Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2014 – 2018 жылдарға арналған стратегиялық жоспары туралы

Қаржы министрінің

2014 жылғы «___» ______

№ _____ бұйрығымен бекітілген

Миссиясы. Экономикалық қауіпсіздігін және бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру.

Пайымы. Халықтың және бизнестің мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік қаржы жүйесі тиімді және тұрақты жұмыс істеуі.
2. Ағымдағы ахуалды және қызметтің тиісті салаларын

(аяларын) дамыту үрдістерін талдау
1-стратегиялық бағыт. Қаржылық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жәрдемдесу

1. Бюджеттің атқарылуы

1. Негізгі даму өлшемдері

Экономикалық қауіпсіздік ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі болып табыла келе, оның тұрақты дамуы мен экономикалық тәуелсіздігі қамтамасыз етілетін нақты және ықтимал қатерлерден Қазақстан Республикасының ұлттық экономикасын қорғаудың жай-күйін сипаттайды. Экономикалық қауіпсіздік нақты және ықтимал қатерлерден қаржы жүйесін қорғау жағдайын көздейтін қаржылық қауіпсіздікті де қамтиды, мұнда мемлекет оның тұтастығын, тәуелсіздігін және тұрақты дамуын қамтамасыз етуге қабілетті.

Қаржы министрлігінің (бұдан әрі – Министрлік) негізгі функциясы бюджеттің тиімді атқарылуын қамтамасыз ету, сондықтан осы стратегиялық бағыт кіріс бөлігінің толықтығын, бюджет қаражатын жұмсау тиімділігін қамтамасыз ету, республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыруды және мемлекеттік борышты қауіпсіз деңгейде ұстауды қамтамасыз ету, бюджетті атқаруға және мемлекеттік мекемелердің шоттарына қазынашылық қызмет көрсету сапасын арттыру, мемлекеттік сатып алу процесінің тиімділігін оңтайландыру және арттыру және мемлекеттік бюджет қаражатын пайдалану кезінде қаржылық бұзушылықтардың алдын алу, мемлекеттік меншікті басқаруды жетілдіру жөніндегі мақсаттарды біріктірді.

Салық мөлшерлемелердің қазіргі деңгейде сақталғанына қарамастан жуықтағы үш жылда республикалық бюджетке барлық салык түсімдердің абсолюттік және салыстырмалы шаманың өсуі жоспарланған, бұл мемлекет экономиканың нақты секторының жағдайы жақсартуымен түсіндіріледі.

Үш жылғы республикалық бюджет табысының орындалуы келесі мәліметтермен сипатталады: 2011 жылы -102,4% (жоспардағы 4 346 216,0 млн.теңге орындалуы 4 451 683,1 млн. теңгені құрады), 2012 жылы – 100,7% (жоспардағы 4 729 852,7 млн.теңге орындалуы 4 763 394,8 млн. теңгені құрады), 2013 жылы – 100,5% (жоспардағы 5 152 711,8 млн.теңге орындалуы 5 179 459,1 млн. теңгені құрады).

Республикалық бюджеттің негізгі параметрлері табыстан қатар, оның шығындары болып табылады.

Үш жылғы республикалық бюджет шығысының орындалуы келесі мәліметтермен сипатталады: 2011 жылы - 99,2% (жоспардағы 5 170 222,0 млн.теңге орындалуы 5 127 525,9 млн. теңгені құрады), 2012 жылы – 99,3% (жоспардағы 5 837 265,9 млн.теңге орындалуы 5 795 695,7 млн. теңгені құрады), 2013 жылы – 99,3% (жоспардағы 6 033 373,5 млн.теңге орындалуы 5 990 462,0 млн. теңгені құрады) Республикалық бюджеттің орындалуы бойынша оңтайлы өзгеріс байқалуда.

