Таралуы. Отаны – Оңтүстік және Шығыс Америка, Қазақстанда, Грузияда мәдени өсімдік ретінде қолдан егіледі. Дайындалуы

Таралуы. Отаны – Оңтүстік және Шығыс Америка, Қазақстанда, Грузияда мәдени өсімдік ретінде қолдан егіледі.
Дайындалуы. Емдік мақсатқа өсімдіктің жапырағын, (Sabur folia aloe) пайдаланады. Қыс – көктем айларында дайындайды. Жапырағын бүтін күйінде, сындырмай жинау керек. Алдымен төменгі жапырақтарын жинайды, жоғарғы жас жапырақтарын қалдырады. Жинап болған соң тез кішкене желдеткіштері бар жәшіктерге салып қояды. Әр жәшікке 15-20 кг-нан салады да дәрі жасайтын жерге тез жеткізеді.
Сыртқы белгілер. Жапырағының ұзындығы 15-45 см-ге дейін жетеді, ені 2-5,5 см-ге дейін, шырынды келген, шеттерінде тістері бар, жапырағының түсі жасыл, көгілдір дақтары бар. Түстері сарғылт – жасыл түсті немесе қызғылт. Иісі әлсіз, дәмі ащылау болады.
Сандық көрсеткіштер. Құрғақ шикізаттың құрамында ылғалдылығы 10%- тен, күлі 17%-тен, минералды қоспалар 0,0055-тен жоғары болмауы керек. Жас жапырағының қалдығынды көбі қалдықтар 2%-тен, кепкеннен кейінгі жоғалтқан салмағы 92% -тен кем болмауы керек. Күлі 18%-тен сынық жапырақтары 10%-тен, минералды қоспалар 0,5%-тен жоғары болмауы керек.
Химиялық құрам. Жапырағынан алынған сөлінің құрамында антрагликозидтер –алонин, алоэ эмодин, барболоин, раборберон бар. Сонымен қатар, ферменттер, витаминдер, фитонцидтер табылған.
Қолданылуы. Алоэ дәрі-дәрмектері қабынуға, бактерияға қарсы, өт қудыратын күйінде қарсы, ас қорыту бездерінің жұмысын жақсартатын, іш жүргізетін қасиетіне ие. Алоэ препараттары ресми медицинада биогендік стимуляр ретінде кең қолданылады.
Дәрі-дәрмектер. Шырыш, жағар май, эмульсия, құрғақ экстракты, ұнтақ, тұнба.
Сақталу мерзімі. 24-48 сағат.
Тесттер
1. Тамыр шикізатын қай кезде анықтайды.
А) бутанизация (периодында) кезінде
В) жемісі піскен кезінде
С) гүлдеу кезінде
Д) вегетация фазасында
Е) ерте көктемде біріншілік сөл кезінде
2. Жапырақ шикізатын қай кезде дайындайды.
А) біріншілік сөл кезінде
В) гүлдену кезінде
С) жемісі піскен кезде
Д) гүлденгеннен кейін
Е) бутанизация кезінде
3. Ащы бадам тұқымының құрамындағы гликозид
А) аукубин
В) пруназин
С) амигдалин
Д) синигрин
Е) самбунигрин
4. Hyoscyamus niger жемісі:
А) жидек
В) тұқым
С) қақпақшалы қорабша
Д) қақпақшалы ашатын инелі қорапша
Е) ашылатын саңылаулы қорапша
5. Шикізатта болатын қоспалар
А) шыны
В) улы өсімдіктер бөліктері
С) өндейтін өсімдіктің басқа бөліктері
Д) кеміргіштер нәжісі
Е) құс нәжісі
6. Көпшілік өсімдіктерді өндеу кезінде қолданылатын қорғау әрекеттері
А) шөптесінді баспайды
В) өсімдіктерді тамырымен жұлмайды
С) өндеу аймақтарын ауыстырып тұрады
Д) өсімдіктердің жартысын тұқымдануға қалдырады
Е) барлығы дұрыс
7. Цианогенді гликозидтердің агликон құрамында бар:
А) синил қышқылы
В) галла қышқылы
С) эллага қышқылы
Д) меркапто – (SH)- топ
Е) генинде азот атомы
8. ДӨШ–ң беттік түсін анықтау үшін
А) жапырақтар
В) тамырлар
С) пиязшалар
Д) гүлдер
Е) қабықтар
9. ДӨШ –ң өзі екендігі –бұл
А) Шикізаттың өзінің атына сай келуі
В) шикізаттың өзінің өндіретін өсімдігіне сай келуі
С) Шикізаттың өзінің атына сай келуі және шикізаттың өзінің өндіретін өсімдігіне сай келуі
Д) шикізат барлық НҚ сай келуі
Е) шикізатта жіберілмейтін қоспалардың болмауы
10. Күн көзінде кептіруге болады:
А) тамырлар мен қабықтар
В) жапырақтар
С) гүлдер
Д) д ө ш күн көзінде кептірмейді
Е) жемістер
