Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің

Инвестициялар және даму министрінің

2015 жылғы 25 желтоқсандағы

№ 1248 бұйрығына

қосымша

Қазақстан Республикасы

2014 жылғы 9желтоқсандағы

№ 256 бұйрығымен

бекітілген

1) бәсекеге қабiлеттi ғылымды көп қажет ететін өнiм әзiрлеудi және өндiрудi қамтамасыз етуге қабiлеттi тиiмдi ұлттық инновациялық жүйе;

2) әлемдiк стандарттарға сәйкес келетiн және өлшем бiрлiгiн қамтамасыз ететiн техникалық реттеудiң ұлттық жүйесi;

3) өңдеуші өнеркәсіптің инвестициялар тарту есебімен елдің диверсификацияланған экономикасы;

4) отандық және шетелдік тұтынушылардың өнеркәсіптің өңдеуші салаларының қазақстандық өнімдеріне сұранысының едәуір ұлғаюымен сипатталатын экономиканы тиімді әртараптандыру;

5) Қазақстан – халықаралық туристік нарықта тартымды және бәсекеге қабілетті ел;

6) келешекті бағалау болжам ресурстарымен Қазақстан Республикикасы аумағының геологиялық зерттеуін күшейту және жер қойнауын ұтымды және кешендi пайдалану;

7) экономика мен халықтың көлік қызметіне қажеттілігін толық қанағаттандыра алатын жоғары технологиялық бәсекеге қабілетті көлік-коммуникация кешені;

8) ғарыш саласы Қазақстанның әлемнiң неғұрлым бәсекеге қабiлеттi елдерінің қатарына кiруiне ықпал ететiн экономиканың ғылымды көп қажет ететін және жоғары технологиялық секторы;

9) халықтың және мемлекеттің қажеттілігін өтейтін дамыған инфокоммуникациялық және ақпараттық инфрақұрылым;

10) өндірісте өнеркәсіп қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
2-бөлім. Ағымдағы ахуалды талдау және тәуекелдерді басқару
1-Стратегиялық бағыт. Елдің индустриалдық-инновациялық дамуы үшін жағдайлар жасау, өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету және ғарыш инфрақұрылымын дамыту.

1.1) Реттелетін саланы немесе қызмет аясын дамытудың негізгі параметрлері

Тау-кен және металлургия кешенінің даму

Тау-кен металлургия кешені (бұдан әрі – ТМК) еліміз экономикасының басты салаларының бірі және инвестициялаудың тартымды объектісі болып қала береді. ТМК дамытудың айқын әлеуметтік сипаты бар. Қазақстанның өнеркәсіп секторында 300 мыңға жуық адам еңбек етеді.

Металлургия өнеркәсібі өндірісінің көлемі 2012 жылы 1 935 млрд. теңгені, 2013 жылы 1 772,1 млрд. теңгені, 2014 жылы 1 915,2 млрд. теңгені құрады.

Метал кенін өндіру көлемі 2012 жылы 691,8 млрд. теңгені, 2013 жылы 786,1 млрд. теңгені ал 2014 жылы 882,3 млрд. теңгені құрады.

Дайын металл өнімдерін өндіру көлемі 2012 жылы 127,4 млрд. теңгені, 2013 жылы 169,9 млрд. теңгені, 2014 жылы 150,16 млрд. теңгені құраған.

Металлургия өнімдерін экспорттау көлемі 2012 жылы 18 304 мың АҚШ долларын, 2013 жылы 15 556 мың АҚШ долларын, 2014 жылы 16 971 мың АҚШ долларын құрады.

Металлургия өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі 2012 жылы 118 АҚШ доллары/адамға, 2013 жылы 105,2 АҚШ доллары/адамға, 2014 жылы 84,2 АҚШ доллары/адамға құраған.

Министрлік тұрақты негізде саланың жүйеқұраушы кәсіпорындарымен олардың ағымдағы қызметі және жаңғырту жоспарларын іске асыру бойынша өзара байланыста, бұлардың шеңберінде қаржы, салық салу, кедендік баж салығы, көлік, логистика, темір жол тарифтері, экология, еңбек қатынастары, жерқойнауын пайдалану, энергетика және энерготиімділік мәселелері қарастырылған.

2012 жылдан бастап 657,1 млрд. теңгеден 2013 жылы 853,9 млрд. теңгеге ұлғайды, 2014 жылы өндіріс көлемі 869,9 млрд. теңгеге дейін ұлғайды.

2012 жылы саланың еңбек өнімділігі бір адамға 22,7 мың АҚШ долларын, 2013 жылы – 24,3 мың АҚШ долларын, 2014 жылы – 17,0 мың АҚШ долларын құрады.

Өнеркәсіптік өнім өндірісінің республикалық көлемінде машина жасау үлесі 2012 жылы 14,9%-ды, 2013 жылы – 18,8%-ды, 2014 жылы – 18,6%-ды құрады.

Машина жасау саласында өнімнің жаңа ақырғы түрлері игерілген: мобильдік бұрғылау кешендері, локомотивтер, жүк және жолаушылар вагоны, астық тасымалдағыштар, контейнер тасымалдағыштар, бульдозерлер, тұрмыстық тоңазытқыштар және мұздатқыштар.

Министрлік тұрақты негізде Индустрияландыру картасы жобалары және машина жасау кәсіпорындары қызметтерінің мониторингі жүзеге асырылады, проблемалық мәселелерді шешуде көмек көрсетіледі.

2012-2014 жылдар арлығында өзге де металл емес минералды өнімдер өндірісінің көлемі 36,6% (310,0 млрд. теңгеден 423,4 млрд. теңгеге) дейін өсті (2013 жылы – 397,4 млрд. теңге)..

