Ақпараттық жүйеге заңсыз қол жеткізуді тергеп тексеру

Ақпараттық жүйеге заңсыз
қол жетк зуд тергеп тексеру

Компьютерл к техниканы немесе технологияларды не пластикалық
карталарды пайдалану арқылы жасалатын қылмыстық құқық
бұзушылықтарды, әс ресе менш кке және экономикалық қызмет саласындағы
қатынастарға қол сұғатын қылмыстарды ашу мен тергеп-тексеруд ң
тактикалық және әд стемел к жақтары әл де болса жетк л кт деңгейде
жасақталмаған. Осы өр стег қылмыстарды ашу және тергеп-тексеру
барысында арнайы б л мдерге ие болу қажет болады және оларды ти ст
мамандар да, тергеуш немесе анықтау органының қызметкерлер де
меңгеру және ти мд пайдалана б лу ти с.
Істерд ң қарастырылып отырған санаттары бойынша барынша тығыз
мерз мдерде әдетте б рнеше тергеу әрекеттер н б р мезг лде жүрг зуге деген
қажетт л к туындайды. Бұл жағдайды қылмыскерлерд ң бас-аяғы санаулы
минуттарда өздер н ң қылмыстық с-әрекеттер н ң з н жасырып үлгеру н ң
мүмк нд г бар екенд г мен түс нд руге болады. Көп реттерде олар қайтадан
қалпына келт ру қиынға соғатын немесе мүмк н болмайтын – компьютерл к
ақпараттарға, оның тасымалдаушыларына, сондай өзге де қылмыс здер не
қатысты болуы мүмк н

Компьютерл к ақпаратты пайдалану арқылы жасалған мәселен, менш кке қарсы немесе экономикалық қызмет
өр с ндег қылмыстар туралы стер бойынша оқиға болған жерд қарап-тексеру үш н шығатын тергеу-жедел
тобының құрамына орын алған нақты тергеу ситуациясына тәуелд түрде келес тұлғалардың к рген дұрыс:
1) 
м ндетт қатысушылар – қылмыстардың аталған санаттарын тергеуд ң маманы танылатын тергеуш ; қылмысты
здест ру бөл м н ң, экономикалық тергеу қызмет н ң, сыбайлас жемқорлыққа қарсы с-қимыл агент г н ң, ұлттық
қау пс зд к комитет н ң жедел қызметкерлер , осы санаттағы қылмыстарды анықтауға және ашуға бей нделген
анықтама қызметкерлер ; куәгерлер (ек адамнан кем емес);
2) 
факультативт қатысушылар – аталған санаттағы қылмыстардың здер н алудың ерекшел ктер н б лет н
криминалист-маман; электронды-есептег ш машиналарды нақты түрлер бойынша маман; жел л к технологиялар
бойынша маман (оқиға болған жерде қашықтықтан басқарылатын шеткер орналасқан құрал-жабдық немесе
тұйықталған компьютерл к жел болған ретте); байланыс жүйелер бойынша маман (электрл к байланыс
арналарының мәл меттер н қашықтықтан беру үш н пайдалану барысында); электронды құжат айналысының
ерекшел ктер н б лет н нақты бей н бойынша бухгалтер-ревизор; Мемлекетт к техникалық комиссия қызметкер
(
заңды тұлғаға қатысты қылмыс жасалған немесе ақпаратты немесе электронды-есептег ш машинаны қорғаудың
арнайы құралдары болған, объект ге және компьютерл к ақпаратқа рұқсатсыз қол жетк зуд ң жасырын құралдары
болған ретте);

