«Қазақ қоғамының мәдениеті және әлеуметтік-саяси ойы»

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Павлодар

Пәні бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

Құрастырушы: ___________т.ғ.к., доцент Жапекова Г.К.

Философия және мәдениеттану кафедрасы

5В020400-Мәдениеттану мамандығының күндізгі оқу нысанындағы студенттеріне арналған

«Қазақ қоғамының мәдениеті және әлеуметтік-саяси ойы» пәні бойынша

пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)
Бағдарлама «___» _________20__ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.
20__ж. «___»____________кафедра отырысында ұсынылған №_____ хаттама.
Кафедра меңгерушісі______________ Ахметова Г.Ғ. 20 ж. «____» ________
Факультет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған _________ 20__ж. «_____»____________№____ хаттама
ОӘК төрағасы ________________ Батталов К.К. 20___ж. «_____»___________

1 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу ақпараттары

Жапекова Гульфайрус Кабдуловна – философия және мәдениеттану кафедрасының аға оқытушысы.

Кафедра №519 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 1153

2 Пән туралы мәліметтер

«Қазақ қоғамының мәдениеті және әлеуметтік-саяси ойы» – «Мәдениеттану» мамандығының студенттерінің тарихи ретроспективада Қазақстандағы саяси ой мәдениетінің қалыптасуы бойынша басты мәселелері туралы білімдерін кеңейту үшін бағытталған таңдау бойынша компоненттің базалық пәні.

- мәдениет саласы шін негізгі болып табылатын әлеуметтік-экономикалық және саяси үрдістерді талдау;

- мәдениетті ғылыми талдаудың теоретикалық және эмпирикалық әдістері мен түсіну жолдарын өзгеріп отыратын қоғаммен байланысты болатын қоғамдық құбылыс ретінде қарастыру;

- мәдениеттің негізгі концепцияларымен және қоғамның әлеуметтік-мәдени талдау және оған әртүрлі бағытта практикалық түрде әсер ету саласында оның қосымшалармен таныстыру;

- қоғамда мәдениеттің құндылық-нормативті, құрылымдық-типологиялық және институционалдық ұйымдасудың негізгі ұстанымдарын және критерийлерін анықтау;

- отаршылдық дәуірінде мәдени мұраны сипаттау, европалық білім беру жүйесі мен отаршылдық саясатының ықпалында болған дүниетанымның өзгеруімен байланысты болған рухани-мәдени үрдістердің қайшылықтары мен тенденцияларын, қазақ ағартушылығының мәнін, шығыс-батыс өркениеттік диалог пен синтездің мәселелерін анықтау.

Пәнді игеру нәтижесінде студент білуі керек:

- мәдениеттің негізгі параметрлерін және инновациялық құбылыстардың ерекшеліктері;

- қазақтың ұлттық мәдениетінің мәнін және ерекшелігінің, мәдени эволюция заңдарын;

Пәнді зерделеу нәтижесінде студент істей білуі керек:

- өз бетінше және объектиті ойлау, қазақтардың мәдениетінде, дәстүрлі қоғамның дамуында әлеуметтік-саяси ойдың рөлі мен мәнін бағалау;

- басқа пәндерді игеру үшін осы пән бойынша алынған базалық білімдерді пайдалану;

- дұрыс өз пікірін, өз сөзін құрастыру

5. Пререквизиттер: Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет: Қазақстан тарихы, Саясаттану, Философия.

6. Постреквизиттер: Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет: Қазақ мәдениетінің тарихы, Қазақ халқының дәстүрлі рухани мәдениеті, Мәдениет философиясы мен теориясы.

«Қазақ қоғамының мәдениеті және әлеуметтік-саяси ойы» атты курсы ХІХ ғ.-дан бастап ХХ ғ. басына дейінгі кезеңді қамтиды. Көптеген ғасырлар бойы әрбір халықтың мәдениеті ішкі логикаға сәйкес және сыртқы импульстердің әсеріне байланысты дамиды және байытылады. Мәдениеттер мен өркениеттердің өзара ықпал етудің, синтез бен синкретизм құбылыстарының факторын бағаламау дұрыс емес. Мәдени эволюцияның қозғалмалы бөлігі – дүниетанымның қарқыны. Өзгеру үрдісі бір мәдени жүйеден екінші жүйеге өту - өте күрделі және жоғарғы деңгейлі болып табылады.