2012-2014 жылдар арлығында жалпы ресурстардың отандық өндірісінің пайдасы 68,3% дан 71% өсті (2013 жылы – 71,8%).

2012-2014 жылдар арлығында өзге де металл емес минералды өнім өндірісінің еңбек өнімділігі нақтылы түрде 1,3% (36,5 тен 36 мың. АҚШ долл.) дейін өсті (2013 жылы – 39 мың. АҚШ долл.).

2012-2014 жылдар үшін эксплуатацияға карта индустриализациясының жиектемесінде 153,2 млрд. теңге жалпы суммасына 113 жоба, жұмыс орындарының эксплуатациялық периодына 8,3 мың адам шығарылуы ақылы енгізілді.

Карта индустриализациясының жиектемесінде модернизация өндірісінің бағытымен инвестициялық жобалардың жүзеге асуы орындалады.

2014 жылдың бірінші жарты жылдығында № 5 АО «Карцемент» цемент өндірісінің «құрғақ әдіспен» технологиялық сызықтардың ұшыруы 12 300 млн. теңгеге дейін орындалды.

2010 – 2014 жылдар периодында темірбетон өнімінің модернизация өндірісінің эксплуатацияна жиһаз және кірпіш өнімдеріне 1513 жұмыс орындарының шығарылуымен, эксплуатациялық периодына жалпы суммасы

2012-2014 жылдар арлығында жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің көлемі 7,5% (17,2 млрд. теңгеден 18,5 млрд. теңгеге) дейін өсті (2013 жылы – 16,1 млрд. теңге).

2012-2014 жылдар арлығында жиһаз өндірісінің көлемі 18,4% (37 млрд. теңгеден 30,2 млрд. теңгеге) дейін төмендеді (2013 жылы – 38 млрд. теңге).

2012-2014 жылдар арлығында жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің еңбек өнімділігі нақтылы түрде 9,8% (9,2 ден 8,3 мың. АҚШ долл. –«КИРИ» АҚ болжамының мәліметі) дейін төмендеді.

2010-2013 жылдар үшін карта индустриализация жиектемесінің эксплуатациясына жалпы суммасы 1,8 млрд. тенге 1206 тұрақты жұмыс орындарының шығарылуымен 7 жоба енгізілді («КИРИ» АҚ мәліметі 2015 жылдың 2-ші тоқсанында көрсетіледі).

2014 жылы жиһаздан басқа ағаштан және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру,сабаннан және өруге арналған материалдардан бұйымдар өндірілуінің елдегі пайдасы 0,2% және 0,1% құрайды және бұрынғыдай өз қалпында қалды.

Химия өнiмінің өндірісі номиналды көріністе 2012 жылы 178,9 млрд. теңгеден 2013 жылы 184,9 млрд. теңгеге, ал 2014 жылы 230,3 млрд. теңгеге дейін ұлғайды және жоғары бөлiністерде химия өнеркәсібі өнімінің экспорты 2012-2014 жылдарда 8%-ға азайды (2012 жылы – 1 203,08 млн. АҚШ долл., 2013 жылы. – 1 059,1 млн. АҚШ долл., 2014 жылы. – 1 106,7 млн. АҚШ долл.).

ҮИИДМБ шеңберiнде жалпы сомасы 114,18 млрд. теңегеге 45 инвестициялық жоба іске қосылды.

Отандық химия өнiмінің ассортиментінде жаңа қажеттi химия өнімдерінің түрлері пайда болды, бұл – каустик содасы, натрий гипохлориді, сондай-ақ жоғары қосылған құны бар өнімдер, бұл синтетикалық жуғыш заттар, жарылғыш заттар, агрохимиялық өнiмдер және т.б.

Жамбыл және Қызылорда облыстарында ірі және тауашаларлы жобалары жүзеге асырылды.

Фармацевтика өндірісін дамыту

Фармацевтика өнімдерінің өндiрiс көлемі нақты көріністе 2012 жылы 33,8 млрд. теңгеден, 2013 жылы 36,5 млрд. теңгеге, ал 2014 жылы 38,04 млрд. теңгеге дейін өсті.

2012 жылы фармацевтика өнімдері өндірісінің НКИ-і 105,8 %-ды, 2013 жылы 101,3 %, 2014 жылы 102,7%-ды құрады.

Саладағы еңбек өнімділігі 2012 жылы 58,4 мың АҚШ долл./адам, 2013 жылы 45,7 мың АҚШ долл./адам, 2014 жылы 25,4 мың АҚШ долл./адам құрады.

Жасалған ұзақ мерзімді шарттар бойынша атаулар саны 2010 жылы отандық өндірістің дәрілік заттары мен медициналық бұйымдарының 152 атауынан (5 млрд. теңге) 2012 жылы 168 атауға (9,3 млрд. теңге) дейін өсті.

Бірыңғай дистрибьютордың сатып алу құрылымында отандық өндірушілер үлесі заттай көріністе 2012 жылы 68 %-ды, 2013 жылы 67 %-ды, 2014 жылы 16,5 %-ды құрады.

2014 жылдың қорытындысы бойынша 2013 жылмен салыстырғанда ішкі нарықта отандық дәрілік заттардың заттай көрінісінің үлесі – 15,4 %-дан 12,6 %-ға дейін қысқарды, ал 2012 салыстырғанда 14,7%-ға қысқарды.

Отандық фармацевтика өнеркәсібінде, жаңа талап етілген өнімдер пайда болды:

- дәрі-дәрмектер (онкология, кардиология, аллергияға қарсы, вирусқа қарсы, асқазан-ішек, туберкулезге қарсы, грибоктарға қарсы, бактерияларға қарсы);

- медициналық бұйымдар (бір реттік медициналық киім, шприцтер, инфузиялық ерітінділер құюға арналған жүйелер, бір реттік қолғаптар, веноздық қанды жинау және сақтау үшін бір реттік стерильді вакуумдық түтіктер, гинекологияға арналған медициналық құрылғылар);

Қазақстанның жеңіл өнеркәсібінде кәсіпорындардың 80 % шағын және орта бизнес субъектілерінен құралып отыр, бұл ретте 80 %-дан астам сала кәсіпорындары ескі жабдықтармен жабдықталған, олардың жүктемесі 30 – 40 %-ды құрап отыр.

