Қазақ Ұлт-азаттық ҚОЗҒалысы
жүктеу/скачать 3.86 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 26 маусым.
- Шілденің соңы.
- Тамыздың басы.
- Тамыздың бас шені.
- Жяң жиешыЖяң жие шынін
- 18- -20 тамыз.
- Осы күні
Осы күні Тарбағатай аймақтық әйелдер қоғамы тұрақты мүшелерінің мәжілісін ашып, Тарбағатай аймақтық әйелдер қоғамын – «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетіне қосып, аймақтық ұйымдастыру комитетінің әйелдер ұйымы бөлімін құруды ұйғарды. 19 маусым. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті», Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» оқу-ағарту істерін неғұрлым дамыта түсейік» – деген тақырыпта бас мақала жаряжариялады. Бас мақалада бір неше жылғы Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» оқу-ағарту ісіндегі қол жеткен нәтижелері еске түсірілді. Тек 1948-1949 жылғы оқу жылында Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақта» 545 орта, бастауыш мектеп ашылды. Оларда 56 мың 982 оқушы, 2059 оқытушы болды. Іледе бір техникум ашылып, онда 504 оқушы оқыды. Мектептер түгелдей өз ұлтының тіл-жазуымен оқытты. Бұқаралық сауатсыздықты жою қызметінде де зор нәтижелерге қол жетті. Осы күні «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитеті СарсүмбеСарысүмбеде жиналыс ашып, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағы Алтай аймақтық комитетінің «Шынжаң одағына» қосылғанын, «Шынжаң одағы» Алтай аймақтық ұйымдастыру комитетінің жастарды ұйымдастыру комитеті құрылғанын жариялады. 20-маусымнан 4-шілдеге дейін – Жеменей, Қаба, Буыршын аудандарында «Шынжаң одағының» ұйымдастыру комитеттері арт-артынан құрылды. Осы күні «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитеті: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік жастар одағын – Тарбағатай аймақтық «Шынжаң одағына» қосуды, «Шынжаң одағы» Тарбағатай аймақтық ұйымдастыру комитетінің жастарды ұйымдастыру комитетін құруды ұйғарды. 20 маусым. Құлжада Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» оқу-ағарту саласының басшыларының мәжілісі ашылды. АқыметАхметжан Қасыми, АбдыкерімӘбдікәрім Аббасов мәжіліске қатынасты. Мәжілісте Сайпиден АзезиСайфидден Азизи мен Әнуар Ханбабаның Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» оқу-ағарту мәселелері жөнінде жасаған арнаулы тақырыптағы баяндамалары» тыңдалған соң, мынадай ұйғарым жасалды: (1)1. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» оқу-ағарту саласына бір тұтасбіртұтас басшылық күшейтуі үшін – Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» оқу-ағарту комитеті құрылады. Оған Сайпиден АзезиСайфидден Азизи – жауапты, Әнуар Ханбаба – мүше болады;. (2)2. Оқыту программасын тексеруге және оған өзгеріс енгізуге осы комитет жауапты болады; . (3)3. Аймақтар – оқытушылардың өресін көтеру үшін әр жылы тамызда бір айлық оқытушылар курсы Құлжада ашылады;. (4)4. Оқытушыларды басқару күшейтіліп, оқу-ағарту саласындағы қызметкерлердің басқа орындарға ауысуы шектеледі; . (5)5. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» көлемінде 9 жылдық оқу-ағарту жолға қойылады.; (6)6. Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақ» оқу-ағарту комитеті – маңғолмонғол, қытайқытай, сібе мектептерін ашуға жауап береді;. (7)7. Құлжада – екі орта мектеп, Шауешекте – бір орта мектеп, СарсүмбеСарысүмбеде – бір орта мектеп жаңадан құрылады. Осы күні «Шынжаң одағы» мен Іле уәли мекемесі: Іле аймағындағы аудандарда – азаматтық істер мен арыз-шағымды, бөлімше сот мекемесі бар жерлерде – бөлімше сот мекемелері қарайды; бөлімше сот мекемесі жоқ жерлерде – сол аудандық үкіметтің бөлімше сот мекемесінің ұсынысы бойынша аймақтық сот мекемесі қарайды; және сол ауданның азаматтық арыз-шағым істерін қарайтын бір судясудья тағайындалсын – деп ұйғарды. 22 маусым. Іле уәли мекемесінің «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газеті» – «маңғолМонғол, сібе ұлттары оқытушыларының курс сабағын бастағандығын құттықтайық» – деген тақырыпта бас мақала жаряжариялады. Онда былай деп көрсетілді: Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» маңғолмонғол, сібе және қытайқытай халықтарының мәдениет, оқу-ағарту істеріне ерекше қамқорлық жасап, мән беріп келді. 1948-1949 жылғы оқу жылында Іле аймағында 10 маңғолмонғол мектебі ашылды. Ондағы 31 сыныпта 966 оқушы оқыды. Мұның ішінде – Жыңда, Бұраталада, Арасанда, Жұлдызда, Құлжада орталықтандырылған маңғолмонғол жатақ-мектебі бар. 47 сыныбы бар 12 сібе мектебі ашылды. Онда бір мың 482 оқушы оқыды. Сүйдіңде, Лусаугуда, Күреде, Құлжада 21 сынып бар. 5 қытайқытай мектебі ашылды. Онда 606 оқушы оқыды. Бқл – демократиялық үкіметіміздің ұсақ ұлттарға дұрыс ұлттық саясат ұстанып отырғандығының тағы бір дәлелыелі». 26 маусым. «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газеті» Мао зы дұңның жаңа саясисаяси мәслихат кеңесіне дайындық мәжілісінің тұңғыш отырысында сөйлеген сөзін басты. 27 маусым. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» ең жоғары экономикалық комитетінің қаулысына сай, дихандарды жоғары өсіммен қанауына тиымтыйым салу үшін, Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» егін, мал шаруашылығы банкебанкісі – сол күннен бастап, тамызға дейін: Құлжа, Сүйдүң, Қорғас аудандарында бір ху бидайды – 90 мың юаньға, Текес, Күнес, Сұмыл аудандарында бір ху бидайды – 80 мың юаньға, Бұартала, Жың, Арасан – аудандарында бір ху бидайды – 70 мың юаньға бағалап диқандарға қарыз ақша берсін; үкіметтің басқа құрылымдары да диқандарға қарыз ақша бергенде осы қаулыны басшылыққа алсын; өсімқорлармен осы бағадан төмен бағамен тоқтам жасасқан диқандардың тоқтамды бағасынан бас тартсын немесе Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» егін, мал шаруашылығы банкебанкісі белгілеген баға бойынша өсімқорлармен есептессін – деген шешім шығарды. 