Қазақ дәстүрінің мазмұны (тарихи-мәдениеттанулық талдау)

Көп қырлы қазақ шаруашылығының өмірлік мәнді құндылықтары. Рухани құндылықтардың артық болуы. Халық философиясы. Қазақ мәдениетінің универсализмі мен интеллектуалдығы. Генеалогиялық дәстүрлер, аңыздар және шежірелер. Ханды тағайындау рәсімі. Ұлттық мейрамдарының рухани-рәсімдік, эстетикалық, коммуникативтік функциялары. Қазақтардың космогониялық және экологиялық білімдері. Дәстүрлі қазақ қоғамында діннің және ағартушылықтың ерекшеліктері.

XVIII ғ. Қазақстанның мәдениеті. Ағартушылықтың дамуы. Қазақстан территориясында Орта Азия мен Шығыс Түркістанмен сауда орталықтарының орналасуы.

Хандық билікті жою. Губайдулла Уалиханов. Кенесары Қасымұлы бастаған 1837-1847 жылдардығ көтеріліс. ХІХ ғ. 50-шы жылдарда ұлт-азаттық күрес.

Дәстүрлі дін мен мәдениеттің дағдарысы. Дәстүрлі білім беру мен діннің дамуында болған қайшылықтар. Қазақ дәстүрінің жойылуы идеялық және рухани бастаулардың әлсізденуіне байланысты жүйе ретінде. ХІХ ғ. дәстүрлі білім берудің жағдайы.

Отаршыл тәуелді Қазақстанда Ресейдің мәдени саясатының мақсат ыжәне мазмұны.

Қазақ-орыс қатынастардың бастаулары. Екі халықтардың менталитетінің жалпы «евразиялық» тамырлары. «Келімсектердің» ағартушылығының саласында ресей үкіметінің реформалары. Ғылымның дамуы. Орыс әдебиетінің демократиялық идеялары, рухани мәні.

ХІХ ғ. екінші жартысында келімсіктер арасында білім беру саясатының отаршылдық идеялары мен реакцияшылдықты күшейту. Алдыңғы ұлттық интеллегенцияның қалыптасуы. Сыни дүниетаным, дәстүрлі және заманауи өркениеттерді біріктіруге деген талпыныс.

Қазақ ағартушылығының рухани және әлеуметтік қайнар көздері. Қазақстандағы мұсылмандық-түрік джадидзмнің ұлттық нұсқасы. Ұлы Абай және «Алаш» интеллектуалдық қозғалысы. Түркияның, Мысырдың, Қырымның және Жайық-Орал аймағының рухани орталықтарының рөлі.

Демократиялық бағыттың алғашқы ғалымдары, реформаторлар-ағартушылар. Ш.Уәлиханов – жаңа қазақ мәдениетінің көрнекті өкілі, ғалым-шығыстанушы. Ы.Алтынсариннің көзқарастары. Ағартушылық қызметі. Мұса Шорманов шығыс-батыс синтезді философияға негізделген алғашқы қазақ өкілдерінің бірі ретінде. Жәңгір хан - реформатор. 1841 ж. Бөкей Ордасында алғашқы мұсылман-нвропалық мектептің ашылуы. Басқа қарқынды бастаулар, мәдениетке Жәңгір мен оның ұрпағының қосқан үлестері.

Абай және қазақ халқының рухани мұрасы. Қазіргі заманда абайтану мәселелері. Абайдың дәуірі және идеялық-өнегелік ізденістері. Абай Құнанбаевтың дүниетанымның қайнар көздері. Жаңа ағартушы қазақтың үлгісі («жауанмард» атты ежелгі ұлттық-сопылық концепцияны шығармашылық қайта қарастыру негізінде). Абай өлеңдері. «Ғаклия».