Жеңіл өнеркәсіптің технологиялық тұрғыдан аграрлық сектормен байланыстылығын ескере отырып, оның дамуы ауыл шаруашылығы өндірісінің маңызды бағыттарын қалпына келтіруге және дамытуға айтарлықтай ықпал етеді, оның арқасында елдің ішкі төлем қабілеттілігі сұранысы және ішкі нарықтың сыйымдылығы артады.

Осы мәселелерді шешуді мемлекеттің тікелей қатысуымен қазақстандық өндірушіні қорғау, контрафактілік және контрабандалық өнімге қарсы күрес, субсидияларды, лизингтік кестелерді, инвестициялық қорларды пайдалану, мемлекеттік-жекешелік әріптестікті дамыту бойынша шараларды іске асыру негізінде жүзеге асыру көзделеді.

2015 жылғы 1 қаңтардағы жағдайы бойынша жеңіл өнеркәсіпте 1538 кәсіпорын тіркелген, олардан 751 белсенді жұмыс атқаруда, оның ішінде 677 шағын, 55 орта және 19 ірі кәсіпорын.

Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың ішінде 58%-ын киім шығаратын кәсіпорындар, 31%-ын тоқыма өнімдерін шығаратын кәсіпорындар, былғары және оған жататын өнімдерді шығаратын кәсіпорындар 11%-ды құрайды.

2014 жылғы жағдайы бойынша жеңіл өнеркәсіпте 1558 кәсіпорын тіркелген, олардан 709 белсенді жұмыс атқаруда, оның ішінде 634 шағын, 57 орта және 18 ірі кәсіпорын.

Жеңіл өнеркәсіптің ЖҚҚ 2012 жылы 34,6 млрд. теңгені, ал 2013 жылы 35,2 млрд. теңге, 2014 жылғы қаңтар-қыркүйек айларында – 23,9 млрд. теңгені құрады.

2012 жылы экспорт 91 млн. АҚШ долларын құраса, ал 2013 жылы ол 97 млн. АҚШ долларын құрады. 2014 жылғы қаңтар-қараша айларында дайын өнім экспорты 53,1 млн. АҚШ долларын құрады, бұл 2008 жылғы қаңтар-қараша айлары деңгейінен 1,5 есе артық.

Жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемі 2012 жылы 53,6 млрд. теңге (108,7%), 2013 жылы 65 млрд. теңге (99,1%) құрады. 2014 жылдың қорытындысы бойынша жеңіл өнеркәсіп өндірісінің көлемі 65,8 млрд. теңге (103,7%) құрады.

Саланың еңбек өнімділігі 2012 жылы 14,3 мың АҚШ долл./адам, 2013 жылы 15 мың АҚШ долл./адам, 2014 жылы 13,2 мың АҚШ долл./адам құрады.

Экспорттық бақылау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыру

Экспорттық бақылаудың ұлттық жүйесі жаппай қырып-жоятын қаруды жасау, оны тасымалдау, қару-жарақ және әскери техниканы жасау, сонымен қатар ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қолданылуы мүмкін өнімдердің экспорт, импорт және транзитті жүзеге асыру рұқсат ету механизміне негізделген. Экспорттық бақылау жүйесіне еліктірілген мемлекеттік органдармен (ҰҚК, ҚМ, ІІМ және т.б.)келісу бойынша лицензияны (рұқсатты) беру немесе беруден бас тарту жайлы шешім сыртқыэкономикалық операциялармен байланысты кешенді бағалау негізінде қабылданады.

2012, 2013, 2014 жылдары 2176, 2650 және 2615 сәйкесінше рұқсатнамалық құжат берілген, соның ішінде: экспорт/импортқа лицензия, кепілдік міндеттеме (түркі пайдаланушы сертификаты), транзитке рұқсатнама, ҚР территориясы шеіберінде өнімді қайта өңдеуге рұқсатнама, тауарлар, технологиялар, жұмыстар, қызметтер, ақпараттардың экспорттық бақылауға жататын өнімге жатқызу туралы қорытынды беру).

Рәсімнің айқындығын, сонымен қатар рұқсат құжаттарды алуға қол жетімділігін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік қызмет көрсету рәсімі толық автоматтандырылған, яғни оларды «Е-лицензиялау» мемлекеттік дерекқор» ақпараттық жүйесі арқылы қағаз және электронды нысанда көрсету қарастырылған.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында мемлекеттік қадағалау өндірістін көмір, тау-кен рудасы, металлургиялық, мұнай өндіруші мұнай шығаратын, газ өңдейтін, мұнай-химия, химия, геологиялық барлау салаларының қауіпті өндіріс объектілерінде, атом энергиясын пайдалану объектілерінде, қазан шұңқыр-газ шаруашылығының, қопарғыш жұмыстар, барлығы 13 618 кәсіпорында қауіпті өндіріс объектілерін пайдаланатын, және 135 045 қауіпті техникалық жабдықтарда жүзеге асырылады.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік саласында 2012 жыл үшін шаруалық субъектілерін 5990 тексеру өткізілді, 2013 жылы – 3455, 2014 жылы - 858.