Соңғы үш жылдарындағы республикалық бюджет тапшылығы сондай-ақ көлемдерінде қалыптасты: 2011 жылдың қорытындысы бойынша – 730 387,4 млн. теңге жоспарда 575 972,4 млн. теңге немесе ІЖӨ-ге 2,1 % деңгейінде қалыптасты, бұл 2011-2013 жылға арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген көрсеткіштен 0,7 %-ға төмен. 2012 жылдың қорытындысы бойынша – 983 145,7 млн. теңге жоспарда 906 459,2 млн. теңге немесе ІЖӨ-ге 3,0 % деңгейінде қалыптасты, бұл 2012-2014 жылға арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген көрсеткіштен 0,1 %-ға төмен. 2013 жылдың қорытындысы бойынша бюджеттің тапшылығы 790 588,1 млн. теңге жоспарда 718 045,3 млн. теңге немесе ІЖӨ-ге 2,1 % деңгейінде қалыптасты, бұл 2013-2015 жылға арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген көрсеткіштен 0,2 %-ға төмен.

Тәуелсіздік алған кезден бастап Қазақстанда бюджет қаражатын басқарудың қазіргі заманғы жүйесінің негізі қалыптасты. Бюджеттік құқықтық қатынастарды реттеудің тұтас жүйесі құрылды, бюджет жүйесінің бірыңғай қағидаттары белгіленді, мұнайдан түскен кірісті жинақтау тетігі енгізілді, бюджетаралық қатынастардың жүйесі құрылды.

Әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, саулығын, сондай-ақ халықтың тұрмыс сапасын жақсарту мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметімен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігімен мынадай «Қолжетімді тұрғын үй – 2020», «Дипломмен ауылға», «Жұмыспен қамту жол картасы – 2020» әлеуметтік бағдарламаларды орындау үшін бюджеттік кредиттер беріледі.

Бюджеттік кредиттерді өтеу серпіні мынадай деректермен беріледі: 2011 жылы – 106,4%, 2012 жылы — 101,4%, 2013 жылы – 103,2 %.

Қазақстанда бюджеттік үдерістің айқындығын қамтамасыз ету үшін бюджеттің ашықтығы зерттеулері өткізіледі.

Бюджет бойынша Халықаралық серіктестікпен жүргізілген бюджеттің ашықтығы бастамасы (БАБ) қаржы жүйелерінің мөлдірлігі мен есептілігі қағидаттарын іске асыру мақсатында тексерулер енгізудің жаһандық бағдарламасы болып табылады.

Бюджеттің ашығының тексеруі жан-жақты анализ және атқарушы өкіметінің жұрттың рұқсат алуына көрсетілген дәрежесінің бақылауын ұсынады.

Осы ықылас әлемдегі жалғыз бюджеттің мөлдірлігін барлық мемлекеттерде тәуелсіз тексерудің бірі болып табылады. Тексеру әрбір екі жыл сайын азаматтық қоғамның тексерулер жүргізуі бойынша тәуелсіз мамандардың қатысуы кезінде жүргізіледі.

Осы мақсаттарда, МПБ бюджеттің ашықтығы индексін әзірледі, ол қоғамға үкімет ұсынатын бюджеттік процесс туралы ақпарат негізінде әрбір мемлекеттің бағасын қамтиды.

Базалық негізге зерттеу үшін сегіз негізгі бюджеттік құжаттар қабылданды. Оның ішінде Қазақстанда, қолданыстағы бюджеттік заңнамаға сәйкес, тек қана жеті құжат жасалады.

Қазақстанда бюджеттің ашықтығына үш зерттеу жүргізу нәтижесінде алынған БАБ-дың көрсеткіштері ықтимал 100-ден мынадай: 2008 ж. – 35 балл, 2010 ж. – 38 балл, 2012 ж. – 48 балл болып көрінеді.

2. Негізгі проблемаларды талдау

Бюджеттік жоспарлауда жағымдыдан басқа проблемалар мен жағымсыз үрдістер бар. Бірнеше жылдар бойы мемлекет міндеттемелерінің ұлғаю үрдісі байқалып отыр, «бюджеттік масылдық» күшейіп келеді. Мемлекеттік бюджет шығыстарының жалпы көлеміндегі ағымдағы шығыстар 2005 жылғы 59,6%-дан 2013 жылы 81,1%-ға дейін өсті.

