем алу,иық, кеуде және белді қозғау жаттығуларын орындап, оларды біртіндеп күрделендіре береді. Республикамызда елуден астам спорттың түрі дамыған. Олардың жаттығу жолдары әр түрлі әр түрлі. Айталық, ауыр атлетикамен айналысудағы негізгі мақсат-неғұрлым көбірек салмақ (жүк) көтеру болғанмен, оған жаттығу жолдарының бірнеше тәсілі бар. Демек, спорттың негізгі мазмұнын білгеннен кейін, онымен әркім өзінше жаттығады, болмаса жаттықтырушының нұсқауын басшылыққа алып орындайды. Спортпен жаттыға бастаған кезде, қай спорттың түрі болмасын, оның ішкі мәнін жете біліп алу керек. Ал, спорттық ойындарды алсақ баскетбол, валейбол, футбол т.б жаттығулардың кестесі дұрыс құрылса ғана ол өз нәтижесін береді. Ол спортпен шұғылданушы әр уақытта қызықтырып, ынталандырып отырады. Ал керісінше болса, ол спортпен шұғылданушы қызықтырмайды. Содан барып болса спортты тастап кетуге дейін барады. Жаттығудың ойдағыдай орындалуы көбінесе жаттықтырушыға байланысты. Жаттығуды нақты ғылыми жүйеге негіздеп, жаттығушының шама-шарқына, жас мөлшеріне арай ынталандырып отырса ған одан жақсы спортшы шығады. Дене тәрбиесі жүйесінде спотпен шұғылданып, болашақта жоғарғы көрсеткіштерге жету үшін табиғи ортада қажет. Табиғи ортаға өзімізге жақсы таныс ауа, су және күн сәулесі жатады. Мұндай табиғи ортаны жүйелі түрде пайдаланудың денсаулық үшін үлкен маңызы бар. Спортшылардың өмірінде дене тәрбиесі жаттығуларының гигиенасы аса маңызды орын алады. Гигиена – денсаулық кепілі. Мектеп мұғалімдеріне балалардың денсаулығы үшін аса үлкен жауапкершілік жүктелген. Сондықтан мұғалімдер сабақ өткізбес бұрын оқушыларотыратын орынның гигиеналық талаптарға сай болуына баса назар аударған жөн. Ал дене тәрбиесі сабағында мұғалім оқушылардың жаттығулар орындау кезінің дем алысының дұрыс та бір қалыпты болуын бақылайды. Дұрыс та трең дем алудың спортпен шұғылданушылар үшін мәні ерекше. Тағы бір есте болатын жайт –спорпен шұғылданушылардың жас ерекшеліктерін ескерту. Өйткені, спортпен шұғылдана бастаған бүлдіршіндердің сүйегі қата қоймағандықтан буындары толық бекімдегендіктен , жаттығуды жасына шама-шарқына қарай орындайды. Бастауыш сыныптарда дене тәрбиесі бағдарламасы бойынша материалдарды өткен кезде оқушылардың дене жағынан даму процестерді баса ескерулі қажет. Яғни, сабақтың мақсатына қарай арнайы іріктеліп алынған жаттығулар мен ойындарды оқушылар орындай алатындай болуы керек . Сабақ барысында шамасы келеді деп есептелінген жаттығуларды бір оқушы дұрыс орындамаса , сабақты тоқтатпай-ақ, сол оқушыға ескерту жасап орындалу жолын өзіне ғана көрсетіп беруге болады. Тіпті, олай болмаған күнде дұрыс орындап жатқан құрбысына көңіл аударып, үйренуді ескеру керек. Сабақ өткізген кезде уақытты тиімді пайдалану, сабақтың қызықты өтуі, балалардың қаншалықты жүктеме алуы және сабақта тәртіп сақтау бірі де мұғлімге қатысты екенін үнемі есте ұстаған жөн. Баланың өз құрбыларының арасында жүргенде көпшілік бала білу мінез құлқын қалыптастыратын бірден-бір құрал екенін үнемі ескере бермейміз.