6 шілде. АқыметАхметжан Қасыми Құлжа ауданының басшылары мәжілісінде сөз сөйлеп, қызметкерлерге мынадай 4 талап қойды: (1)1. Еңбек тәртібіне бойсынып, қызмет өнімділігін өсіру керек;. (2)2. Сот мекемесі дербес тұрып, заң бойынша істеу керек;. (3)3. ҚянҚиянатшылдыққа қарсы тұрып, адал болуды дәріптеу керек. (4)4. Ұлт мәселесін дұрыс шешуге көңіл бөлу керек. Осы күні Мао зы дұң ЖұңгоҚытайЖүңго халық азаттық армиясы бас қолбасшысының орынбасары Пың ды хуайға телеграммажеделхат жолдап, онда былай деп көрсетті: «Қазір Тау жы йұе солқылдақтық күйге түсіпті. Шынжаң мәселесін бейбіт жолмен шешу ниеті бар көрінеді. Біз Жаң жыжұңЖаң жы жұңды пайдаланып, өтпелі мекеме ретінде Шынжаң армиясы мен үкімет комитетін құрып, Жаң жыжұңЖаң жы жұңды – төраға, өзіміздің адамды (Шынжаңға ВУаң жын барса болар ма екен) – төрағаның орынбасары, Іле жақжағынан тағы бір кісі қоссақ, ол төрағаның орынбасары болса деп отырмыз». 11 шілде. ҚытайЖұңгоЖүңго халық азаттық армиясының 1-дала соғыс армиясы –байтақ батыс солтүстікке жорық жасау туралы бұйрық берді. Сонымен байтақ батыс солтүстікке жорығы басталып кетті. Осы күні Кеңес одағыКеңес Одағы: АҚШ – батыс солтүстіктегі 5 «ма» фамиляфамилиялыларды1 Шынжаңға жіберіп Шынжаңды дербес «ІсләмИслам мемлекетін» құруға желіктіріп жатқаны туралы хабарды естіп, Кеңес одағыКеңес Одағында сапарда жүрген Лю шау чиға: «Шынжаңда Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерістік күштері ГоминдаңГоминдаңмен қарсыласып отыр. ЖКП әуелі адам жіберіп байланыс жасап, онан соң халық азаттық армиясына Шынжаңға жорық жасау бұйрығын беріп, Шынжаңды алдымен азат етсе» – деген ұсыныс қойды. 15 шілде. Тарбағатай кедені құрылды және ол өзінің қызметін бастап кетті. Алғашқы жарты жылда Кеңес одағыКеңес Одағына 12 мың тонна бидай экспорт етілді. Мұның 5 мың тоннасын Тарбағатай уәли мекемесі экспорт етті. 7 мың тоннасы – жеке саудамен өтті. 23 шілде. «Шынжаң одағы» ұйымдастыу комитетінің №28- -мәжілісі: 1949 жылы 1 тамыздан бастап, «Шынжаң одағы» орталық комитетінің «Алға газетінің» ұйғыршасы мен қазақшасын күндік газетке өзгертуді ұйғарды. Шілденің соңы. ЖКП орталық комитеті Лю шау чиге: Кеңес одағыКеңес Одағынан – Шынжаңға тікелей кісі жіберіп, Шынжаңның Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісімен байланыс орнату жөнінде телеграммажеделхат арқылы нұсқау берді. 1 тамыз. Іле уәли мекемесінің «Төңкерістік шығысТөңкерістік Шығыс түркістанТүркістан газеті» – «Одақ» журналының: «Шынжаң одағы» құрылғандығының бір жылдығын құттықтайық» – деген тақырыптағы бас мақаласын көшіріп басты. Онда былай деп көрсетілген: «Шынжаң одағының» құрылғанына бір жыл толғанына бір жыл толған бұгінбүгінгі күні ел ішінде бір қыдыру ірі-ірі оқиғалар туылды. ЖұңгҚытай оЖүңго халық азаттық соғысы ең сұрапыл кезеңге өтті. ҚытайҚытай халқы арасындағы демократиялық күштер халықты ГоминдаңГоминдаң үстемдігінен азат етуде». «Біздің ұлт азаттық қозғалысымыз бүкіл елдегі демократиялық күштердің жеңісімен тығыз байланысты. Ел ішіндегі демократиялық күштердің жеңісі – біздің ұлт азаттық қозғалысымыздың жеңісін жеделдетеді. Сол секілді біздің жеңісіміз де ел ішіндегі демократиялық күштердің жеңісіне ықпал жасайды. Қазіргі жағдайда біздің одақ мүшелеріміз ұлт азаттық қозғалысының арасындағы байланысты жақжақсы түсініп, халыққа тең көлемде үгіт жүргізу керек. Бұл біздің одақ мүшелеріміздің қазіргі ең маңызды міндеттерінің бірі». 