Барлығы 2012 жыл үшін қауыпты өндірістік объектілерінде 100592 өнеркәсіптік қауіпсіздіктің талабын бұзылуы табылды, 2013 жылы – 77079, 2014 жылы – 37482, 2012 жылы 2656 әкімшілік жаза қолданды, 2013 жылы – 3168, 2014 жылы – 1147, кісілердің өміріне және денсаулығына қауіп ететін 2012 жылы 4534 объектілерінің пайдалауына тыйым салынды, 2013 жылы – 4534, 2014 жылы - 1204.

Өнеркәсіптік қауіпсіздік деңгейін көтеру бойынша қабылданып жатқан кешенді шаралар өндірістік травматизмнің санын азайтты. Бұлай, 2012 жылы қауыпты өндірістік объектілерінде 17 кісі қаза тапты, 2013 жылы – 14, 2014 жылы – 14.

2012 жылы 12 кісі ауыр жарақат алған, 2013 жылы – 9, 2014 жылы - 17.

Мемлекеттік Басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында шағын, орта бизнес (бұдан әрі - ШОБ) үшін әкімшілік тосқауылы төмендету бойынша, өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік қызмет көрсету электрондық форматта беріледі.

Қазіргі заманғы халықаралық стандарттар мен технологиялық талаптарға сәйкес өнеркәсіптік қауіпсіздіктін барлық салалар бойынша 26 Ережелер Қазақстан Республикасы Инвестиция және даму министрінің бұйрығымен бекітілді.

Тұрақты негізде өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі инспекторлардың біліктілері арттырылады. Есепті кезеңде 67 мемлекеттік инспекторлар оқытылды, Беларусь Республикасында – 25, Қазақстанда – 42.

Жергілікті қамтуды дамыту үшін жағдайларды жасау

Жергілікті қамтудың мониторингі барлық субъектілерінің сатып алуларында 2012 - 2014 жылдар аралығында жергілікті қамтудың үлесінің үлкею 11,3% құрады. Бұл қойылған міндеттермен мақсаттарды орындауымен, нормативтік-құқықтық базасын жетілдіру бойынша жұмысымен, отандық кәсіпорындарына қарқынды қолдау көрсетүіне, сапқа тұрғызылған жергілікті қамтуды мониторинг жүйесіне, сондай-ақ отандық ТЖҚ-ны сатып алу бойынша ұлттық компаниялар және холдингтармен нүктелі жұмысымен негізделеді.

2013 жылдың ішінде 2012 жылымен салыстырғанда тауар, жұмыстар және көрсетілген қызметтердің жалпы сатып алуы 290,0 млрд. теңгеге төмендеді (2012 жылдың ішінде - 8 706 млрд. теңгеге), жергілікті қамтудың үлесі 5,5% үлкейді.

2014 жылдың қорытындылары бойынша, 2013 жылдың қорынытндыларымен салыстырғанда тауарларды, жұмыстарды және көрсетілген қызметтердің жалпы сатып алуы 948,9 млрд. теңгеге жоғарылады (2013 жылдың ішінде – 8 416 млрд. теңгеге), жергілікті қамтудың үлесі 0,1% үлкейді.

Мемлекеттік мекемелерімен және үйымдарымен жүзеге асатын сатып алулардың тойымы озінің шегіне жетеді. Дүниежүзілік тәжірибе көрсететіндей, тіпті дамыған елдерде де жергілікті қамтудың үлесі орташа
30-40% құрайды, үйткені дүниежүзілік еңбек бөлінісі елдерге өндірістін 100% локализациясына қол жетуге рұқсат бермейді. 2014 жылы, мемлекеттік сатупалуларда қолданыстағы артықшылықты тәртіпті тоқтату қажеттілігін есепке алғанда (ЕАЭҰ және ДСҮ талаптарына сәйкес), жергілікті қамту деңгейінің төмендетуі күтілуде.

Сонымен, 2015 жылдан бастап және сосын, басты мақсат қол жеткізген деңгейді ұсталу болып табылады, үйткені жергілікті қамтудың кейінгі өсуіне алғышарттар туындамайды.

2012 жылдың 13 қаңтарында энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында «Энергия унемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы» жаңа Заң қабылданды, нормативтік құқықтық база әзірленді, «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасы қабылданып, іске асырылуда.

Кешенді жоспарға сәйкес, 16 өңірлік және 5 салалық, сондай-ақ «Самұрық-Қазына» бағдарламасы және ірі өнеркәсіп кәсіпорындарының энергия үнемдеу жоспарлары іске асырылуда.

Энергия үнемдеуді дамыту институты, энергия тиімділігінің

Еліміздің ірі энергия тұтынушыларының Мемлекеттік энергетикалық тізілімін құру Заңның негізгі нормасы болып табылады. Тізілімнің негізін еліміздің 70 % астам электр энергиясын тұтынатын өнеркәсіп секторы құрайды (мысалы, халық – 12%, көлік секторы – 5%). Өнеркәсіп секорынының 50 ірі кәсіпорындары еліміздің жалпы энергия тұтынудың 30,3% тұтынады.

Заңнамаға сәйкес, 2000 астам заңды тұлғалар энергетикалық аудит жүргізуде және қорытындылары бойынша бесжылдық энергия үнемдеу жоспарын әзірлеп, іске асыруға тиісті.

Жалпы, индустрияландырудың бірінші бесжылдығының кезеңінде еліміздің жалпы ішкі өнімнің энергия сыйымдылығы 18,6% төмендеді.

Индустриялдық дамуды инвестициямен қамтамасыз ету мемлекеттің индустриялды-инновациялық дамуына елеулі әсер етеді.

2012-2014жж. өңдеу өнеркәсібіне тікелей шетел инвестициялар (бұдан әрі – ТШИ) көлемі 9,7 млрд. АҚШ долларын құрады, сонымен бірге 2014ж. өңдеу өнеркәсібіне ТШИ көлемі 3,7 млрд. АҚШ долларын құрады, ол 2013 жылмен салыстырғанда 48%-ға жоғары.

«Инвестициялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 20 ақпандағы №567 Заңын іске асыру мақсатында Министрлікпен импорт кезінде үшінші елдерден, сонымен қатар инвестициялық жобаларды іске асыру үшін Кедендік одақ мүше-елдерінен әкелінетін технологиялық жабдықтар, шикізаттар мен материалдарға мемлекеттік қолдау шаралары жүзеге асырылады.

Сондай-ақ, «Инвестициялық ахуалды жетілдіру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 12 маусымдағы № 209-V Заңының шеңберінде 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап салықтық жеңілдіктер (КТС мен жер салығын төлеуден 10 жылға, мүлік салығын төлеуден 8 жылға босату), инвестициялық субсидия (күрделі қаржы шығындарының 30%-ына дейін өтеу), заңнаманың өзгеруі кезінде тұрақтылық кепілдемесі (салық және халықты жұмыспен қамту), шетелдік жұмыс күшін тарту құқығын беру түрінде мемлекеттік қолдау шаралары ескерілді. Осы Заңның шеңберінде инвесторлар үшін «Бір терезе» қағидаты және инвесторлардың құқығын қорғау бойынша инвестициялық омбудсмен іске қосылды.

Мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру мақсатында 83,9 млрд. теңгеге жуық сомасында 18 инвестициялық келісімшарт жасалды.

Сонымен қатар нақты инвесторларды тарту үшін ірі компаниялар қосатын Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылы 5 қаңтарда №1 бұйрығымен бекітілген Шетелдік және отандық инвестицияларды тарту бойынша нақты жоспар қалыптастырылды.

Сондай-ақ, өткен жылы Қазақстанның инвестициялық беделін арттыру мен инвестициялық мүмкіндіктерін презентациялау мақсатында қазақстан және шетелдік іскерлі топтарының қатысуымен 12 бизнес-форумдар

2012-2014 жылдарда Индустрияландыру картасы шеңберінде жалпы 1,26 трлн. теңге сомасынан астам барлығы 432 жоба іске қосылды, 37,8 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды.

Олардың ішінде 2014 жылы жалпы құны 569 млрд. теңгені құрайтын 148 жоба іске қосылды, 13 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды.

Іске қосылған жобалармен 2012-2014 жылдарда шамамен 3,6 трлн. теңге сомасына өнім өндірілген, оның ішінде 2014 жылы – 1,5 трлн. теңге немесе жалпы өнеркәсіп көлемінің 7,9 %-ы (2013 жылы – 1,2 трлн. тг.). Картаның іске қосылған жобаларымен ай сайын орташа 100 млрд. теңге сомасына өнім өндірілген.

Карта жобаларының ЖІӨ 2014 жылғы өсіміне қосқан үлесі 4,3%-дың 0,88 пайыздық тармақты құрады (2013 жылы – 6%-дан 0,8 п.т., 2012 жылы – 5% -дан 1,3 п.т.).

Арнайы экономикалық аймақтарды дамыту

Арнайы экономикалық аймақтар экономикалық өсім нүктесі болып табылады және өзінің орналасқан өңіріне, сондай-ақ жалпы мемлекет экономикасына әлеуметтік-экономикалық оң нәтижелер көрсетеді.

Қазақстанда 10 АЭА қалыптастырылған. 2014 жылға дейін АЭА инфрақұрылымын дамытуға республикалық бюджеттен 112,4 млрд. теңге, Ұлттық қордан 165,2 млрд. теңге, ұлттық компаниялар қаржысынан 41,8 млрд. теңге бөлінген. 2012-2014 жылдар аралығында АЭА инфрақұрылымын дамытуға республикалық бюджет қаржысынан 16,7 млрд. теңге, Ұлттық қор қаржысынан 50 млрд. теңге бөлінді.

Бұл ретте, 2012 жылы республикалық бюджет қаржысынан 3 млрд. теңге, 2013 жылы – 5,6 млрд. теңге, 2014 жылы – 8 млрд. теңге бөлінді. Сонымен қатар, 2012-2013 жылдары Ұлттық қордан инфрақұрылымды дамытуға қаржы бөлінбеді.

Инфрақұрылым тек 3 АЭА толық қамтамасыз етілген («Бурабай», «Сарыарқа», «Оңтүстік»).

Қалған 7 АЭА-да («ҰИМТ», «Қорғас –Шығыс қақпасы», «Павлодар», «Ақтау – теңіз порты», «Инновациялық технологиялар паркі», «Астана – жаңа қала», «Тараз химиялық паркі») инфрақұрылым дайындығы әртүрлі кезеңдерде. 2015 жылы «Ақтау – теңіз порты» АЭА (№1 кіші аймақ) және «Қорғас –Шығыс қақпасы» АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау жоспарлануда.

Жалпы 7 АЭА инфрақұрылымы құрылысын аяқтауға жалпы қажеттілік шамамен 206,8 млрд. теңгені құрайды.

Қолданыстағы АЭА аумақтарында 124 өндіріс қызмет етеді және 87 жоба іске асыру кезеңінде.

2012-2014 жылдар кезеңі аралығында АЭА қатысушыларымен
275,4 млрд. теңге инвестиция іске асырылды. 2012 жылы инвестиция көлемі 61,1 млрд. теңгені, 2013 жылы – 73 млрд. теңгені, 2014 жылы – 141,3 млрд. теңгені құрады.

2012-2014 жылдар кезеңі аралығында АЭА қатысушыларымен өндірілген өнім көлемі 474,1 млрд. теңгені құрайды. Өндірілген өнім көлемі 2012 жылы – 116,4 млрд. теңгені, 2013 жылы – 188,5 млрд. теңгені, 2014 жылы – 169,2 млрд. теңгені құрады.

