Америкадавы радикалды элеуметтану: Ч. Райт Миллс
жүктеу/скачать 22.59 Kb.
|
|
ХХ ғасырдағы америкалық әлеуметтануда өзіндік ерекше орны бар зерттеушілердің бірі — Миллс Чарльз Райт (1916-1962). Социолог және публицист ретінде Миллс «Шағын бизнес және азамат соғысы» (1958), «Биліктегі жаңа адамдар» (1948), «Ақ жағалылар» (1951), «Әлеуметтік құрылымның сипаты» (1959), «Билеуші элита» (1956), «Марксистер» (1962) деген еңбектерді жариялады. Миллс аз ғұмырында көп еңбек қалдырғандардың бірегей тұлғалардың бірі. Ч.Миллстің ғылыми шығармашылығы үш кезеңге бөлінеді. Бірінші кезеңінде (1939-1945) ғалым негізінен прагматизммен әуестенді. Ал 1946-1955 жылдары, Колумбия университетіне ауысқаннан бастап, эмпириялық зерттеулермен айналысты және атақты Дж.Ландбергтің қолданбалы зерттеулер бюросында жұмыс жасауы оны зерттеуші ретінде шыңдады. Бір ғана Нью-Йорк штатының өзінде Миллс отыздан аса қалада «далалық» зерттеулерге қатысты. 1956-1962 жылдар аралығында Ч. Миллс маркстік философиямен жете танысып, қызығушылық танытты. Ол америкалық ғылыми мектептердің негізгі идеяларын, мысалы абстрактілі эмпиризмді сынай бастады және Америка үкіметінің жүргізіп отырған милитаристік саясатын да қатты сынға алды. Оның осы кезеңдегі атақты жұмыстары «Билеуші элита» және «Әлеуметтанулық қиял» деген шығармалары еді. Американың саясаттанушысы Райт Миллс (1916-1962) "Билеуші элита" атты еңбегінде АҚШ-тың XX ғ. ортасындағы элитасына талдау жасайды. Ол элитаны мәртебелер және стратегиялық рөлдер атқаратын топ деп анықтайды. Оның ойынша, қоғам үшін ең маңызды рөл атқаратын саяси, экономикалық және әскери институттар. Соған орай билік элитасын мемлекет, корпорациялар және әскери басшылар құрайды. Көптеген социологтардың пікірінше, тек социологиядағы ғылыми көзқарас жеткіліксіз. Сонымен, әйгілі американдық әлеуметтанушы Чарльз Райт Миллс (1916-1962) қоғамды түсіну ғылыми әдістердің механикалық қолданылуын ғана емес, зерттеушінің ақыл-ойының спецификалық сапасын қажет етеді деп тұжырымдады, оны ол әлеуметтанулық қиял деп атады. Америкадавы радикалды элеуметтану: Ч. Райт Миллс Марксистік теория беделді америкалык олеуметтанушылар арасында еленбе-ді, бірак ол элеуметтанушылардын арасында Ч. Райт Милле сынды окшаулан-гандары да болды (1916-1962). Милле элеуметтану теориясында марксистік теориянын айтарлыктай узак уакыт орныгуына барынша ыкпал еткенін атап оту керек. Заманауи марксистік олеуметтанушылар Миллстін теориялык коз-карасынан озып кетті, бірак олар жеке жоне маман ретіндегі белсенділігі мен шыгармашылык базаны калыптастырганы ушін Миллетін алдында карыздар (Alt, 1985-1986). Милле марксист болган жок, тіпті Маркстін енбектерін 1950 жылдардын ортасына дейін окымаган. Одан кейін де тек бірнеше агылинын ті-ліне аударылган енбектерімен гана танысуга мумкіндігі болды. Себебі ол неміс тілінде оки алмайтын. Миллс езінін манызды туындыларын сол кезге дейін жариялап улгергендіктен, онын шыгармашылыгына марксистік теория ешкан-дай озгеріс экеле койган жок Миллс озінін радикалды саяси козкарастарын паш ететін екі манызды туындысын жазды, олар Миллетін марксистік теориямен кайшылыктарын да атап корсетті. Алгашкы енбегі - White Collar («Ак жагалылар») (1951), ол интеллектуалды мамандык мелерінін жумысынын мортебесін сынга алган болатын. Екінші енбегі - Power Elite («Элиталык куш») (1956), Америкада-гы белгілі бизнесмендер, оскери адамдар мен саясаткерлердін топтары устем болганын атап отеді (Zweigenhaft and Domhoff, 2006). Осы енбектермен бірге Миллетін ен курделі теориялык кітабы жарык корді, ол Character and Social Structure («Кейіпкер жоне элеуметтік курылым») (Gerth and Mills, 1953) деп аталды, туынды Ханс Гертпен (N. Gerth, 1993) бірге жазылды. Миллстін радикализмі оны америкалык олеуметтанушылардын шеттетуіне океп соктырды. Милле улкен сынга ушырады жоне оз алдына элеуметтану гы- лымынын ірі сыншысына айналды. Онын сыни козкарастары The Sociological Imagination («Олеуметтанулык корініс») (1959) аталатын кітабында толык корініс тапты. Ен улкен сыны Толкотт Парсонска багытталды, онын атакты теориясын аяусыз сынады. Миллс 1962 жылы олеуметтанудан алшак жагдайда дуниеден отті. Бірак оншакты жылдардан кейін-ак радикалды олеуметтану мен марксистік теория (Levine, 2005) олеуметтану понінде манызды орынга не болды. Конфликт теориясынын дамуы Курылымдык функционализмге балама болатын конфликт теориясынын да- муы марксистік пен олеуметтану теориясынын шынайы одагы пайда болга-нынын тагы бір белгісі еді. Буган дейін айтканымыздай, курылымдык функ-ционализм олеуметтік теорияда устемдік кура бастаганнан кейін жиі сын-га ушырады. Сын ортурлі болды: курылымдык функционализм олеуметтік конфликтіні дурыс талдамай, туракты курылымга баса назар аударып, саяси консерватизмге урынды деп айыптады, олеуметтік озгеріс туындата алмайды деп те сынады. Мундай сындардын бір пайдасы - кейбір олеуметтанушыларды курылым-дык функционализм моселелерін курылым мен конфликтіге катысты кызы-гушылыкты біріктіру аркылы шешуге кулшындырды. Бул жумыс конфликт теориясыныц курылымдык-функционалдык теорияга балама ретінде дамуына жол ашты. Окінішке орай, бул теория болмашы гана интеллектуалды ерекше-ліктеріне карамастан, кобіне курылымдык теориянын айнадагы елесі снякты эсер калдыратын. Жарналар мен жетістіктер Миллс жұмысының басты бағыты әлеуметтік теңсіздік , элиталардың күші және олардың қоғамды бақылауы , орта таптың қысқаруы , жеке адамдар мен қоғам арасындағы қарым-қатынас және әлеуметтік тұрғыдан ойлаудың маңызды бөлігі ретінде тарихи перспективаның маңыздылығы болды. Mиллс ең ықпалды және танымал жұмысы, «Социологиялық көзқарас» (1959) социолог ретінде түсіну және түсіну үшін әлемге қалай жақындау керек екенін сипаттайды. Ол жеке адамдар мен күнделікті өмір арасындағы байланыстарды көре білудің маңыздылығын, сондай-ақ қоғам арқылы қалыптасатын және өмір сүретін әлеуметтік күштерді, сондай-ақ қазіргі заманғы өмір мен әлеуметтік құрылымды тарихи тұрғыда түсіну маңыздылығын атап өтеді. Миллдың айтуынша, бұл «жеке мәселелер» деп жиі «қоғамдық мәселелер» болып табылады деп түсінудің маңызды бөлігі. Заманауи әлеуметтік теория мен критикалық талдау тұрғысынан, Power Elite (1956), Миллс жасаған өте маңызды үлес болды. Сол уақыттағы басқа да сын теоретиктер сияқты Милл Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі технологиялық-рационалдылық пен бюрократияның күшеюіне байланысты болды. Бұл кітап әскери, өнеркәсіптік / корпоративтік және үкіметтік элиталардың қалай қалыптасқанын және олардың қоғамға және көпшіліктің есебінен басқаратын тығыз, бір-бірімен тығыз байланысы құрылымын қалай ұстайтыны туралы мұқият есеп ретінде қызмет етеді. Миллдің басқа да маңызды еңбектеріне Max Weber: «Әлеуметтану бойынша эссе» (1946), « Жаңа ерлер күштері» (1948), Ақ жүн (1951), « Таңбалар мен әлеуметтік құрылым: әлеуметтік психология» (1953) Үш (1958), Тыңдау, Янки (1960). Mills-ақ 1960 жылы солистерге ашық хат жазған кезде «New Left» терминін енгізу арқылы есептеледі. 1964 жылы ол жыл сайынғы C. Wright Mills Award құрумен әлеуметтік мәселелерді зерттеу қоғамы құрметіне ие болды. жүктеу/скачать 22.59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|