Жыл сайын ағымдағы шығыстар мен мемлекеттік бюджеттен тұрғын үй-коммуналдық саланы, көлік саласын, ауыл шаруашылығын қолдауға берілетін субсидиялар көлемдері ұлғаюда. Бұдан басқа, кеден заңнамасын және кедендік рәсімдерді жетілдіру бойынша жұмыс халықаралық саудаға (экспорттықөимпорттық операциялар үшін қажетті құжаттардың санын қысқарту, мемлекеттік кірістер органдарына автомобиль өткізу пункттерінде ветеринариялық және фитосанитариялық бақылау жүргізу бойынша функциялар берілді, тәуекелі төмен деңнейлі санатына жатқызылған кәсіпорындар үшін кедендік шекараны кесіп өтудің оңайлатылған тәртібі қолданылады, алдын ала ақпараттандыру және т.б.) ықпал ету мақсатында тұрақты жүргізіліп жатқанына қарамастан, әлі де болса бірқатар шешілмеген міндеттер бар: СЭҚ қатысушыларының қаржылық шығындарын азайту, СЭҚ қатысушылары мен ҚР кеден органдары арасында электрондық ақпарат жоқ болуы, кедендік операцияларды жасау процесінің айқын еместігі, теріс пайдлану жіне сыбайлас жемқорлық көріністер тәуекелі.

Бар проблемалық мәселелерді шешу мақсатында Қаржы министрлігі электрондық декларациялау жүйесінің енгізілуі көзделген «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының 38-қадамын іске асыру бойынша жұмысты бастады. Электрондық декларациялау тарифтік және тарифтік емес реттеу талаптарының сақталуын есепке ала отырып тауалардың және СЭҚ қатысушыларының жеке байланыссыз Интернет-ресурстары арқылы бюджетке төленуге тиесілі кедендік төлемдердің төлеуін жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Енгізіліп жатқан жүйе деректермен алмасу үшін кеден органдарының ақпараттық жүйелерінің мемлекеттік органдарының ақпараттық жүйелерімен (Е-лицензиялау, ЖТ МДБ, ЗТ МДБ, Электрондық үкіметтің төлем шлюзі және т.б.) интеграциялау жолымен тауарларға қағазсыз декларациялауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Ағымдағы ахуал стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысының әлі де әлсіз екенін көрсетеді. Бюджет қаражатын бөлу түпкілікті нәтижеге емес, сметаға сәйкес жүзеге асырылады. Құрылымдық реформалардың аяқталмауына және жалғасуына байланысты экономикасы дамып келе жатқан ел ретінде Қазақстанда орта мерзімді бюджеттік жоспарлаудың тұрақтылығын қамтамасыз ету айтарлықтай күрделі.

Бюджеттік инвестицияларды жоспарлаудың кешенділігі жоқ, бұл олардың тиімділігін азайтады. Жекеше инвестициялар мемлекеттік инвестициялармен алмастырылып жатады.

Бюджет қаражаты есебінен салынып жатқан жобалардың қымбаттау проблемасы шешілмей отыр.

Квазимемлекеттік сектор мен бюджеттік инвестициялардың келісілмеген инвестициялық саясаты мемлекеттік салымдардың тиімділігін төмендетуге алып келеді.

Мемлекеттің қатысуымен құрылатын заңды тұлғалар саны жыл сайын ұлғаюда, оларды капиталдандыруға шығыстар өсуде. Квазимемлекеттік сектордың субъектілеріне бөлінетін қаражат тиімсіз пайдаланылуда, бұл активтерді «жеп қоюмен» сүйемелденеді.