АЭА қызмет ету кезеңінде АЭА қатысушыларымен шамамен 8 мың тұрақты жұмыс орындары (өсім нәтижесімен) құрылды. Бұл ретте, 2012 жылы – 6,4 мың жұмыс орны, 2013 жылы – 6,9 мың жұмыс орны, 2014 жылы – 8,3 мың жұмыс орны.

АЭА қызмет етуінің барлық кезеңінде АЭА қатысушыларымен салықтық төлемдердің жалпы көлемі шамамен 54,4 млрд. теңгені құрайды. АЭА қатысушыларымен салықтық төлемдер 2012 жылы 5,6 млрд. теңгені, 2013 жылы – 7,8 млрд. теңгені, 2014 жылы – 8,4 млрд. теңгені құрады.

Мемлекет Басшысының 2014 жылғы 11 қарашадағы «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» Қазақстан халқына жолдауын іске асыру мақсатында инфрақұрылымдық даму бойынша 2015-2019 жылдарғы «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі – Бағдарлама) әзірледі.

Бағдарлама шеңберінде басым міндет «ҰИМТ» және «Қорғас –Шығыс қақпасы», сондай-ақ («Павлодар» АЭА, «Ақтау – теңіз порты» АЭА, «Инновациялық технологиялар паркі» АЭА, «Астана – жаңа қала» АЭА) инфрақұрылымы құрылысын аяқтау болып табылады.

Қазақстан Республикасының стратегиялық басты бағыттарының дамуы ретінде мемлекеттің инновациялық даму тарапынан жүйелі күштің нәтижесінде анықталды.

Сол кездегі Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі статистика бойынша Комитетінің мәліметтері бойынша 2014 жылы – 8,1% (1 940 кәсіпорын), 2013 жылы – 8% (1 774 кәсіпорын), 2012 жылы - 7,6% (1 622 кәсіпорындар) құрады.

Соның ішінде өнім және процесс инновациясы бойынша 2014 жылы 5,4% (1 303 кәсіпорын) дейін өсті, 2013 жылы белсенділік 4,8% (1 062 кәсіпорын) құрады, 2012 жылы – 5,7% (1 215). Өз кезегінде ұйымдастырушылық және маркетингтік инновациялар бойынша белсенділік 637 кәсіпорынға дейін төмендеді, 2013 жылы – 682 кәсіпорын, 2012 жылы – 407 кәсіпорынды құрады.

Ғылыми-зерттеу және тәжірибелі-конструкторлық жұмыстардың ішкі шығындары 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда 7,6% артты және
66 347,6 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 61 672,7 млн. теңге, 2012 жылы – 51 253,1 млн. теңге). Сонымен бірге олардың ЖІӨ үлесі 2013 жылдың шеңберінде қалды - 0,18% (2012 жылы – 0,17%).

Өнім және процесс инновациясына (технологиялық инновацияға шығындар) 2014 жылы 0,6% артты және 434 602,6 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 431 993,8 млн. теңге, 2012 жылы – 325 639,3 млн. теңге).

2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда инновациялық өнімнің көлемі 0,4% артты және 580 386,0 млн. теңгені құрады (2013 ж. – 578 263,1 млн. теңге, 2012 ж. – 379 005,6 млн. теңге).

Инновациялық өнімнің ЖІӨ-ге үлесі 2014 жылы 1,49% дейін құрады, 2013 жылы – 1,64%, ал 2012 жылы ол 1,25% теңелді.

Индустриалды-инновациялық даму үшін жағдай жасау техникалық реттеу және метрология жүйесінің дамуына байланысты болады.

2015 жылғы 1 қаңтар жағдайына нормативтік құқықтық актілердің Бірыңғай мемлекеттік қорында стандарттау жөнінде 67500 нормативтік құжат бар.

Экономиканың басым салаларын дамыту мақсатында жыл сайын Кеден одағының техникалық регламенттеріне дәлел базысын құру және қазақстан Республикасының индустриализациялау Картасына кіретін кәсіпорындарға сервистік қызмет көрсетуге бағытталған стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттарды әзірлеуді қарастыратын мемлекеттік стандарттау жоспары қалыптастырылады.

Жыл сайын менеджменттің, соның ішінде экспортқа бағытталған жүйесін енгізген және сертификатталған кәсіпорындардың саны артуда. 2015 жылғы 1 қаңтар жағдайына ИСО 9001 халықаралық стандарттардың негізінде 7136 кәсіпорын сертификатталған.

Республиканың эталон базасында 101 бірлік эталон және эталон құралдары бар, соның ішінде 52 – мемлекеттік эталоны, 49 – жұмыс эталоны, бұл отандық экономиканың мүддесін толығымен қамтамасыз етеді.

Ұлттық аккредиттеу орталығы аккредиттеу жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты тану бойынша көп тарапты келісімнің (ILAC и IAF) қол қоюшысы, сондай-ақ аккредиттеу жөніндегі Тынық мұхит ынтымақтастығының толық құқылы мүшесі (РАС) болып табылады және ИСО/МЭК 17011 «Сәйкестікті бағалау бойынша органдарды бағалауды және аккредиттеуді жүзеге асыратын органдар. Негізгі талаптар» халықаралық стандарттың талаптарына сәйкес келеді.

Кеден одағының ОПС және ИЛ Бірыңғай тізіліміне ОПС және ИЛ қосу тәртібі туралы Ережеге сәйкес, Кеден одағының техникалық регламенттері бойынша (бұдан әрі – КО ТР) ОАС және ИЛ бірыңғай тізілімінің өзектендірілген қазақстандық бөлігіне 2014 жылғы 31 желтоқсаны жағдайына КО ТР сәйкестігіне өзектендірілген 73 ОПС және 204 ИЛ қосылды.