Ұлттық интеллегенцияның қалыптасу жолдары, оның дүниетанымы және үлгілері. ХХ ғ. басында Қазақстанда ағартушылықтың ары-қарайғы ағартушылығы. Қазақ демократтардың саяси ұстанымы. А.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов басқарған қазақ либеральды-демократиялық интеллегенциясы. «Алаш» бағдарламасының мәдени-ағартушылық бөлігі. реовлюциялық-демократиялық интеллегенция - Т. Рысқұлов, Т. Бокин, А. Майкотов, С. Сейфуллин С. Мендешев, Б. Атшюв. А. Жангильдин.

ХІХ-ХХ ғ. басында тәуелсіз Қазақстанда рухани жаңғырудың қазіргі заманғы үрдістері үшін қазақ және шығыс ойшылдары мен интеллегенттерінің ойларының өзектілігі. Жаңа қазақ элита өкілдерінің көркем және ғылыми мұрасы.
Тақырып 8 XX ғасырда қазақ халқының рухани жаңғыруы

Баспасөз беттерінде тіл, мәдениет, дін және ұлттық бірлік бойынша мәселелер. Ұлттық баспасөз дәуірі. Қазақ әйелінің алатын орны, ағартушылықтың, ұлттық сана-сезімнің мәселелері. Халықтың ұлттық сана-сезімнің қалыптасуы.

1. 
   Мәдениеттер мен өркениеттердің өзара ықпал етудің, синтез бен синкретизм құбылыстарының факторы
   
2. 
   Мәдени эволюцияның қозғалмалы бөлігі – дүниетанымның қарқыны.
   

1. 
   Қазақ дәстүрінің мазмұны (тарихи-мәдениеттанулық талдау)
   
2. 
   Қазақ қоғамының өмірлік құндылықтары.
   
3. 
   Аристократиялық және батырлық дәстүрлері.
   
4. 
   Көшпенділердің халық философиясы.
   
5. 
   Қазақ мәдениетінің универсализмі мен интеллектуалдығы.
   
6. 
   Ұлттық батырлар мен ойшылдарды қадірлеу, ру байланыстарда аруақтарды білу.
   
7. 
   Генеалогиялық дәстүрлер, аңыздар және шежірелер.
   
8. 
   Дәстүрлі қазақ қоғамында діннің және ағартушылықтың ерекшеліктері.
   

1. 
   Дәстүрлі дін мен мәдениеттің дағдарысы.
   
2. 
   Отаршыл тәуелді Қазақстанда Ресейдің мәдени саясатының мақсаты және мазмұны
   
3. 
   Қазақ-орыс қатынастардың бастаулары.
   
4. 
   Хандық билікті жою. Губайдулла Уалиханов.
   
5. 
   Кенесары Қасымұлы бастаған 1837-1847 жылдардағы көтеріліс.
   
6. 
   ХІХ ғ. 50-шы жылдарда ұлт-азаттық күрес.
   
7. 
   ХІХ ғ. 60-70 жж. ұлт-азаттық күрес.
   
8. 
   «Келімсектердің» ағартушылығының саласында ресей үкіметінің реформалары.
   
9. 
   Ғылымның дамуы. Орыс әдебиетінің демократиялық идеялары, рухани мәні.
   
10. 
    Баспасөздің дамуы.
    
11. 
    Алдыңғы ұлттық интеллегенцияның қалыптасуы.
    

1. 
   1822 және 1824 жж жарлықты қабылдау. Экономикалық, әлеуметтік-саяси зардаптары.
   
2. 
   ХІХ ғ. 60-шы жалдардағы реформалар.
   
3. 
   Шығыс ағартушылықтың мәні (джадидизм).
   
4. 
   «Алаш» қозғалысы. «Алаш» бағдарламаның мәдени-ағартушылық бөлігі
   
5. 
   Мұсылмандық реформашылдықтың көрнекті өкілдері.
   