Шын мәнінде әрбір баланың мінез-құлқы оның үстінде қалыптасады. Яғни, біреуі әділ ойнайды, екінші біреуі алдайды. Үшіншісінің жаттығуды орындауға шамасы келмейді. Енді бірі жігерсіздік танытады. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімдері ойынды тәрбие құралының негізі ретінде пайдалана білуі керек.Балалар дене-бітімінің дұрыс дамуы, денсаулығының нығаюы, жұмыс қабілетінің артуы сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы тұруға ықпал етеді. Жақсы денсаулық -адамның еңбек және қоғамның іс-әрекетке жемісті қатысуының маңызды кепілі, Сабақтарда, сабақтан тыс уақытта, спорт секцияларында дене тәрбиесін күн сайын ұйымдастырып, қолайлы жағдайлар жасау қажет.Табиғи қозғалыстың түрлері жүгіру, қарғу, жүзу, лақтыру, шаңғы, коньки, велосипед тебу, акробатика өмірге қажетті дағды және іскерліктерді қалыптастырады. Жас адамдардық денесі түрлі жаттығулар көмегімен ширап, дамиды. Сондықтан күш, жылдамдық, төзімділік, икемділік сияқты адам қабілетін дамыту оқушылардың қозғалтқыш тәжірибесін байытады, дене қозғалысын үйлестіреді. Дене тәрбиесі саласында ырғақ, жеке гигиена, дене шынықтыру мәдениеті, туризм,спорт ерекше орын алады.Дене тәрбиесі ең басты күн тәртібін, яғни, еңбек, демалыс, тамақтану, үйқы, бос уақыт ырғақтарын дұрыс ұйымдастыруда талап етеді. Күн тәртібін тиімді пайдалану балалардың ақыл-ойы мен дене құрылысының дұрыс дамуына, денсаулығын сақтауға көмектеседі. Күн тәртібін бұзбау міндет. Тәртіп дегеніміз - демалыс, тамақтану, жеке гигиена және күн мен түннің пайдалы сәттерін маңызды, мазмұнды қолдану. Дене тәрбиесінің негізгі құралдарына дене жаттығулары, гимнастика, ойын, туризм, спорт, табиғи факторлар жатады. Дене жаттығулары - бұл саналы түрде орындалған қимылдар және қозғалтқыш әрекеттер. Дене жаттығулары бұлшық ет жүйесін, қан айналымын және тыныс алу мүшелерін дамытады. Гимнастика. Түрлері: негізгі және гигиеналық гимнастика, спорттың гимнастика, акробатика, көркемдік гимнастика, өндірістік гимнастика және емдік гимнастика.Спорт - денсаулықты нығайтатын, дене күшін, қозғалыс дағдыларын және моральдық-еріктік қасиеттерін дамытатын дене тәрбиесінің құралы. Дене тәрбиесіндегі маңызды құралдарының бірі - табиғи факторлар: күн көзі, ауа, суға шомылу, душ қабылдау.Табиғат факторларын балалардың денесін сауықтыру жұмысы кезінде пайдалану өте тиімді. Дене тәрбиесінің маңызды мақсаттарының бірі - балалар мен ересек адамдарды дене шынықтыру ісіне жұмылдыру. Дене тәрбиесінің міндеттері: - денсаулықты нығайту және шынықтыру, дененің дұрыс өсіп-жетілуіне және ағзаның жұмыс қабілетін арттыруына әсер ету; - қимыл дағдылары мен іскерліктерін қалыптастыру және жетілдіру; - қимылдың жаңа түрлеріне баулу және оны теориялық білімдерімен байланыстыру; - негізгі қимыл-қасиеттерін күшті, төзімділікті, шапшаңдықты және ептілікті дамыту; - еріктілікке, батылдыққа, табандылыққа, тәртіптілікке, ұйымшылдыққа, достық пен жолдастық сезімге, мәдениет мінез-құлық