2014 жылы жоспарлы түрде аудандардың геологиялық құрылысын зерттеу мен пайдалы қазба кенорындарын бағалау және жерасты суларын іздеу-барлау жұмыстарын жүргізуге негіздеуге бағытталаған ауданды геологиялық жете зерттеулер (АГЖ-200), кенді аудандарды геологиялық минерагенді карталау (ГМК-200), 1:200 000 масштабта тереңдікті геологиялық карталау (ТГК-200), инженерлік-геологиялық зерттеулер гидрогеологиялық жете зерттеулерді қамтитын аймақтық геологиялық зерттеулер жүргізілді.

2014 жылы АГЖ-200 бойынша 5 нысанда жұмыстар аяқталды, барынша перспективті аудандар бойынша болжамды ресурстар бағаланды: алтын -375,4 тонна, мыс – 31,5 млн.тонна, полиметалдар(қорғасын және мырыш) – 13,0 млн.тонна; молибден – 230,5 мың тонна; темірлі-марганецті рудалар – 268,3 млн.тонна. Сондай-ақ, АГЖ -200 бойынша 6 жаңа нысанда жұмыстар басталды.

ГМК-200 бойынша 2014 жылы 2 нысанда жұмыстар аяқталды, нәтижесінде келесі болжамдық ресурстар бағаланды: алтын – 103,0 тонна, мыс – 0,7млн.тонна, қорғасын – 7,4 млн.тонна, мырыш – 8,2 млн.тонна; молибден – 0,2 млн.тонна, темір рудалары – 1 172,0 млн.тонна, ванадий, сирек жер металдар. Сондай-ақ, ГМК-200 бойынша 1 нысанда жұмыс басталды.

ТГК-200 бойынша 2014 жылы 2 нысанда жұмыстар аяқталды, нәтижесінде келесі болжамдық ресурстар бағаланды: алтын – 450,0 млн.тонна, полиметалдар – 4,5 млн.тонна, темір рудалары – 430,0 млн.тонна. Сондай-ақ, ТГК-200 бойынша 2 нысанда жұмыстар басталды.

Алдыңғы үш жылмен салыстырғанда, жұмыстар көлемі және арнаулы индикаторлар 2014 жылы АГЖ-200,ГМК-200 және ТГК-200 бойынша жұмыстар нәтижесі алдыңғы деңгейде қалады.

2012-2014 жылдар аралығында 1:200 000 масштабты инженерлік-геологиялық зерттеулермен гидрогеологиялық жете зерттеуде: Орталық, Солтүстік және Оңтүстік, Шығыс және Батыс Қазақстанның шекаралы аймақтарында, жерасты тұщы су тапшы аудандар мен қарқынды техногенді жүктерді сезінетін аймақтарда ауданы 92,355 мың шаршы км.болатын ауданда 16 нысанда жұмыстар аяқталды.

Минералды-шикізат базасын, жер қойнауын тиімді және кешенді пайдалану мақсатында 2014 жылықатты пайдалы қазбаларға іздеу, іздеу-бағалау және жерасты суларына іздеу-барлау жұмыстары жүргізілді. Іздеу жұмыстары 2014 жылы 4 нысанда аяқталды. Жұмыстар нәтижесінде болжамдық қорлар бағаланды: алтын – 54,1 тонна, мыс – 4,8 млн.тонна, молибден – 15,1 млн.тонна. Сондай-ақ, 2014 жылы 6 жаңа нысанда іздеу жұмыстары басталды.

2014 жылы 16 учаскеде іздеу-бағалау жұмыстары аяқталды, нәтижесінде С₂ категориясы бойынша қорлар есептелді: алтын – 24,7 тонна, күміс – 632,4 тонна, мыс – 1,3 млн.тонна, қорғасын – 151,3 мың тонна, мырыш – 310,2 мың тонна; молибден – 19,2 мың тонна, сондай-ақ болжамдық ресурстар бағаланды, барлығы: алтын – 48,7 тонна, мыс – 1,0 млн.тонна, мырыш – 1,0 млн. тонна, титан – 442,0 мың тонна. Сондай-ақ, 2014 жылы 1 жаңа нысанда іздеу-бағалау жұмыстары басталды.

Алдыңғы үш жылмен салыстырғанда, жұмыстар көлемі және арнаулы индикаторлар 2014 жылы іздеу және іздеу-бағалау жұмыстары бойынша жұмыстар нәтижесі алдыңғы деңгейде қалады.

Жерасты суларына іздеу-барлау жұмыстары:, 2013 жылы басталған 216 сел және 30 кенорынның қорын есептеумен бірге іздеу-барлау жұмыстары 2014 жылы аяқталды. Сондай-ақ, 2014 жылы 744 сел және 40 кенорында жаңа жұмыстар басталды, сонымен қатар 480 сел және 35 кенорында 2015 жылы басталатын жұмыстарға ЖСҚ жасалды.

2012 жылдан осы уақытқа дейін мемлекеттік тордағы жерасты суларының 4975 пунктінде, жерсілкінудің гидродинамикалық нышанын зерттеу бойынша 12 постта, жерасты суларының техногенді ластананған

2014 жылы жер қойнауын пайдаланушылар есебінен қорларды ұлғайтуда Мемлекеттік сараптама жүргізу нәтижесінде төмендегі пайдалы қазбалар қорларының өсімі анықталды: алтын (103,2 т), уран (109,2 мың.тонна), молибден (37,9 мың. тонна), мыс (3 469,7 мың.т), қорғасын (4,75 мың.т), мырыш (29,22 мың.т), күміс (1 239,8 мың.т), күкірт (9,9 мың.т), марганцті рудалар (147,3 мың.т), кадмий (157,4 т), калий тұздары (330 118,0 мың.т), мұнай (117 987 мың.т), газ (126 293 млн. м³), конденсат (86 705 мың.т), техникалық сулар (49 613 мың.м³/тәу.).