Тақырып 5 Қазақ ағартушылығының мазмұны

1. 
   Демократиялық бағыттың алғашқы ғалымдары, реформаторлар-ағартушылар.
   
2. 
   Ш.Уәлиханов – жаңа қазақ мәдениетінің көрнекті өкілі, ғалым-шығыстанушы.
   
3. 
   Ы.Алтынсариннің көзқарастары. Ағартушылық қызметі.
   
4. 
   Мұса Шорманов шығыс-батыс синтезді философияға негізделген алғашқы қазақ өкілдерінің бірі ретінде.
   
5. 
   Жәңгір хан - реформатор. 1841 ж. Бөкей Ордасында алғашқы мұсылман-европалық мектептің ашылуы. Басқа қарқынды бастаулар, мәдениетке Жәңгір мен оның ұрпағының қосқан үлестері.
   

1. 
   Абай және қазақ халқының рухани мұрасы.
   
2. 
   Қазіргі заманда абайтану мәселелері.
   
3. 
   Абай Құнанбаевтың дүниетанымның қайнар көздері.
   
4. 
   Абай өлеңдері. «Ғаклия».
   
5. 
   Жаңа ағартушы қазақтың үлгісі («жауанмард» атты ежелгі ұлттық-сопылық концепцияны шығармашылық қайта қарастыру негізінде).
   

1. 
   Ұлттық интеллегенцияның қалыптасу жолдары, оның дүниетанымы және үлгілері.
   
2. 
   А.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов басқарған қазақ либеральды-демократиялық интеллегенциясы.
   
3. 
   «Алаш» бағдарламасының мәдени-ағартушылық бөлігі.
   
4. 
   Революциялық-демократиялық интеллегенция - Т. Рысқұлов, Т. Бокин, А. Майкотов, С. Сейфуллин С. Мендешев, Б. Атшюв. А. Жангильдин.
   
5. 
   Жаңа қазақ элита өкілдерінің көркем және ғылыми мұрасы.
   

1. 
   Баспасөз беттерінде тіл, мәдениет, дін және ұлттық бірлік бойынша мәселелер.
   
2. 
   Ұлттық баспасөз дәуірі.
   
3. 
   Қазақ әйелінің алатын орны, ағартушылықтың, ұлттық сана-сезімнің мәселелері.
   
4. 
   Халықтың ұлттық сана-сезімнің қалыптасуы.
   

1. 
   Батырлық эпос. Лирикалық эпос [1, 5, 6];
   
2. 
   Қазақ халқының интеллектуалдық элитасы (XIX-XX ғғ) [3, 4, 6];
   
3. 
   Қазақ қоғамында биліктің дәстүрлі қоғамдық-саяси жүйесінің ерекшеліктері [1, 2];
   
4. 
   Орыс отаршыл биліктің орналасуына қарсы қазақтардың ұлт-азаттық күресі кезеңінде қазақ элитаның қоғамдық-саяси қызметі [1, 3];
   
5. 
   Орта жүзде ХІХ ғ. бірінші жартысындағы қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалыстары [1, 2]
   

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. 
   Қойгелдиев М.Қ. Ұлттық саяси элита. – Алматы: Жалын. – 2007. - 136 б.
   
2. 
   Абжанов Х. «Қазақстан тарих, тіл, ұлт», 2007.
   
3. 
   Әнес, Ғ. Алаш. Алашорда: энциклопедия. - Алматы: Арыс. Алаш.-2009.-544 с.
   
4. 
   Нұрпейiс, К. Тарихи тұлғалар. - Алматы: Қазақ энциклопедиясы.-2007.-375 с.
   

Қосымша

5. 
   Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы: Оқулық – хрестоматия.-Астана, 2007.
   
6. 
   Копеев М.Ж. Абылай хан // «Абылай хан» жинағы /Құраст. Дәуітов С.-Алматы: Жазушы, 2008-318 б.
   