Бар проблемалар саныңа сонымен қатар бюджеттік кредиттеу де жатады, қарызгердің өтеу қабілетсіздігі жоспардың республикалық бюджетке орындалмауына тікелей алып келеді. Сонымен бірге бюджеттік кредиттердің өтеу түскен жоспардың орындалуы өзара байланысты мөлшер болып табылады, асыра орындауы және орындамауы сыртқы және ішкі факторларға әсер етеді.
3. Негізгі сыртқы және ішкі факторларды бағалау

Сыртқы факторлар

1) Республикалық және мемлекеттік бюджеттердің жетіспеушілігі өсуі;

2) өлшемдердің саралау процессін және елдің бюджет ашықтығын өткізілген бағалау тәсіліне Қазақстанның әсер ету мүмкіндігі шектелген;

3) бюджеттің ашықтығы индексінің деңгейін жыл сайын бақылау жоқтығы, тексеру екі жылда бір рет өткізіледі;

4) республиканың елді мекен жерлерде Интернет жүйесінің жеткіліксіз деңгейің қамту, немесе жүйенің тұрақсыз жұмысы;

5) жұртшылықтың бюджеттің орындау ақпаратына шектелген мүмкіндіктері, тек қана Интернет жүйесі арқылы;

6) «Қазынашылық-клиент» АЖ жұмыс істеу үшін мемлекеттік мекемелердің техникалық жарақтандыруының болмауы

7) интернет желісінің болмауы немесе тұрақсыздығы.

8) қарызгердің өтеу қабілетсіздігі;

9) бюджеттік кредиттің мерзімнен бұрын өтеу;

10) республикалық бюджетті қалыптасуына жоспарланбаған бюджеттік кредиттің игерілмеген қаражатын қайтару;

11) бюджеттік кредиттің өтеу мерзімін қайта құрылымдау;

12) республикалық меншікке мүлікті табыстау жолымен бюджеттік кредитті өтеу.

Ішкі факторлар

1) Бюджет бойынша Халықаралық әріптестік әдіснамаға ұлттық бюджеттік заңнамаға сәйкессіздік;

2) өз құзыреті шегінде мемлекеттік жоспарлау бойынша уәкілетті органымен және республикалық бюджеттің орындалу бақылау бойынша Есеп комитетімен беймезгілсіз және толық емес көлемде ақпаратты орналастыру;

3) материалдардың ерекшелігіне себепті (біртектілік түрі, кестелердің күрделігі, кіші көрнекілік), бюджеттің орындалу ақпараты бойынша жұртшылықтың қызығушылық тану төмен деңгейде болып табылады;

4) төлемдердің беймезгілсіз деректерді жинау және талдау;

5) төлемдер бойынша ақпараттарды өндеу барысында жүйеде техникалық жаңылу мүмкін;

6) өнім беруші Жүйенің іркіліссіз жұмыс істеуі үшін «Қазынашылық-клиент» АЖ сүйемелдеу жөніндегі қызметтерді сапалы көрсетпеуі.
2. Салықтық әкімшілендіру

1. Негізгі даму өлшемдері

Салық жүйесін жетілдірудің негізгі мақсаттары салықтық әкімшілендіруді жақсарту және ұсынылатын салық қызметтерінің сапасын арттыру болып табылады.

Мемлекет басшысы «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағытында жаңа бағдарларды, оның ішінде салықтық әкімшілендіруді кеңейтуді, Салықтық есептілікті шаруашылық субъектілерін электрондық есептіліктің толық режиміне кезең-кезеңімен көшіре отырып, оңайлатуды және минимизациялауды белгіледі.

Салықтық әкімшілендіру айтарлықтай қол жеткізуге және жыл сайын салықтық қызметтердің сапасын арттыруға қарамастан салық қызметі органдарын тиімсіз басқаруға және салықтық бинес-процестердің шамадан астам реттелуіне байланысты проблемалар бар.

Осы проблемалар салықтық міндеттемелердің орындалу көрсеткіштеріне әсер етеді. Осылайша, «Doing Business» Дүниежүзілік банкінің баяндамасына сәйкес Қазақстан салық міндеттемелерін орындау үшін салық төлеушілерге қажет уақытты төмендетуі қажет.