Оқиға болған жерд қарауға дайындық кезең н ң б р нш сатысын
аяқтай отырып, тергеуш қараудың кез нде қандай техникалық-
криминалистикалық құралдардың пайдалану қажет екенд г н,
сондай-ақ олардың кешен не және жарамдылығына көз жетк зу ти с.
Қажетт заттардың жалпылама жиынтығынан бөлек олардың
арасында келес дей нәрселерд ң де болғаны дұрыс: оларды
ақпараттың магнитт тасығыштарында және электронды есептеу ш
машиналарында қалдырылған здермен жұмыс жасау барысында
пайдалануға жарамды, саусақ здер н анықтау мен бек туге арналған
өз н ң құрамында магнитт заттары болмайтын химиялық құралдар
(
мысалы, күйе, мырыш қышқылының күйд р лген ұнтағы т.с.с.);
ақпараттың магнитт тасығыштарын сауатты түрде алып, алынған
компьютерл к ақпаратты түрленд руге және құртуға қаб летт
болатын электромагнитт және магнитт өр стерд ң сырттай әсер
етулер н болдырмайтын арнайы қалайы немесе қорғасын
контейнерлер немесе тұрмыстық қалайы қағаз (қақпағы да
қалайыдан жасалған қалайы кастрюль); өз н ң «туған» тасығышымен
б рге алу мүмк н болмаған жағдайда қалайы қағазға немесе
контейнерге салынған компьютерл к ақпаратты көш р п алуға
арналған ақпараттың құжатталған машиналық тасығыштары;

Осыдан кей н оқиға болған жерд т келей қарау басталуы ти с – еңбект ғылыми нег зде
ұйымдастырудың талаптарын ескере отырып оның зерттеуш кезең н шартты түрде үш
сатыға бөлуге болады: жалпы нег здег қарап-тексеру (статикалық саты), нақты
түр ндег қарап-тексеру (қарқынды сатысы) және қорытынды (қарап тексеруд ң барысы
мен нәтижелер н бек ту). Жалпы нег здег қарап-тексеру сатысында қарау орнының
онымен көрш орналасқан объект лер мен бағыт тұстарының орналасу орындарының
жоспарын жасақтау шешуш маңызға ие болады; оқиға болған жерд және сол жердег
нег зг нәрселерд б рнеше тұрақты бағдарларға т ркеп, телу; қарап-тексер лу ти с
аумақтың шекараларын күн бұрын анықтап алу. Менш кке қарсы немесе
экономикалық қызмет өр с ндег компьютерл к қылмыстар туралы стер бойынша
қарап-тексеруд ң бастапқы нүктес туралы мәселен дұрыс шешу өте маңызды.
Тактикалық тұрғыдан алғанда, қылмысты жасаудың нәрсес немесе құралы сапасында
орын алған нақты (оперативт к немесе өзгедей жолмен анықталған) компьютерл к
ақпарат орналасқан, дәлелдемел к маңызы жоғары мәл мет бере алатындай ақпарат
және қылмыстық с-әрекетт ң барынша көпсанды здер алынуы мүмк н электронды
есептеу ш техниканы, қарап-тексеруд ң бастапқы нүктес деп белг леу мақсатқа
барынша сай келед . Оқиға болған жерд қарап-тексеру үрд с нде бейне жазба немесе
суретке түс руд жүзеге асырған дұрыс. 

Компьютерл к ақпаратқа заңсыз к рген тұлғаның к нәс мен
мотивтер н дәлелдеу тек тергеуд ң толықтай нәтижес
бойынша ғана мүмк н болады. Осы орайда куәлерд ң,
күд кт н ң, жәб рленуш н ң жасаған көрсетулер , сот
сараптамалары, ең бастылары ақпараттық-технологиялық
және ақпараттық-техникалық сараптамалардың
қортындыларының, сондай-ақ т нтуд ң нәтижелер шешуш
маңызға ие боллады. Тергеу барысында мыналар анықталуы
ти с:
1) 
компьютерл к ақпаратқа заңсыз (рұқсатсыз) к ру қандай
мақсатпен жасалған;
2) 
құқық бұзушы оның қорғаныс жүйес туралы б лд ме?
3) 
осы жүйен еңсеруд қалады ма және осының барысында
қандай ниеттерд басшылыққа алды.