дағдысына еңбек пен қоғамдьщ меншікке саналы көзқарасын тәрбиелеу; - өдеттерді қалыптастыру және дене жаттығуларымен үнемі шұғылдануға ынтаны тәрбиелеу; - гигиеналық дағдыларды сіңіру, дене жаттығулары мен шынықтыру гигиенасы жөніндегі білімді хабарлау. Порфирий Корнеевич Иванов - уақытты жарты ғасырға басып озған жан. Оның қарапайым әдісі - "Детка" немесе "Иванов жүйесі" деп аталады. Оның нұсқаулары: • өзіңді жақсы сезіну үшін күніне 2 рет табиғи суың суға шомыл. Ыстық суға шомылсақ, суық сумен нүктесін қой; • шомылар алдында, не шомылып жатқанда табиғат аясына шың, жалаң аяғыңмен жер бас. Ауаны аузыңмен қармап, бірнеше рет дем ал да іштей өзіңе және өзге жұртқа денсаулық тіле; • арақ ішпе, темекі тартпа; • аптасына кем дегенде 1 рет тамақсыз не сусыз күн кешуге тырыс; • қоршаған ортаны сүй. Айналақа түкірме және ештеме тастама. Бұл сенің саулығың; • денім сау болсын десең барлық адаммен сәлемдес; • бойыңдағы жаман қылықтардан арыл. Жұртқа сен және оларды сүй; • адамдарға әсіресе көмек сұрағандарға көмектес. Оның қажетіне бар жан-дүниеңмен көмектес. Ол сенің досықа айналады, соныңмен әлемдік іске ат салысасыз; • жексенбі күні табиғатқа жалақаяң шығып, бірнеше рет тыныс ал да, ойлан; • ауру, сырқат, өлім жөнінде ойлаудан қаш. Бұл сенің - жеңісің; • ес пен ойды бөле қарама. Оны жүзеге асыр; • іс жөніндегі тәжірибеңді үлгі-өнеге ет. Біраң ол үшін мақтанба да, өзіңді-өзің өреден жоғары ұстама. " Ұлық болсаң-кішік бол". Бұл қағиданың оқушының рухани жағынан тазарып, салауатты өмір сүруіне тигізетін рөлі ерекше. Қоғамның болашағы - оқушы-жастарға ұжымдық тәрбие беруде дене тәрбиесі сабағында ұлттық ойындарды өткізудің рөлі зор. Қазақстанның ұлттық ойындарының ішінде ұжымдыққа, ауызбірлікке тәрбиелейтін ойындарды оқу-тәрбие үрдісінде тиімді пайдалануға болады. №2.Тақырыбы: Мектеп жүйесіндегі жеңіл атлетика Мектеп жүйесіндегі жеңіл атлетика. Мектеп дене тәрбиесі жүйесіндегі жеңіл атлетиканың орны. 2. Дене тәрбиесі құралы ретіндегі жеңіл атлетика түрлерінің сипаттамасы. 3. Жеңіл атлетиканың шығу тарихы, шет елдерде және Қазақстанда дамуы. Жеңіл атлетика – жүру, секіру мен лақтыру жаттығулары мен көпсайыстарынан тұратын спорт түрі. Жеңіл атлетика – спорттың ең негңзгң және көпшілік спорт түрлерінің бірі, дене тәрбиесі жүйесінде жан – жақтылығы мен оңайлығы және қолданбалығы сипатымен негізгі орынға ие. Жеңіл атлетикада жоғары спорттық нәтижеге жету көбіне спортшылардың саналы түрде техникалық дайындығымен байланысты. Техника ұғымы неғұрлым биік нәтижеге жету мақсатында спорттық жаттығуларды барынша тиімді орындаумен анықталады. Жеңіл атлетикалық жаттығулар техникасына үйрету процесінде оның деңгейіне дамиды. Бұл процесс шартты түрде алғашқы қадам және толыққанды деңгей деп екіге бөлуге болады. Оқытудың алғашқы сайысында спорт техникасының негіздері қарастырылады. Бұл тұста айналысушылар үшін техника туралы жалпы ұғым қалыптасады және қарапайым өозғалыстар жасау кезеңінде салыстырмалы түрде техника жоғары деңгейге жетеді.