2. Негізгі проблемаларды талдау

Салық органдарының салық түсімдерін жинау жөніндегі жұмысы уәкілетті органдармен бірлесіп жүзеге асырылуда. Қазіргі уақытта барлық уәкілетті мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл бойынша проблемалар бар, бұл салық органдарының ағымдағы жұмысын күрделендіреді және тежейді және оның бұдан әрі дамуына кедергі болып табылады.Соған байланысты уәкілетті органдардың дерекқорларын өзекті ету жүргізілуде, бұл алымдар мен салықтардың толықтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

3. Негізгі сыртқы және ішкі факторларды бағалау

Сыртқы факторлар

1) Дүниежүзілік бағаның металға құлдырауы, мұнайға бағаның құлауы және осының салдары ретінде өндіріс пен сату көлемінің құлауы;

2) жеңілдіктер мен преференциялар есебінен қаржы секторынан түсетін түсімдердің төмендеуі;

3) Бейрезиденттер жобалары бойынша ірі келісімшарттардың аяқталуына байланысты жұмыстар, көрсетілетін қызметтер көлемінің төмендеуі

Ішкі факторлар

1) Уәкілетті органдармен ақпаратты сапасыз алмасу және салдары ретінде салық салу субъектілері мен объектілері және салық салумен байланысты объектілер туралы өзекті ақпаратпен салық органдарының дерекқорларын уақтылы жаңартпау;

2) салық жүйесінің жұмыс істеуі үшін әдістемелік және құқықтық базамен уақтылы және толық қамтамасыз ету;

3) салық қызметі органдарын уақтылы және толық материалдық-техникалық және кадрлық қамтамасыз ету.

3. Кедендік әкімшілендіру

1. Негізгі даму өлшемдері

Соңғы жылдары Қазақстанның кеден қызметі кедендік әкімшілендіруді жетілдіру, кедендік рәсімдерді оңайлату, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар (бұдан әрі – СЭҚ) мен жалпы халық үшін қолайлы жағдай жасау жағына белсенді шаралар қабылдауда.

2010 жылғы шілде айында Кеден одағында кедендік реттеудің құқықтық негіздері – Кеден одағының Кеден кодексі іске асырылып, Кеден одағына мүше мемлекеттердің бірыңғай кедендік аумағында қолданылуда.

Кеден одағы мен Қазақстан Республикасының кеден заңнамасы ережелерінің шеңберінде Кеден одағына мүше мемлекеттерде: кедендік декларациялау және кедендік рәсімдерді қолдану; кедендік тазартумен және тауарларды шығарумен байланысты кедендік операцияларды жасау; тәуекелдерді басқару жүйесін (ТБЖ) пайдалана отырып, кедендік бақылау жүргізу және т.б. тәртібі біріздендірілді.

2010 жылғы 1 шілдеден бастап, Кеден одағы мен Қазақстан Республикасының кеден заңнамасының ережелеріне сәйкес Кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағынан шыққан тауарлар, сондай-ақ үшінші елдерден шыққан және Кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағында еркін айналымға шығарылған тауарлар кедендік декларациялауға және кедендік тазартуға жатпайды, ал 2011 жылдың басынан бастап Кеден одағының аумағында тауарларды өткізу еркін жүзеге асырылады.

Тауарларды шығару кедендік декларация тіркелген күннен кейінгі бір жұмыс күнінен кешіктірілмей (2010 жылғы 1 шілдеге дейін – 2 жұмыс күнінде), ал тауарлардың жекелеген санаттарына қатысты – 4 сағаттың ішінде (экспорт) жүргізіледі. Көрсетілген мерзімдер тәуекелдерді басқару жүйелерін пайдалана отырып, кедендік бақылау жүргізілетін уақытты қамтиды.

2010 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасында шетелдік тауарларды декларациялау кезінде міндетті құжаттардың тізбесі 3 (үш) негізгі құжатқа (КД беретін тұлғаның өкілетін растайтын құжат; коммерциялық және көліктік (тасымалдық) құжаттар) дейін қысқарды, лицензиялау институты қысқартылды, бұл 5 мың еуродан 19 мың еуроға дейін құрайтын лицензиялық алымды төлеу бойынша шығыстарды болдырмауға мүмкіндік берді.