4 тамыз. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің №30-мәжілісі ұлттар ынтымағын күшейту жөнінде мынадай 4 түрлі нұсқау жариялады: (1)1. Ұлттық қайшылық тудыру әрекеті – біздің ұлт азаттық төңкерісіміз бен демократиялық түзімімізге қарсы кері төңкерістік әрекет болады;. (2)2. Ұлттық кемсіту, ұлттық езгі, басқа ұлттардың ғұрпғұрып-әдетін қорлау әрекеті – - төтенше сұрқясұрқия қылмысты әрекет боладлы.; (3)3. «Шынжаң одағының» ұйымдары мен мүшелері – ұлттық қайшылық тудырушылармен идеялық жақжақтан, әрекет жағынан рақымсыз күрес жүргізу қажет;. (4)4. Дара билеушілерден қалған ұлттық өшпенділіктің уларын тазарту, халықтың санасын өсіру, ұлттар арасындағы достықты және теңдікті күшейту үшін одақ ұйымдары осы жақбағытта арымай-талмай үгіт пен тәрбие жүргізуі, оны одақтың әр дәрежелі ұйымдарының тұрақты қызметі санауы тиіс. Тамыздың басы. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің «Демократия газеті» (қытайшақытайша) Лю шау чидің «Интернациялизм және ұлтшылдық» – деген мақаласын басты. 10 тамыз. Іле уәли мекемесі: Іле аймағындағы «Ұшыр» мен «Зекетті» дін істер меңгермесіДін істер меңгермебасқармасы мен қазақ, қырғыз мәдениет қоғамы бірге жинайды. Іле аймақтық оқу-ағарту мекемесі осы кірісті бөліп беру жұмысына бақылау жасайды. Кірістің 60% – оқу-ағарту мекемесіне, 40% – дін істер мекемесіне тән болады. Оқу-ағарту мекемесі – қазақ, қырғыз туысқандардың арасынан жиған кірістің 10% – қазақ, қырғыз мәдениет қоғамына беру керек деп ұйғарды. Тамыздың бас шені. «АқыметАхметжан Қасымидың 2-кеңсесі» деп аталған Кеңес ақылшыларкеңесшілер тобы бұйрық бойынша еліне қайтты. ХХХ ХХХ ХХХ Ү., Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» төңкерісінің – бүкіл халық демократиялық төңкеріске қосылуы . (1949-жыл, тамыз – 1949-жыл, желтоқсан) 1949-жыл (тамыз – желтоқсан)
Осы күні ЖКП орталық комитеті Дың ли чұнге: «Сіз ЖКП орталық комитеті атынан Іленің басшыларына Бежиңде 10-қыркүйек мөлшерінде ашылатын жаңа саясисаяси - маслихат кеңесіне уәкіл жіберуін өтініңіз. 5 кісі келсін. Ұйғырдан, қазақтан уәкіл болсын. ҚытайҚытай ұлтынантай жолдастан біреу келсін. Ол қосымша аудармашы болсын» – деп телеграммажеделхат берді. Осы күні Дың ли чұн ЖКП орталық комитетіНІҢ атынан Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағының жаңа саясисаяси-мәслихат кеңесіне уәкіл жіберуін ауызша ұсыныс етумен бірге, Лю шау чидің нұсқауы бойынша Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжаққа:онда бүкіл Шынжаңның уәкілдері болуын, оның ішінде – ГоминдаңГоминдаң үстемдік еткен ауданнан бір кісі, ұсақ ұлттардан – 4 уәкіл, 5 кісінің арасында ең абзалы екі не үшеуінің ерекше аймақтың көсемдері болуын, оларды Іледен – Манжуряға дейін Кеңес одағыКеңес Одағының ұшағымен жекізуді өтінетіндігін, МәнжұряМанчуриядан Беижиңге дейін – ЖКП орталық комитеті арнайы кісі және машина жіберетіндігін айтты. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жағына: жаңа саясисаяси-мәслихат кеңесінің ашылатындығын, оған өкіл жіберіп қатынастыру құқығының берілетіндігін, қазір бұл тек ЖКП орталық комитетінің ресми ұсынысы ғана екендігін, осы орайда бұлар – төраға Мао зы дұң мен ЖКП орталық комитеті тарапынан тікелей нұсқау сұрау мүмкіндігіне ие болғандығын төтенше разылықпен жеткізетінін және бұған өзі де қуанышты екендігін білдірді. Осы күні Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы ақылдаса келіп: АқыметАхмет Қасымиды, ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаевты, Ысқақбек МононовМөнөновті, Әбдкәрім Аббасовты, Ло жы бесеуін Шынжаң уәкілі ретінде жаңа саясисаяси-мәслихат кеңесіне жіберуді ұйғарды. Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» жалпы қызметіне – Сайпиден АзезиСайфидден Азизи жауапты болды. Әскери қызметке – Лескин, әкімшілік қызметке – Асқат Ысқақов, қағам амандығынқауіпсіздігін сақтау қызметіне – Нәбижан Юсіп, үгіт қызметіне – Сейдолла Сейфоллаев жауапты болды. 18 тамыз. Мао зы дұң: жаңа саясисаяси-мәслихат кеңеснің дайындық көру комисиякомиссиясының меңгерушісінің атынан АқыметАхметжан ҚасымигеҚасымиге ресми шақыру хат жазып: жуықта Бейжиңде ашылатын жаңа саяси саяси-мәслихат кеңесіне Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақтың» уәкіл жіберіп қатынасуын ұсыныс етті. Шақыру хаттың толық мәтіні мынадай: «Шынжаңның Құлжа ерекше аймақтық халық үкіметіне! АқыметАхмет мырзаға! Еліміздің ипериялизмге, феодализмге, биурократбюрократ капитализмге және Жяң жиешыЖяң жие шынін ГоминдаңГоминдаң үстемдігіне қарсы халық азаттық соғысы – бүкіл ЖұңгоқытайЖүңго бойынша жеңіске жету алдында тұр. Тұтас ЖұңгоқытайЖүңгодағы партиялық – топтарды, халықтық ұйымдарды, халық азаттық армиясының дала соғыс армиясын, азат өлкелерді, еліміздегі ұсақ ұлттар және шет елшетелдегі мұһажарларды қамтыған жаңа мемлекеттің халықтық саяси саяси-мәслихат кеңесі байсалды дайындықтар арқылы кыркүйекте жалпы мәжіліс ашпақшы. Бұл жолғы жалпы мәжілісте мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесінің ұйымдық заңы жасалады. Оның мемлекеттік комитеті сайланады. Мұнан сырт Жұңхуа халық респубикасы орталық халық үкіметінің ұйымдық заңы жасалады. Орталық халық үкіметі сайланады. Сіздердің талай жылдардан бергі күрестеріңіз – бүкіл ЖұңгоқытайЖүңго халқының демократиялық төңкерісі қозғалысының бір бөлегі. Батыс солтүстіктегі халық азаттық соғысының жеңісті қанат жаюына байланысты Шынжаң тез арада толық азат болады. Сіздердің күрестеріңіз түбегейлі жеңіске жетеді. Біз сіздердің – 5 уәкіл жіберіп, мемлекеттік саяси саяси-мәслихат кеңесінің жалпы мәжілісіне қатынасуларыңызды адал ниетпен қарсы аламыз. Мақұл көрсеңіздер кыркүйектің бас шенінде Бейжиңге келудлеріңізді өтінеміз. Осы телеграммажеделхат тиген соң, жауап қайтаруларыңызды үміт етеміз. Жаңа саяси саяси-мәслихат кеңсесі дайындық комисиякомиссиясының меңгерушісі Мао зы дұң. 1949 жыл 18 тамыз. Бейжиң.