Қазақстан Республикасының минералды-шикізат қорының қазіргі таңдағы жағдайымен мемлекеттік органдарды анықтамалық-аналитикалық мәліметтермен қамтамасыз ету мақсатында және Қазақстан Республикасының минералды-шикізат базасына 2014 жылы мониторинг жасауда елдің геологиялық қызметін дамыту барысында анықтамалық-аналитикалық жүйесі 35 түрлі қатты пайдалы қазбалар бойынша жаңа мәліметтермен толықты, 2009-2014 жылдар аралығында мұнай, конденсат, газ және жерасты сулары бойынша, Қазақстан Республикасы аумағында көмірсутек шикізаты, қатты және кең таралған пайдалы қазбалар бойынша мониторингтік карталар жаңартылды және қолданысқа енгізілді, 2013 жыл бойынша республикадағы минералды шикізат ресурстарын пайдаланылуы мен жағдайы туралы анықтама жасалды. «Геология және жер қойнауын қорғау» журналының төрт номері баспаға шығарылды.

Жер қойнауын пайдалану.

Пайдалы қазбаларды өндіру көлемі бойынша Қазақстан әлемде 10 орында, бірінші – уран бойынша, екінші – хром, 3-ші – галлий, 4-ші – ванадий және кадмий, бесінші – мышьяк және висмут, алтыншы – марганец, сегізінші – бокситтер және мырыш,көмір, он бірінші мыс бойынша, 12-ші күміс бойынша. Пайдалы қазбалардың дерлік 90%-ы экспорттқа шикізат және жартылай өнім ретінде шығарылады, 70 млрд.АҚШ доллары көлемінде.

2015 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша қатты пайдалы қазбалар бойынша жер қойнауын пайдалану нысандарының жалпы саны (ҚПҚ)-432 (барлау-123, өндіру-191, барлау/өндіру-118), жерасты сулары (ЖС)-186 – (барлау-6, өндіру-170, барлау/өндіру-10).

Жер қойнауын пайдаланудың минералдық шикізат кешеніне 2012-2014 жылдар аралығында салынған инвестициялар 3 531,2 млрд.теңгені құрады, соның ішінде: 2012 ж.-1 186,6 млрд. теңге, 2013ж.-1 123,7 млрд. теңге,

Әлемдік экономиканың қазіргі даму жағдайында туризм жетекші және серпінді дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Дүниежүзілік туристік ұйымның деректері бойынша туризм дүниежүзілік ЖІӨ 9% (тікелей және жанама әсерін ескергенде), тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің әлемдік экспортының 6% иеленеді. Бұл салада шамамен 100,9 млн. адам жұмыс істеп келеді, сонымен қатар әлемдегі әрбір 11-ші жұмыс орны туризм саласында ашылады. Туризм, коммуникациялар және көлік, құрылыс, сауда, ауыл шаруашылығы және т.б. сияқты аралас салаларға әсерін тигізіп, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал етеді.

Қазақстан Республикасы халқының әл-ауқаты мен өмір сүру сапасын жақсарту және экономикалық диверсификациялаудың ұлттық мақсаттарына қол жеткізу үшін Қазақстанның туризм индустриясы белгіленген туристік кластерлерде бәсекелеске қабілетті туристік бизнеспен дамитын болады, онымен ішкі және халықаралық туризм нарықтарында тартымды туристік өнімдерді ұсынатын туризмнің кәсіби қызметкерлері айналысады.

Халықаралық тәжірібиеге сәйкес, әр мемлекет туристік ағындарды анықтау кезінде кіру және ішкі туризмді басымдыққа алады, бұл ұлттық табысты қайта бөлу нәтижесінде ұлттық экономика теңгерімін жақсартуға үлесін қосады. Ішкі туризм сондай-ақ жалпы мүдделерді ұғынуды күшейтеді және жалпы елдің экономикасына жағымды ықпалын тигізетін қызмет түрлерінің дамуына әсерін тигізеді. Республика бойынша орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер санының өсу динамикасының оң ықпалы байқалады, егер 2012 жылы орналастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер барлығы 3 026 277 адамды құраса (олардан ішкі туризм бойынша 2 507 005 адам, кіру туризмі бойынша 519 222 адам), онда 2013 жылы бұл көрсеткіш 3 307 752 адамды құрады немесе 109,3% (олардан 2012 жылғы ішкі туризмге 108,6%, 2012 жылғы кіру туризмге 112,9%), 2014 жылы осы көрсеткіш 3 808 894 адамды құрады немесе өткен жылға 115,1% % (олардан 2013 жылғы ішкі туризмге 115,0%, 2013 жылғы кіру туризмге 115,9%).

Сонымен қатар Қазақстан бай туристік-рекреациялық әлеуетке ие бола отырып, туризмнің жеткілікті деңгейде дамымауымен сипатталады. Оның жалпы ішкі өнімдегі үлесі (тұру және тамақтану бойынша көрсетілетін қызметтер ғана есептеледі) шамамен 0,9%-ды құрайды. 2014 жылы орналастыру орындарымен көрсетілген қызметтер көлемі 72,6 млрд. теңгені құрады, немесе 2013 жылға (59,7 млрд. теңге) 121,6%, 2012 жылға (53,5 млрд. теңге) 135,7%. Орналастыру орындарындағы төсек-орын (біржолғы сыйымдылық) саны 2014 жылы 109094 төсек-орынды құрады немесе 2013 жылға (92 053 төсек-орын) 118,5% және 2012 жылға (83103 төсек-орын) 131,3%.

Республикаға келушілердің негізгі үлесі жеке және транзиттік саяхатшыларға келеді, туристік мақсаттағы келушілер серпіні ең аз үлесті қамтиды және тұрақсыз болып табылады.