Қазақстан Республикасында тартымды инвестициялық климатты сақтау мақсатында кеден заңнамасында отын-энергетика саласындағы кедендік төлемдерді төлеу, төлеуден босату тәртібін регламенттейтің жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың ережелерін сақтау көзделген. Электр энергиясын уақытша декларациялау рәсімі жойылды, электр энергиясың кедендік декларациялау тауарлар іс жүзінде өткізілгеннен кейін декларация беру жолымен жүргізіледі. Құбыржол көлігімен және электр беру желілерімен өткізілетін тауарларды кедендік рәсімдеу кезінде тауарларды іс жүзінде көрсету талап етілмейді.

Арнайы, мысалы, декларация бергенге дейінгі шығарылыммен, яғни 40 күнге дейінгі мерзімге іс жүзінде пайызсыз мерзімі ұзартылатын жеңілдіктерді пайдаланатың уәкілетті экономикалық оператор институты енгізілді.

2010 жылғы қазаннан бастап кедендік декларацияны тексеру мен кедендік бақылау тәуекелдерді басқарудың автоматтандырылған жүйесін пайдалана отырып жүргізіледі. Осы жүйе шеңберінде ТМД елдерінің арасында алғаш рет пост-кедендік бақылау кезінде тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану көзделген.

Шекарада бақылаушы органдардың іс-қимылдарын үйлестіру, тауарлар мен көлік құралдарына берілетін құжаттарды қабылдап алу мен беруді жүзеге асыру бойынша функцияларды кеден органдарына жүктей отырып, интеграцияланған кедендік бақылау енгізілді.

Басқа бақылаушы органдармен қашықтан бірлесіп мониторинг жүргізу үшін мемлекеттік шекарада Кедендік бақылау комитетінің тиісті құрылымдық бөлімшесіне кеден органдарының 20-дан астам жұмыс орны мен 60-тан астам автомобиль өткізу бекеті қосылған.

Кеден одағының сыртқы шекарасында тауарлар мен көлік құралдарының өткізілуіне бақылауды күшейту үшін шекараның өңірлік мониторинг орталықтары құрылды, теміржол, әуе және теңіз көліктерінің ведомствоаралық мониторинг жүйесіне қосу жүргізілуде, тауар туралы, тауарлардың транзиті мен оларды уақытша сақтау кезінде кедендік төлемдерді қамтамасыз ету сомаларының түсуі туралы алдын ала ақпараттың алынуы, тауарлардың әкетілуін бақылау кезінде экспорттық декларациялауды есепке алу, «Е-лицензиялау» дерекқорымен және басқа да бақылаушы органдарды интеграциялау, кеден одағы шеңберінде ақпараттық өзара іс-қимыл және т.б. көзделетін КБК ақпараттық жүйесі әзірленуде.

Автомобиль өткізу пункттерінде өткізу қабілетін көтеру үшін «Кеден одағының кедендік аумағына автомобиль көлігімен әкелінетін тауарлар туралы міндетті алдын ала ақпараттандыруды енгізу туралы» Кеден одағы Комиссиясының 2011 жылғы 9 желтоқсандағы № 899 шешімі жасалып, 2012 жылғы 17 маусымнан бастап күшіне енді.

Осы Шешім тасымалдаушылар және басқа мүдделі тұлғалар әкелетін тауарлар туралы міндетті алдын ала ақпараттандыруды анықтайды. Автомобиль көлігімен әкелінетін тауарларға қатысты ақпараттық өткізу пункті орналасқан, Кеден одағының кедендік аумағындағы кеден органына әкелуден екі сағаттан кем емес уақытта міндетті тәртіппен берілетін болады.

Осыған байланысты, Кеден одағына мүше мемлекеттердің кеден органдары автомобиль көлігімен өткізілетін тауарлар бойынша алдын ала ақпаратты қабылдауды және өңдеуді жүзеге асырады.

Қазақстан кеден қызметі Қазақстан Республикасы кеден органдарының Web - порталы - pi.customs.kz.көмегімен алдын ала ақпаратты қабылдауды жүргізуде. Порталға тіркелу және онда ұсынылатын қызметтер сыртқы экономикалық қызметтің кез келген қатысушысына тегін.