Осы күні ДәлелқанДәлелхан Сүгірбаев Оспан ІсләмИсламұлына хат жазып, былай деді: «ЖұңгоҚытайЖүңго халық азаттық армиясы мүлде басым әскери күшпен ГоминдаңГоминдаң армиясын қираата жеңуде. ЖұңгоҚытайЖүңго топырағында оларға табан тірер тянақтиянақ қалмайтын кез таяп қалды. Қазір жаңа ЖұңгоҚытайЖүңго құру мәселесі ақылдасылуда. Ал Шынжаң өлкесінде де жеріне жете жойылу тағдырына тап болды. Сіз қате тұрғыңызды өзгертіп, ақ көңіл, адал ниетпен халыққа еңбек сіңіретін болсаңыз – халық үкіметі сізді қарсы аллалады және сізді кешіреді». Сонымен бірге, Оспан ІсләмИсламұлына ілескен ру басырубасылары мен Оспан ІсләмИсламұлының сүйеніштеріне де хат жазып: енді халықты аздырып-тоздыра бермей, мекендеріңе ертерек қайтыңдар – деп нәсихаткеңес берді.
Мемлекеттік халық саяси саяси-мәслихат кеңесі дайындық комитетінің меңгерушісі Қадірлі Мао зы дұң мырзаға Хатыңызды тапсырып алдық. Сіздің бізге айтқан істеріңіз – бүкіл өлке халқы ұзақтан бері армандап келген істер еді. Біз жақ – азаттық майданының ұлы жеңісін бүкіл дүние жүзілік жеңіс және бүкіл Шынжаң халқының жеңісі – деп қараймыз. Сондықтанда біз ең қызу ынтамен қадірлі Мао зы дұң мырзаға алғыс айтамыз және қуанышымызды білдіреміз. Бейжиңге жаңа халық саяси саяси-мәслихат кеңесі мәжілісіне қатынасатын уәкілдер жібереміз. Соған бола осы телеграмма жеделхатты жолдап отырмыз. Ерекше аймақтың халық уәкілі – Ахметжан. Ақыме20 тамыз. Іле».
Осы күні АқыметАхмет Қасымидың нұсқауы бойынша, Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақ» жақжағы мынадай шешім жасады: Іле, Тарбағатай, Алтай аймақтарында, мейлі қайсы мекеме, қандай дәрежелі қызметкер болсын, олардың тікелей сауда істеуіне тиым салынады. Саудаға араласқан жұмысшы, қызметкерлер 30-тамыздан бұрын саудасын тоқтатуы қажет. Егер белгіленген уақыттан кейін әуелгідей саудамен шұғылданып жүрген жұмысшы, қызметкерлер болса, үкімет оны қатаң жазалайды». Осы күні АқыметАхмет Қасыми №75- бұйрық-бұйрық жаряберді, онда: «Мен 20-тамыздан бастап жұмыс бабымен сырт жерде боламын. Менне сырт жерде жүрген кезде, «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің төрағалық міндетін – Сайпиден АзезиСайфидден Азизи уақытша атқарып, «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитетінің қызметін басқарады және қазынаны орналастыруға, банкебанкіден ақша босатуға жауап береді. «Шынжаң одағы» орталық ұйымдастыру комитеті мен әр дәрежелі ұйымдары 20-тамыздан бастап мен қайтып келгенге дейін Сайфидден мырзаның басшылығына сөзсіз бойсыну керек» –, делінді. 