Қозғалыс дағдылары мен қабілеті дене дамуымен әрдайым сәйкес бермейтіндігін айту қажет. Сондықтан, спорттық техниканы дене сапасы деңгейімен тығыз байланыста қарау қажет. Техниканы үйрету барысында шәкірттің қажетті жаңдайда бұлшық етке күш салуын қозғалысының еркіндігі мен жылдамдығына, уақытылы бұлшық етін жаза білуіне назар аудару керек. Қарапайым техниканы меңгерту үшін орташа есеппен 5 – 8 сабақ қажет екендігін оқыту ісінің тәжірибесі көрсетіп отыр. Дегенмен бұл дайындықпен шектелуге болмайды, сол себептен дұрыс әрі орнықты дағдыны қалыптастыру мақсатында жаттығуларды бірнеше мәрте қайталау қажет. 1. Қысқа қашықтыққа жүгірудің сипаттамасы Қысқа қашықытыққа жүгіру неғұрлым қарқындылықпен орындалатын циклдің жаттығулар түріне жатады. Спринтерлік жүгіріске тек 100,200,400м ғана емес, сондай – ақ қыста жеңіл атлетикалық манежде өткізілетін 30,50,60,300м секілді қысқа қашықтықтағы жүгіріс те жатады. Тұтас қозғалыс – жүгіру адымы тіреу және ұшу фазасынан тұрады. Тіреу мен тірексіз қалыптардың кезектесуі жүгірудің ерекшелігі болып табылады. Сондай – ақ жүгіру жылдамдығы жүруші адымының алшақтығы мен жиілігіне сәйкес болады. Жылдам жүгірістің ұзақтығы қозғалыстың шапшаңдығы мен қарқынына байланысты. Жылдамдық өскен сайын жүгірушінің қозғалысы демалуымен салыстырмалы түрде алғандағы фаза ұзақтығы төмендейді, нәтижесінде қозғалыс еркіндігіне тәуелді болатын жылдам жүгірістің сақтау мүмкіншілігі төмендейді. Және де спринтте жақсы нәтижеге жету үшін спортшының бойы мен салмағы шешуші роль атқармайды. Бұған жеңіл атлетиканың даму тарихы куә. Ірі халықаралық сайыстарда жоғары спорттық жетістіктерге қол жеткізген Дж. Оуенс, А.Мерчисон, Р.Хейес, А,Хари, К.Льюис, В.Борзов, А.Корнелюк, В.Муравьев, В.Савин және тағы басқа да қысқа қашықтыққа жүгіретін спортшылардың бойы, салмағы, дене бітімі жағынан өзара айтарлықтай ерекшеліктері болған. 2.Тарихи мәліметтер. Қысқа қашықтыққа жүгіру сайыстардың ішіндегі ең көне түрі болып табылады. Ежелгі Грекиядағы 1 Олимпиадада (б.з.д. 776ж.) жүгіру бір стадияда өткен, яғни стадион жолының бойымен (=192м.) және бұл «дромос» деп аталады. Б.з.д. 724 жылдан бастап Олимпиада бағдарламасына стадионды екі рет айналу (=389 м.) яғни «диаулос» енгізілді. Сөрелік төреші (герольд) сөреге рупор арқылы белгі беріп тұрды. Бұйрықтан ерте жүгіріп кеткен атлеттерді герольд дүре соғып жазалайтын болған. Уақыт өте келе ойындардың бағдарламасы дами түсті. Қысқа қашықтыққа жүгірудің түрлері көбейді. Қазіргі кездегі алғашқы Олимпиадалар бағдарламасына бірте – бірте ер адамдар үшін 100м және 400м (Афина 1896ж), 200м (Париж 1900) дейін, сондай – ақ 4х100м., 4х400м. эстафеталық жүгіріс енгізіле бастады (Стокгольм 1912ж). IX Олимпиаданың жеңіл атлетикалық бағдарламасында әйелдер арасында 100м қашықтыққа жүгіру 4х100м эстафета, ал Олимпиададан бастап (Лондон 1948ж) 200м – ге жүгіру енгені белгілі. (1962ж) 3.