Әкімшілік тосқауылдарды қысқарту іс-шараларының арқасында кедендік шекара арқылы өткізу пункттерінде кедендік операцияларды өту уақытының динамикасының жақсарғаны байқалады: 2011 жыл – 110 минут, 2012 жыл – 100 минут, 2013 жыл – 85 минут.

2013 жылғы 23 желтоқсаннан бастап Қазақстан - Қытай шекарасындағы «Бақты» БӨП - «Покиту» ө/п ауылшаруашылығы өнімдерін тез өткізу және кедендік рәсімдеу үшін «жасыл дәліз» жобасы іске қосылды.

Осы мақсатта, «Бақты» өткізу пунктінде:

- Жеміс-жидек өнімдерімен автокөлік құралының жүруі үшін бөлек жолақ бөлінді және белгіленді;

- Кедендік рәсімдерді жүргізудің технологиялық схемасы әзірленді;

- тек жеміс-жидек өнімдерімен көлік құралдарын бақылау үшін жаңа ТЖБАЖ жолағы орнатылды;

- қазіргі заманғы инспекторлық - тексеріп қарау кешені қойылды

Мәселен, 2011 жылда кеден органдары бюджет кірісіне 1 141,8 млрд.теңге сомасында КТмС түсуін қамтамасыз етті. Жеткізілген болжамды тапсырманың орындалуы 103,3% құрады. 2010 жылмен салыстырғанда 418,8 млрд. теңгеге немесе 57,9% көп аударылған (2010 жылы 723,0 млрд. теңге КТмС аударылды).

2012 жылда кеден органдары бюджет кірісіне 1 146,9 млрд.теңге сомасында КТмС түсуін қамтамасыз етті. Жеткізілген болжамды тапсырманың орындалуы 101,4% құрады. 2011 жылмен салыстырғанда 5,1 млрд. теңгеге немесе 0,4 % көп аударылған (2011 жылы 1 141,8 млрд. теңге КТмС аударылды).

2013 жылда кеден органдары бюджет кірісіне 1 339,5 млрд.теңге сомасында КТмС түсуін қамтамасыз етті. Жеткізілген болжамды тапсырманың орындалуы 99,8% құрады. 2012 жылмен салыстырғанда 192,6 млрд. теңгеге немесе 16,8 % көп аударылған (2012 жылы 1 146,9 млрд. теңге КТмС аударылды).

2. Негізгі проблемаларды талдау

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің 2013 жылғы 14 наурыздағы № 47-ө өкімімен «Салықтық және кедендік әкімшілендіруді жетілдіру жөніндегі іс-шаралар жоспары» бекітілді, онда мынадай бағыттарды іске асыру көзделген:

1. 
   ұқсас сипаттамалары бар және бір тауар тобына жататын тауарлар үшін кедендік баж мөлшерлемелерін біріздендіру;
   
2. 
   кеден қызметінің заманауи инфрақұрылымын құру;
   
3. 
   электрондық декларациялауды енгізу;
   
4. 
   жеке тұлғалардың коммерциялық жүктерді әкелуін реттеу;
   
5. 
   құжаттарды барынша қысқарту арқылы кедендік әкімшілендіруді оңайлату;
   
6. 
   уәкілетті экономикалық операторлар институтын жетілдіру.
   

2012 жылы «Қарасу» бақылау өткізу пунктінің қайта құру жұмыстары бітті.

2013 жылы Шығыс Қазақстан облысы (Бақты, Майқапшағай) бақылау өткізу пункттерінде қайта құру аяқталды.

Қазіргі уақытта «Қордай» және «Қапланбек» өткізу пункттерін қайта құру үшін Жобалау-сметалық құжатты әзірлеу ЖСҚ жұмыстары жүргізілуде.

Сондай-ақ, Кедендік бақылау комитеті Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігімен бірлесіп, халықаралық бағытты қамтамасыз ету үшін Қазақстан - Қытай шекарасында.

