Алкандар (Қаныққан көмірсутектер)

Алкандар

(Қаныққан көмірсутектер)

Жоспары:

• Алкандар анықтамасы жалпы формуласы
• Алкандардың классификациясы номенклатурасы
• Элетрондық құрылысы
• Алу жолдары
• Физикалық және химиялық қасиеттері

Метанға ұқсастығын көрсету үшін барлық басқа алкандарға ан жалғауы бар атаулар беріледі. Алғашқы төртеуінің атауы - метан, этан, пропан, бутан - кездейсоқ берілген атаулар. Бесінші мүшеден, яғни С5Н 12-ден бастап барлық алкандарға гректін; немесе латынның молекуладағы көміртек атомының санына сәйкес сан аттары берілді: “пента” —бес, “гекса” —алты жөне т.б.

Метанға ұқсастығын көрсету үшін барлық басқа алкандарға ан жалғауы бар атаулар беріледі. Алғашқы төртеуінің атауы - метан, этан, пропан, бутан - кездейсоқ берілген атаулар. Бесінші мүшеден, яғни С5Н 12-ден бастап барлық алкандарға гректін; немесе латынның молекуладағы көміртек атомының санына сәйкес сан аттары берілді: “пента” —бес, “гекса” —алты жөне т.б.

Алкандар

СН4 – метан

С2Н6 - этан

С3Н8 – пропан

С4Н10 - бутан

С5Н 12 - пентан

С6Н14 - гексан т.б.

Сөйтіп, құрамы СН2 топшасына бір қалыпты өзгеріп отыратын алкандардың гомологгік қатарын алдық. Көмірсутектен бір атом сутекгі бөліп алғанда, алкандардың бір бос валентті қалдығы, яғни радикалдарын түзіледі R-H, R . Радикалдар өздеріне сәйкес алкандардың атымен аталады. Бірақ бұл жағдайда «-ан» жалғауын «-ил» жалғауымен алмастырып атайды: метан — метил, этан — этил және т.б. радикалдарға жалпы алкилдер деген ат берілген жене R. таңбасымен белгілейді. Радикалдар өте аз уақыт өмір сүреді. Егер түзілсе, бос валенттіліктері арқылы бір-бірімен немесе баска атомдармен тез қосылып, молекула түзеді.

Сөйтіп, құрамы СН2 топшасына бір қалыпты өзгеріп отыратын алкандардың гомологгік қатарын алдық. Көмірсутектен бір атом сутекгі бөліп алғанда, алкандардың бір бос валентті қалдығы, яғни радикалдарын түзіледі R-H, R . Радикалдар өздеріне сәйкес алкандардың атымен аталады. Бірақ бұл жағдайда «-ан» жалғауын «-ил» жалғауымен алмастырып атайды: метан — метил, этан — этил және т.б. радикалдарға жалпы алкилдер деген ат берілген жене R. таңбасымен белгілейді. Радикалдар өте аз уақыт өмір сүреді. Егер түзілсе, бос валенттіліктері арқылы бір-бірімен немесе баска атомдармен тез қосылып, молекула түзеді.