Қысқа қашықтыққа жүгіру техникасына қысқаша талдау Қысқа қашықтыққа жүгіру шартты түрде 4 фазаға бөлінеді : старт, старттық екпіндеп жүгіру қашықтық бойынша, мәреге жету. Старт. Спринтерлік жүгіруде неғұрлым жоғары жылдамдыққа қол жеткізу үшін төменгі старт қолын жерден ажыратқаннан кейін оның денесі тіректен ілгерілейді. Жүгірістің тез қарқындылығы үшін старт колодкалары пайдаланылады. Ол спортшы үшін серпіліс кезінде берік тірек, әрі аяқ иіні үшін ыңғайлы бұрыш қызметін атқарады. Төменгі старттық бірнеше нұсқасы бар. Бұлардың ішінде неғұрлым көп тарағаны қарапайым старт. Мұнда алдыңғы колодка старттық сызықтан 1 – 1,5 табан өлшемі аралығында (30 – 50см) артқысы алдыңғысынан бір жіліншік кейін орналасады. Алдыңғы колодканың тірек бетінің бұрышы 40 – 45 градус, ал кейінгісі 60 – 80 градусқа колодка осьтерінің ара қашықтығы 18 – 20 см-ге тең. Жақындатылған стартта артқы колодка біртабан жақын болады. Алшақ старта кезінде алдыңғы колодка старт сызығынан біртабан елгері орналасады. Бұл кезде тірек бетінің бұрышы да өзгереді. Колодка старттық сызыққа жақындаған сайын бұрыш кішірейеді, ал алыстаған сайын сәйкесінше үлкейе түседі. Колодкаларының старт сызығынан алшақтауы немесе оған жақын болуы спортшының дене бітіміне, жылдамдығы күшіне және т.б. ерекшеліктеріне байланысты. «Стартқа» деген бұйрық жүгіруші колодкалараның алдына келіп, старт сызығына қолды таяйды және күштірек аяғын алдыңғы колодкаға тіреп, екінші аяғын артқысына тақайды. Артқа тізерлеп бүгіп спортшы қолын өзіне қарай тартып екі иығы ара қашықтығына сәйкестер старт сызығына дәлме - дәл қояды. Бұл сызық бойында спортшының бармағы мен өзге саусақтары айырылып орналасады. Кеудені тік ұстап, басты кеуде бойынша түзу ұстау керек. Осындай қалып дене салмағы екі қолға, алдыңғы аяқ табанына, артқы аяқтың тізесіне тең үлеседі. «Дайындал» бұйрыңғы бойынша спортшы бөксесін иығынан сәл жоғары деңгейге ақырын көтереді, артқы аяқ тізесін жерден ажыратып аяғын түзейді, сөйтіп дене салмағы қолға ғана артылады. Табан колодканың тірек бетіне нық тию керек. Ал кеуде бұрынғысынша тік ұсталады. Дайындалу кезінде тізе буынының иілу бұрышы маңызды. Серпуші аяқ тізесінің буын бұрышы 65 – 100, ал артқы аяқтың иілуіне 100 – 120 ең оңтайлы қалып деп саналады. 4. Сөрелік екпін. Старт бұйрығы берілгеннен кейін ең жоғары жылдамдыққа старттық екпіндеу кезінде қол әдетте бұның ұзындығы 20- 25м. Старттық екпіннің тиімділігіне старттан кейінгіең аз адымдардың жасалу әдісі мен алшақтығы ықпал етеді. Тым жиі адымдар тез жылдамдықты қамтамасыз ете алмайды, сондай – ақ тым алшақ адымдар да нәтиже бермейді. Алғашқы адым шамамен былайша үдейді: бірінші адым (алдыңғы старттық колодкадан жасалған) 3,5 – 4 екінші адым да 3,5 – 4 табан, үшінші адым 4 –тен 4,5 –ке дейін, төртінші 4,5 – тен 5 табан, 6 адым 5 – тен 5,5 – ке дейін, алтыншы адым 5,5 –тен 6 табан алшақтыққа дейін болады. Стартық екпін кезінде адымдардың бірте – бірте алшақтауымен қатар, кеуде де тікелей екпіндеу спортшы өз жылдамдығының 90 – 95 % - ына өол жеткенге дейін жүреді. Қашықтық бойы