«Шығыс Еуропа - Шығыс Қытай» халықаралық автожол айрығында, транзит дәлізінің жобасын іске асыру мақсатында Кеден одағы Комиссиясының 22.06.2011 жылғы №688 Шешімі талаптарына сәйкес, , «Шығыс Еуропа - Шығыс Қытай» халықаралық авто жолдың мемлекеттік шекарамен қиылысатын учаскесінде жұмыс істеп тұрған «Қорғас» кеденінен 6 км-інде жаңа өткізу пунктін салу шаралары жүргізілуде.

Сонымен бірге, шекарадағы өткізу пунктерінің қолданыстағы инфрақұрылымын талдауы инфрақұрылым кедендік шекара арқылы өтетін ұлғайған жүк ағынына толықтай сәйкес келмейді.

Сонымен бірге, өткізу қабілеттілігін арттыру үшін өткізу пункттерінің инфрақұрылымын дамыту, сондай-ақ жолаушылар көлігі, жүк көлігі үшін бөлек жолақтарды және бөлек өткізу пункттерінде – габариттік емес көліктер үшін жолақтарды бөлу арқылы жүк көліктерінің ағымын жолаушылар көлігінің ағымдарынан айыру қажет. Автомобильді өткізу пункттерінде жаңа жолаушылар терминалдарын салу және қолда бар терминалдарды қайта құру керек. Сондай-ақ кейбір өткізу пункттерде жүк терминалдарын қайта құру қажеттілігі бар.

Барлығы 5 жолаушылар терминалын салу, 5 жолаушылар және 5 жүк терминалдарын қайта құру керек.

Бұдан басқа, өткізу пунктін дамыту перспективаларын және көлік құралдарының «қауырт» сағатында өткізуді қамтамасыз етуді ескере отырып, өткізу пунктінің аумағына кіруге дейін және шығудан кейін көлік құралдарын қайта жасау мүмкіндігі үшін кіретің жолдарды, көпірлерді салу және кеңейту керек болады. Көлік қозғалысын және жолаушылар ағымын тиімді басқару үшін жол қозғалысын реттеу құралдарымен жабдықтау қажет. (белгілеу, бағдаршамдар, белгілер, көрсеткіштер).

Кеден одағы комиссияның 2011 жылғы 22 маусымдағы № 688 шешімімен бекітілген Кеден одағына мүше мемлекеттердің сыртқы шекарасы арқылы өткізу пункттерінде жүзеге асырылатын шекаралық, кедендік, санитарлық-каратиндік, ветеринарлық, карантинді фитосанитарлық және көліктік бақылауды ұйымдастыру үшін қажетті ғимараттарды, үй-жайларды және құрылыстарды жабдықтау мен материалдық-техникалық жабдықтауға Бірыңғай үлгі талаптарына сәйкес, мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларын үй-жайлар және алаңдармен, сондый-ақ өткізу пункттерін жоғарыда көрсетілген жүйелермен қамтамасыз ету қажет

3. Негізгі сыртқы және ішкі факторларды бағалау

Сыртқы факторлар

1) еуро аймақ елдерінің борыштық проблемаларының шиеленісуіне бағытталған әлемдік экономикада дағдарыстық көріністер;

2) Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі;

3) тауарлар мен қызметтердің әлемдік нарығындағы сұранысынан тауар айналымына тәуелділік;

4) Кедендік Одақ мүшелері-елдерінің мүмкін ұлғаюы;

5) халықаралық саудада талап етілетін басқа мемлекеттік органдардың лицензиялары мен рұқсат беру құжаттары бойынша автоматтандырудың жоқтығы.

Ішкі факторлар

1) әзірленіп жатқан НҚА-ларды, оның ішінде ЕЭК шешімдерін, ТКТС-ке түзетулерді бизнес қауымдастықпен, мүдделі мемлекеттік органдармен және басқа да елдермен келісу процесінің ұзақтығы;

2) ішкі ақпараттық жүйелер интеграциясының жоқтығы;

3) кедендік қызметтің даму жобаларына консультанттардың ұсыныстарын есепке алу қажеттілігі;

4) өткізу пункттердің инфрақұрылымының жетілмегендігі;

5) компьютерлік жабдықтың, ақпараттық технологиялар саласындағы білікті кадрлардың жетіспеушілігі.