21 тамыз. Дың ли чұн АқыметАхмет Қасымидың тұжырымдап таныстырған Үш аймақҮш аймақ «Үш аймақтың» ақуалын орталық комитетке телеграммажеделхат арқылы жолдады. Оның басты-басты түйіндері мыналар: 1. Шынжаң өлкесіндегі ұсақ ұлттар Чиң патшалығы дәуірінен тартып ұзақ уақыт бойы езіліп келді. Ұсақ ұлттардың Чиң патшалығына қарсы көтерілісі толастамады. Минго құрылғаннан кейін де, Шынжаңдағы ұсақ ұлттар езгіден бас ала алмады. Шың шысайШың шы цсай опасыздық жасағаннан кейін, ол ұсақ ұлттарға Чиң патшалығынан арман қанау саясатын жүргізді. ҚытайҚытайлардың арасындағы сақшыларды, тыңшыларды қаруландырып, оларды ұсақ ұлттарды қанайтын және билеп-төстейтін құралы еткендіктен, ұсақ ұлттар –қытай қытайларды да Шың шысайШың шы цсаймен бірдей үстемдік етуші және езуші деп қарады. 2. Шынжаңда феодалдық билік тым күшті. Оның үстіне олар діни күштермен өзара ұштасып кеткен. Сондықтан да төңкерістің бастапқы кезінде феодалдық күш үкіметте маңызды орынды иеленді. Дін қайраткерлері үкіметке басшы болды. Ұлттық өшпенділік пен діни ұшқарылық бірігіп кеткендіктен де, ұлттық қозғалыс қатты бейбастақтық, көр соқырлық күйге түсті. Қозғалыстың бастапқы кезінде, қолбасшылық штаб – бұлаңшыларға, әйелдерді аяқ асты етушілерге өлім жазасын беру жөнінде бұйрық түсірген болса да, бірақ,бірақ ол тұтас қытайқытайға өштескен бұқараны тосып қала алмады. Олар қытайқытай атаулыдан Үш аймақҮш аймақ«Үш аймақты» тазартпақ болды, нәтижеде – қытайқытайлардың арасындағы жазықсыз адамдар сорланды. 3. Жастар қозғалыстағы көзсіздікті, бейбастақтықты азайтып, саналылыққа қол жеткізгісі келсе де, бірақ,бірақ олардың күші мардымсыз болғандықтан, сыртқы жақжақтан – ГоминдаңГоминдаңмен, ішкі жақжақта – феодалдық күштермен бір мезгілде күрес жүргізе алмады да, тек халық пен ГоминдаңГоминдаң арасындағы күресті ғана маңызды орынға қойды. 4. Ұлт азаттық көтеріліс пен дербестік туы жерлікжергілікті халық арасында төтенше терең ықпалға ие болды. Біз тек осы ұранға бағынғанда және бойсынғада ғана халықтың ең көп сандысын аттанысқа келтіріп, ГоминдаңГоминдаңмен күрес жүргізе алатын болдық. ЖұңгоҚытайЖүңго халық азаттық армиясы қайтарма шабуылға өткеннен кейін ғана біз бұл әдісті өзгерте бастадақ. Бірақ қызметіміз айта қаларлықтай болмады. Көз алдымызда – күшті жау тұрғандықтан да, ішкі байланысты тым шиленістіріп жіберуге болмайтындай болды. Егер ішкі жақжақта феодалдық күштер мен саясисаяси күрес жүргізетін болсақ, онда АҚШ, Англия және ГоминдаңГоминдаңдар осы қайшылықты пайдаланып, Шынжаңдағы ұсақ ұлттардың ынтымағына ірткі салар еді. Жоғарға мәселелердің орын тебуін сол кездегі Шынжаңның мынадай екі негізгі ерекшелігінен бөле қарауға болмайды, яғни (1)1. Жарты ғасырдан бері, жергілікті жердегі ұлттық қозғалыстың барлығы пан түркизмпантүркизмдік идеяның ықпалында жүргізілді. Барлық түріктер бірлесіп, бір мемлекет құруды мақсат етті. (2)2. ЖерлікЖергілікті ұсақ ұлттар ісләмИслам дініне сенеді. Олар дүние жүзіндегі ісләмИслам мүриттерінің басын қосып, бір мемлекет құруды көксейді. Сондықтан ісләмИслам мүриті еместерді оп-оңай жау санайды. Езуші ұлтқа тіпті оңай өшігеді». жүктеу/скачать 3.86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|