жүгіру. Қашықтық бойына жүгірген кезде спортшы неғұрлым жоғары жылдамдық алып, оны ұзақ сақтауға тырысады. Жүгіру жылдамдығы көбіне спортшының ұтымды қозғалысы мен жүгіре білуіне байланысты. Жоғары жылдамдықты сақтуа үшін адым алшақтығы мен жеке сәйкестендіре білу керек. Әдетте ерлер арасындағы үздік спринтерлердің адым алшақтығы 185 -215 см, ал адым жиілігі секундына 5 – 5,5 қадам болады. Аяқ жерге тигенде табанның алдыңғы бөлігі негізгі қызмет атқарады. Серпілген кезде аяқтың жамбас, тізе, тобық буындары жазылады. Жүгірген кезде жамбас ілгері – кейін бел қимылдайды. Екі қолда жүгіріс кезінде сермеліп толық қызмет атқарады. Спринтердің қозғалыс ұтымдылығы оның жүгіріс барысында аса маңызды ұызмет атқармайтын мүшелердің бұлшық еттеріне күш салмауында, яғни жеңіл, еркін жүгіріп, ынтықпаудың амалын жасау керек. Мәреге жету. Жүгіріс барысында жоғары жылдамдықты қашықтық бойынша сақтау керек және мүмкіндігінше мәре сызығына жақындаған кезде жылдамдықты барынша үдете түскен дұрыс. Жүріс спортшының кеудесі мәре сызығы бойымен жүргізілген вертикалды шалған кезде аяқталады. Оны тезірек шалу үшін соңғы адымдарда алға қарай төспен ұмтылу керек, бұлшықет өзі де «төспен ұмтылу» әдісі деп аталады. Бұның басқа да тәсілі бар, яғни жүгіруші мәреге жетер кезде иіліңкіреп, сол мезетте бір қабырғасына бұрылып лентаны қарымен шалады. Мәреге ұмтылу техникасын меңгермеген жүгірушілер мәре сызығынан бар жылдамдықпен жүгіріп өтуді үйрену керек. Қысқа қашықтыққа жүгірудің техникасын үйрету (төменгі сөре, сөрелік жүгіріп келу, қашықтық бойынша жүгіру, мәреге жету). №3.Тақырыбы: Жеңіл атлетикаға тән әдістер мен тәсілдер 1. Жеңіл атлетикаға тән әдістер мен тәсілдер.Жеңіл атлетика сабақтарында мұғалімге қажетті ілім мен білім көлемі. 2.Жеңіл атлетика сабағындағы техника қауіпсіздігі. Жарақаттың пайда болу себепері, алғашқы жәрдем. 3.Жеңіл атлетика ойынын үйрету кезіндегі қауіпсіздік шараларыжәне сабақ пен жарыс өткізу ережелері. Жеңіл атлетиканың жалпы және арнайы жаттығулары. Орта және ұзын қашықтыққа жүгіру әдісінің негізі және үйрету әдісі. Орта қашықтыққа жүгіру жоғары күш қуатын талап ету аймағына жатады. Осы аймақтың көрсеткіші оттегінің жетіспеуі, ал жүгіру қашықтығын соңына қарай өсіп 20 – 25л жетеді. Қан құрамына көп мөлшерде су қышқылы көбейеді. (270 – 200 мг% құрайды). Мәреге жеткен кезде оттегін қабылдау мөлшері артады. Орта қашықтыққа жүгіретін спортшы осы қиындықтарды жеңіп, ара қашықтықтың екі жартысында энергетикалық күш – қуаттың алмасуын әсіресе күш қышқылының және РН өзгеруіне шыдау шеберліктің көрсеткіші болып табылады. 1. Жеңіл атлетиканың жалпы және арнайы жаттығулары. 2. Ұзын және орта қашықтыққа жүгіру әдісі. 3. Сөре. Қашықтық бойымен жүгіру Бұрылыстардан жүгіру Мәре 4. Ұзын және орта қашықтыққа жүгіру әдісі 1. Жалпы шыдамдылықты дамыту. Жүгіру кезінде денені қыздыру жаттығуларын орындау. 2. Жалпы және арнайы жаттығуларды орныдау. 3. Жоғары сөре қалпын қабылдап қысқа аралыққа жүгіру. 4. 100 – 200 метр аралықта жүгіріп орта және ұзын қашықтыққа жүгіру әдісін шыңдау. Әдістемелік нұсқаулар. Ұзын және орта қашықтыққа жүгіру әдісінің дағдысын қалыптастыру үшін берілетін жаттығулар және теориялық негіздер: 800 – 2000 метр аралықта жүгіру, 3000-10000 аралықта жүгіру әдісін шыңдау. Ара қашықтықтарда жүгіру мынадай әдістерді сақтау басты болып келеді: үнемді және бірқалыпты жүгіру жалпы шыдамдылықты талап етеді. Сонымен қатар, ара қашықтықта белгілі бір жылдамдықпен жүгіру (арнайы шыдамдылық) Орта қашықтыққа жүгірген кезде адым ұзындығы 1м80см – ден 2м20см дейін, ұзын қашықтыққа жүгірушінің адымы орта қашықтыққа қарағанда 20 – 25см кем емес. Дистанциямен жүгіруді төрт фазаға бөлуге болады: сөре және сөрелік қозғалыс ара қашықтық бойымен жүгіру және мәре. 1.1 Сөре. «Сөреге!» деген бұйрық берілгенде жүгіруші сөре сызығының іш жағында тұрады, итеретін аяқ сөре сызығының қасында, ал сермелетін аяқ жарты адым артта, денені алға еңкейтіп сәл алға жылжиды, аяқ бүгулі, осы қалып тепе – теңдікті және ыңғайлықты талап етеді. Тұру қалпы екі түрге бөлінеді: қолды жерге тіреп және тіремей. Дыбыс берілгеннен кейін спортшы жүгіруді бастап, жолдың іш жағынан орын алуға тырысады. Сөреден еңкейіп жедел қимыл жасайды. Дене бірте –бірте көтеріліп бір қалыпты жүгіруге көшеді. 1.2 Дистанция бойымен жүгіру. Орта және ұзын қашықтыққа жүгірген де, дене қалпы тік, сермеу адымымен басталып, тұрақты адым ұзындығына және жедел адымға көшеді. Адым ұзындығы және жылдамдығы жүгірушінің жекелеген қасиеттеріне бойына, аяқ ұзындығына, жылдамдығына, тыныс алуына жалпы шеберлігіне байланысты. 1.3 Бұрылыстармен жүгіру. Бұрылыспен жүгірген жүгіруші денені сәл солға бұрады, ал қол жедел қозғалып, ал оң қол қозғалысы баяулау болады. 1.4 Мәре. Орта және ұзын қашықтыққа жүгіру әр кезде мәрелік ұмтылумен аяқьалады. Ұзындығы әр түрлі. Орта есеппен 1,50 – 2,00 метр. 2. Орта және ұзын қашықтыққа жүгіру әдісіне үйрету. Жүгіру әдісіне үйретуді бірнеше кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңнің мақсаты: дайындаушылардың жүгіру әдіс туралы жалпы түсінік беру. Бұл мақсатты шешу үшін жүгіру әдісін дұрыс көрсету арқылы шешіледі. Көрсетуді қосымша бейне материалдарды көрсету арқылы әдіс туралы түсінік беріледі. Екінші кезеңде практикалық сабақ кезінде тік жолмен көрсетілген әдіс бойынша орындалады. Сабақ кезінде көрсету елеулі орын алады. Содан кейін жүгірушілер берілу арақашықтықты әр күймен жүгіреді. Оқытушы орындалған әдісті бақылап тұрып білегінде жатады, саусақтар допты қыспай ұстайды. 1.1 Екпінмен жүгірудің алдыңғы кезеңі. Екпінмен жүгіруді екі бөлікке бөлуге болады, алғашқы мәреден бақылау белгісіне дейін, (14 – 20м) ақырғы бақылау белгісіне дейін (7 – 9м). Алғашқы бөлікке екпін серіппелі, алға артқа дене құлшынысын жасап жүгіреді. Сол қол жай жүгіріс кезінде қозғалысын жасайды, доп бар қол оңға, артқа ырғақ жасайды. 1.2 Жеңіл атлетиканың дамуының актуалды сұрақтары. жүктеу/скачать 127.01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|