«Ақбастау» жалпы орта мектебінің қазақ тіл мен қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі Сейтметова Бибигул Асановна

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Мемлекеттік тілді меңгерген-Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы.

Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» Заңына сәйкес қазақ тілі республикамыздағы негізгі тіл – мемлекеттік тіл болуына орай оның қолдану аясы, бедел-мерейі мемлекет ішінде ғана емес, халықаралық қатынастар деңгейіне дейін артып келеді. Осыған байланысты қазақ тілін оқу мен оқытуды жан-жақты зерттеп, дамыту жауапкершілігін алға тартып отыр.

Тіл – ұлттың жаны. Ғабит Мүсірепов тіл туралы былай деген: «Тілін білмеген түбін білмейді».

Халықтың тілін білсең, оның жанын сезінесің, тіл арқылы бүкіл адамзатқа тән гуманистік идеяларға қол жеткізуге болады.

Қазіргі таңда еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіліміз – қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы Заңы» күшіне енді. Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз – тіліміз.

«Адамға екі нәрсе тірек тегі,

Бірі – тіл, бірі – ділің жүректегі», - деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай кез-келген мемлекеттің, елдің ана тілі болмақ.

Біздің ана тіліміз – қазақ тілі. Біздің Отанымыз – Қазақстан. Қазақстан Республикасының өз елтаңбасы, әнұраны, туы бар.
Сонымен қатар өз тілі бар

Көп тіл білсең көкжиегің кең болар,

Құрметтейді кісі екен деп төрге озар.

Қай елде жүрсең де бұл дұрысы.

Мемлекеттік тілді үйренген жөн болар, - демекші, «Ана тілім ардағым» атты ашық тәрбие сағатымызды бастауға рұқсат етіңіздер.

Қазақ тіліміз – ана тіліміз. Ана тіліміз мемлекеттік тіл болып үлкен мәртебеге ие болды. Ол біздің қазақ халқы үшін зор қуаныш.

Ана тілін білмеу қандай заңдылық.

Өсер бабаң,байтақ далаң тұрғанда,

Қазақ тілі жасау керек мәңгілік.

Жетер енді әркімге бір ермейік,

Қазақ болсын құлашты кең сермейік

Қанға сіңген ана тілін халқым-ай,

Шұбарлауға ешқашан жол бермейік

Бақытты емес үйренбеген оны кім

Әлемдегі барша тілді білсең де

Толтыра алмас ана тілдің орынын

Ана тілім ақ сүт берген Анамсың

Ана тілім махаббатым құштарым

Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.

Шыр етіп жерге түскен минутымнан

Құлағыма сіңірген таныс үнім.

Ең бірінші сол тілмен сыртқа шықты,

Сүйгенім, сүйсінгенім, жек көргенім.

Тілім үшін мың өліп, тірілді елім,

Аралыммен арыммен қатар қойып,

Тілді қорғау –парызым бүгін менің,

Қуан халқым! Күшіне енді тіл заңы,

Сүйінші деп ақын ұлың жырлады

Ел елдігі бағаланар тілімен,

Сол арқылы құлпырады, гүл бағы.

Туған тілім-анам тілі-өз тілім.

Туған тілім-далам тілі-өз тілім

Туған тілім-адам тілі-өз тілім.

Туған тілде сыры терең жаным бар,

Туған тілде әнім менен сәнім бар.

Туған тілім тіл болудан қалса егер

Жүрегімді суырып-ақ алыңдар.

Ұлы Абай, Мұхтардай пірім менің.

Тұнығым, рухани жан азығым

Ол бүлінсе, менің де бүлінгенім.

Ана тілім, туған тілім,бал тілім

Сен арқылы дүние танып талпындым.

Сен арқылы әлемге аян бар ісім

Сен өмірде таусылмайтын алтыным

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім мен де бірге өшемін.

Әр ұлт тілі сыр сақтаған.

Бәрінен де сен артықсың

Қазақ тілім, жыр баптаған.

Тілім барда мақтанамын.

Әнімді айтып шаттанамын.

Сол тілімнің құдіреті

Таптатпаған жатқа бағын.

Танымасты таныс қылған осы тіл

Төле би боп, Қазыбек боп, Әйтеке,

Бітпес дауды жағыстырған осы тіл.

Жау тигенде біріктірген осы тіл,

Індет келсе дүрліктірген осы тіл.

Күштілерден қуғын көрген сияқты,

Туыстырып, кіріктірген осы тіл.

Серпіп таста, мұңды жүрек түндігін

Тіл туралы заңым енді күшіне,

Паш еткендей кескен жаңа кіндігін

Қазақ тілі

Ұрпақтар талайының

Сен тілісің

Адамзат Абайының.

Дүниеде дәл мұндай ел бар ма екен?

Досқа – дархан, дұшпанға сонша қатал,

Сүйем оны, сағынып, самғап жетем.

Орыс, қазақ туыс боп ағаласып,

Қаны, тілі жатыр ғой араласып.

Отбасының бақыты ортақ болған.

Қол ұстасып еңбек ет, далаға шық.

Қуатымсың ақ сүтіндей анамның

Сәби шақтан бесігімде жыр тыңдап

Туған тілді жаттап өскен баламын

Қымбат маған дала тілім ар тілім

Ақ сүтімен бірге сіңген бойыма

Ана тілім-ардақ тұтар алтыным.

Жырлап өткен Ыбырай мен Абайлар

Қасиетті менің ана тілімде

Өшпес мәңгі алаулаған арай бар.

Қазақ тілі ана тілім ардағым

Сен арқылы жетіп жатыр өмірге

Жан сырларым тілегім бар арманым.

Баға жетпес мұра жоқ тілден басқа

Тілден басқа жиһаздың бәрі түгел

Базарлайсың қалтаңда ақшаң болса

Тілден асқан жүйрік жоқ»,-демекші,ендігі кезекті халық ауыз әдебиетінің бір түрі-аңыз әңгімеге берейік.

• 
  Ол – тіл.
  

Қызыл түлкі ықпайды,

Өз інінен шықпайды

Қане, кім шешуін табады?

• 
  Бұл да – тіл.
  

• 
  (оқушылар тіл туралы мақал-мәтелдерді айтып шығады).
  

2.«Тіл – ақылдың өлшемі»,

3.«Өнер алды – қызыл тіл»,

4.«Жеті жұрттың тілін біл,жеті түрлі білім біл».

(Оқушының бірі жаңылтпашты тез айтып шығады, басқалар оны тез, дұрыс айтып шығады)

Үш құс жақсы ма?

Ұшқыш та жақсы,

Үш құс та жақсы.

Қара тайлақ ақ па?

Күйеге қолым күйе ме

Күйеге қолым күймейді

Бетімді апам сүймейді

Кестесін түсте тікті,

Кешке тікті.
Берік: Құлақтан кіріп бойды алар

Әсем ән мен тәтті күй

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең менше сүй-деп Абай атамыз жырлағандай келесі кезекті әнге береміз. Ән: «Ананың тілі»

Жеткіншегім жайқала өсіп орман бол,

Шет тілі мен компьютерді меңгеріп

Елге тірек,нағыз ұлттық тұлға бол!