11. Антроцен ядро негізінен әртүрлі тотығу дәрежесінен тұратын үлкен табиғи қосылыс тобы – бұл:
А) гликозидтер
Б) қарапайым фенолдар
В) лигнандар
Г) кумариндер
Д) агнтрцентуындылар
12. Антроцентуындылар классификация негізі қос байланыстың болуы:
А) 2. фармакологиялық әсері
Б) 3. ДӨШ ботаникалық сипаттамасы
В) 4. ароматты сақина және бүйір тізбегінде көмірсу атомдары
Г) 5. атроцен ядро саны
Д) барлығы дұрыс
13. Суда, сілтіде және сұйытылған спиртте жақсы еритін; хлороформда, ацетонда, эфирде нашар еритін сары немесе қызғылт сары кристалды зат:
А) гликозидтер
Б) қарапайым фенолдар
В) лигнандар
Г) кумариндер
Д) агнтрцентуындылар
14. Құрамында іш жүргізетін зат ретінде қолданатын ДӨШ:
А) фенолгликазидтер
Б) жүрек гликозидтер
В) лигнандар
Г) терпеноидтар
Д) антроцентуындылар
15. Құрамында антроцентуындысы бар ДӨШ:
А) қытай лимоннигі
Б) тікенді элеуротерококк
В) шәйқурай
Г) қара бұрыш
Д) барлығы дұрыс
16. Жылқы қымыздығының тамыры мен тамырсабағы қолданады:
А) ұйқысыздық кезінде
Б) бас ауырған кезде
В) іш қатқан кезде
Г) жоғары қозушылық кезінде
Д) дұрыс жауабы жоқ
17. Жылқы қымыздығы қандай тұқымдасқа жатады:
А) лалагүлділер
Б) тарандар
В) бұршақтар
Г) Сегізгүлділер
Д) ерінгүлділер
18. Сенна жапырақтары мен тұқымдары қолданады:
А) бырыстырғыш
Б) ауырсынуды басатын
В) іш жүргізетін
Г) тыныштандыратын
Д) витаминді
19. Сынғақ итшомырт қандай тұқымдасқа жатады:
А) лалагүлділер
Б) қаражемістер
В) бұршақтар
Г) Сегізгүлділер
Д) ерінгүлділер
20. Дақты шәйқурай қандай тұқымдасқа жатады:
А) лалагүлділер
Б) шәйқурайлар
В) бұршақтар
Г) Сегізгүлділер
Д) ерінгүлділер
21. Күн көзінде кептіруге болады
А) тамырлар мен қабықтар
Б) жапырақтар
В) гүлдер
Г) д ө ш күн көзінде кептірмейді
Д) жемістер
22. Екіншілік биосинтез заттарын көрсетіңіз.
А) терпеноидтар
Б) белоктар
В) липидтер
Г) ферменттер
Д) көмірсулар
23. Екі жылдық өсімдіктін жапырағын қай кезде жинау керек.
А) бірінші жылғы жапырағын
Б) екінші жылғы жапырағын гүлдемей тұрғанда
В) екінші жылғы жапырағын
Г) бірінші жылғы жапырағын гүлдегенен соң
Д) дұрыс жауабы жоқ
24. Өсімдіктің жер үстінгі мүшелерін қай кезде жинап, кептіру қиын болады.
А) күннің ашық, ауаның жылы кезінде
Б) жауында немесе шық түскенде
В) желді немесе жауынды күндері
Г) ыстық немесе салқын күндері
Д) дұрыс жауабы жоқ
25. Бүршіктердің латынша атауын көрсетіңіз.
А) cortices
Б) glaucii
В) gemmae
Г) flores
Д) herba
26. Қабықтардың латынша атауын көрсетіңіз.
А) fructus
Б) gemmae
В) flores
Г) cortices
Д) herba
27. Өсімдікті кептіру дегеніміз не.
А) өсімдік бойындағы суды бөліп алу
Б) өсімдік бойындағы артық ылғалды буландырып ажырату
В) өсімдік бойындағы ылғалды ажырату
Г) өсімдік бойындағы суды буландыру
28. Қандай өсімдік бөліктерін күн сәулесінде кептіруге болады.
А) жемісін, жапырағын
Б) тұқымын, гүлін
В) жемісін, гүлін, жапырағын
Г) ешқандай бөлігін кептіруге болмайды
Д) тұқымын, қабығын, тамырын
29. Дәрілік өсімдікті түсі, иісі, дәмі, арқылы анықтау қандай талдауға жатады.
А) макроскопиялық
Б) микраскопиялық
В) химиялық
Г) люминесценттік
Д) дұрыс жауабы жоқ
30. Макроскопиялық талдау қалай анықталады.
А) анатомиялық құрылысы арқылы
Б) микроскоппен қарау арқылы
В) түсі, дәмі, иісі арқылы
Г) химиялық реактивтер арқылы
Д) дұрыс жауабы жоқ
Жауаптар эталондары:

1 – Е;
2 – В;
3 – С;
4 – С;
5 – С;
6 – Е;
7 – А;
8 – Е;
9 – С;
10 – А;
11- Д;
12 – Г;
13- д;
14-Д;
15- д;
16-Д;
17 –Б;
18 – В;
19 – Б;
20 –Б;
21-А;
22-А;
23-Б;
24-Б;
25-В;
26-Г;
27-Б;
28-Д;
29-А;
30-В;