Курс Саясаты
Әрбір студент сабақтың барлық түріне қатысуға міндетті, топтың тақырыпты таллқылауында белсенділік танытып, өз курстарыныңыздық қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сабақта өзін-өзі устаудың алгиақтығына шара қолданылыды, типті аудиториядан қуылғанға шейін. Мен сіздерден мына талаптардың орындалуын талап етемін: сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілсін, аудиторияға сырт киімен кірмеу, университеттің ішкі ережесін бұзбау.

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 1 балл алынып тасталынады.

Дәріс сабақтарын қатысу-1, тәжірибелік сабақтарға-1. үй тапсырмасын орындағаны үшін максималдық балл саны-1, себепсіз сабақтарға қатыспағаны үшін -0 балл. тәжірибелік сабаққа толық ауызша жауап -2 б.

Өздік жұмыстардың орындауы және орындалмауы жағадйында 1 рейтингте -1-8 аптада- 7,5 балл, 2 рейтингте 9-14 аптада 8,5 балл 15 аптада 9 балл, орындалмаған жағдайда «0» балл.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс.

Сіздің дайындығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз, сізге келесі сабақтың барысында қайта өтуіңізге мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда сіз «0» баллға ие баласыз.

Семестр барысы 2 мәрелік бақылаудан тұраып тест түрінде өтеді. Тест бақылауы пәннің өтілген тараулары материадарынан беріледі.

Семестрдің аяғында емтихан тапсырылады. Емтихан біріктірілген түрде өтеді, яғни тестілеу (25 тест сұрақтары) + жазбаша (1 билет 2 сұрақтан).
Өтпелі үлгерімдер мен қорытынды бақылау түрлері бойынша сапа бөлігін бөлу

Университеттің Ғылыми кеңесінің бектіу бойынша бақылау түрлері мен өтпелі үлгерімдері бойынша келесі кестеде (1) берілген сапалық бөлу ұсынылған.

Кесте. 1. Өтпелі үлгерімдер мен бақылау түрлері бойынша сапалық бөлу

Қорытынды бақылау түрі	Бақылау түрі	Сапалық бөлігі
Емтихан	Сынақ	0,4
	Өтпелі үлгерім қорытындысы	0,6

Қорытынды рейтинг пән бойынша балл бойынша төмендегі формула бойынша есептелінеді Қ= (Р1+Р2/2)* ВДту + е*ВДэ

Мұнда Р1, Р2, Е – с бірінші, екінші рейтинг қоры тындысы және емтихан бойынша алынған баллға сәйкес, 100 баллдық шкаламен анықталады.

Қорытынды пәннің рейтингі балл бойынша (Қ), 2 кестеге сәйкес сандық эквивалетке алмастырылады, әріптік немесе дәстүрлі бағаға және сонымен қатар оқушылардың жетістіктерінің «Рейтинг ведососына» енгізіледі.

Өтпелі үлгерімдердің қорытынды баллы әр семестрдің жартысында (Р1, Р2) жинаған баллдарының қосындысынан тұрады, бұған студенттің сабаққа дайындық, топтағы сабаққа белсенді қатысуы, бақылау жұмыстарынан, өздік жұмыстарды уақытында тапсыру, аралық бақылау, сабаққа қатысуы жатады.

. Қосымша 2 Студенттердің білімін бағалау

Қорытынды баға балл бойынша(Қ)	Баллдардың сандық эквиваленті (С)	Әріптік баға жүйесі (Б)	Дәстүрлі жүйедегі баға(Д)
			Емтихан, диф. сынақ	Сынақ
95-100	4	А	Өте жақсы	Сынақ
90-94	3,67	А-
85-89	3,33	В+	Жақсы
80-84	3,0	В
75-79	2,67	В-
70-74	2,33	С+	Қанағаттарлық
65-69	2,0	С
60-64	1,67	С-
55-59	1,33	D+
50-54	1,0	D
0-49	0	F	Қанағаттарлық емес	Сынақ емес

жүктеу/скачать 232 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: