Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің Жамбыл облысының Статистика департаменті

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

	Талдамалы баяндама
	28.05.2015 Шығыс.N 09- 05

Көші-қон - бұл адамның немесе адамдар тобының жаңа аумаққа болмаса орынға ауыстыруы.

Көші-қон шығыны Қазақстанның барлық облыстарында орын алған. Ең жоғарғы қарқынды эмиграция Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Жамбыл облыстарында және Алматы, астана қалаларында кең тараған.

Көші-қон халық санының қалыптасуында және өсуінде едәуір рөл атқарады, сонымен қатар, облыстағы әлеуметтік-экономикалық үрдістерге ауқымды әсерін тигізеді.

2013 жылғы көші-қон үрдістеріне 40024 адам қатысты. Өткен жылы ішкі облыстық көші-қонды қосқанда 16034 адам келіп, 23990 адам көшіп кетті. Көші-қон айырмасы 7956 адамды құрап, 2013 жылмен салыстырғанда 1,2%-ға кеміді.

Қалалардағы және ауылдық елді мекендердегі халықтың ширақтығы облыстағы сияқты жеке аудандардағы және Тараз қаласындағы демографиялық жағдайға айтарлықтай әсерін тигізді.

Соңғы жылдары көші-қон ағынының сипаты да құрылымы да өзгерді. Егер 2004 жылы халықаралық көші-қон жалпы көші-қонның 17,7%-ын, ал республикалық 82,9%-ын құраса,2014 жылы тиісінше 5,8% және 94,1% болды.

2014 жылы халықаралық алмасуда 142 адаммен теріс қалдық қалыптасты.Республикалық көші-қонның көлемі Қазақстанның басқа өңірлеріне кеткен ағынның өсуіне қарай өзгерді

адам

	Барлығы			Халықаралық көші-қон			Республикалық көші-қон
	Көші-қон қалдығы	Иммигранттар	Эми-гранттар	Көші-қон қалдығы	Иммигрант-тар	Эми-грант-тар	Көші-қон қалдығы	Иммигранттар	Эми-гранттар
2004	-5 568	19 537	25 105	2 446	5 186	2 740	-8 014	14 351	22 651
2005	-3 879	16 932	20 811	4 052	5 744	1 692	-7 931	11 188	19 119
2006	-6 882	12 597	19 479	800	2 262	1 462	-7 682	10 335	18 017
2007	-7 032	14 387	21 419	477	1 855	1 378	-7 509	12 532	20 041
2008	-6 987	15 084	22 071	355	1 881	1 526	-7 342	13 203	20 545
2009	-6 085	17 691	23 776	991	2 191	1 200	-7 076	15 500	22 576
2010	-8 548	12 828	21 376	57	1 099	1 042	-8 605	11 729	20 334
2011	-11 153	8 178	19 331	1 037	1 702	665	-12 190	6 476	18 666
2012	-6 391	13 928	20 319	1 145	1 924	779	-7 536	12 004	19 540
2013	-6 431	14 904	21 335	369	1 169	800	-6 800	13 735	20 535
2014	-7 956	16 034	23 990	-142	1 100	1 242	-7 814	14 934	22 748

2012-2014 жылдардағы көшіп қонушыларды ағындар бойынша аудандарға бөлу

адам

	2012			2013			2014
	Иммигрант-тар	Эми-грант-тар	Көші-қон қалды-ғы	Иммигрант-тар	Эми-грант-тар	Көші-қон қалды-ғы	Иммигрант-тар	Эми-грант-тар	Көші-қон қалдығы
Барлығы облыс бойынша	13 928	20 319	-6 391	14 904	21 335	-6 431	-7 956	16 034	23 990
соның ішінде
Тараз қ.	5 766	6 913	-1 147	8 769	6 769	2 000	-734	8 001	8 735
Байзақ	2 506	1 825	681	921	2 120	-1 199	-735	1 478	2 213
Жамбыл	680	1 527	-847	1 071	1 842	-771	-1 043	853	1 896
Жуалы	229	1 331	-1 102	246	1 299	-1 053	-706	649	1 355
Кордай	594	1 879	-1 285	778	2 142	-1 364	-804	1 499	2 303
Т.Рыскулов	322	1 327	-1 005	229	1 402	-1 173	-1 258	214	1 472
Мерке	1530	1 368	162	532	1 460	-928	-459	1 132	1 591
Мойынқұм	328	592	-264	292	599	-307	-264	270	534
Сарысу	482	927	-445	623	960	-337	-441	494	935
Талас	574	1 048	-474	608	1254	-646	-48	1 190	1 238
Шу	917	1 582	-665	835	1 488	-653	-1 464	254	1 718

Біздің Республиканың басқа өңірлеріне 14,5 мың адам облыстан көшіп кетті. Ең көп қоныс аудару өңіраралық көші-қонда байқалды, Алматы қаласына-4,5 мың адам (ҚР барлық кеткендердің 31,3%-ы), Астана 2,3 мың адам (15,9%), Оңтүстік Қазақстанға 1,5 мың адам (10,4%), Алматы облысына 2,6 мың адам (18%), Қарағанды облысына 0,9 мың адам (6,4%).Қазақстан бойынша эмигранттардың ең көп саны Тараз қаласынан (кеткендердің жалпы санынан 36,4% немесе 8,7 мың адам), Қордайдан (9,6% немесе 2,3 мың адам), Байзақтан (9,2% немесе 2,2 мың адам), Жамбылдан (7,9% немесе 1,8 мың адам), Шудан (7,1% немесе 1,7 мың адам), Меркеден (6,6% немесе 1,5 мың адам), Жуалыдан (5,6% немесе 1,3 мың адам) көшіп кеткені анықталды. Осы уақыт ішінде бізге 6,7 мың адам, оның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысынан-1,7 мың адам (Республикаға барлық келгендердің 0,9%-ы), Алматы қаласынан-1 мың адам (0,7%), Алматы облысынан-0,7 мың адам (0,5%), Астана қаласынан-0,9 мың адам (0,5%) қоныс аударды.

Сыртқы көші-қон облыс халқының ТМД елдеріне және алыс шетелдерге орын ауыстыруымен сипатталады. Ең жоғарғы көші-қондық алмасу ТМД елдерімен болғаны тіркелді, оның үлесіне 4,9% тиесілі.

ТМД елдерімен көші-қондық алмасу иммигранттардың көбінесе біздің облысқа келіп, көші-қонның оң қалдығын түзегендігімен сипатталады. ТМД елдерімен көші-қонның оң қалдығы Байзақ және Меркі аудандарында тіркелді. Сонымен, 2014 жылы ТМД елдерінен облысқа 1088 адам көшіп келіп, 1172 адам көшіп кетті. Ең көп саны Өзбекстаннан 711 адам (4,4%) қоныс аударып, оның көбісі Байзақ ауданына 507 адам (3,2) %, Меркі ауданына 116 адам (0,7%) орналасты.Ал Қырғызстаннан 279 иммигрант (1,7%), Ресейден 72 адам (0,4%), Түрікменстаннан 12 адам (0,1%) орын ауыстырды.

Осы кезеңде облыстан ТМД елдеріне эммигранттардың ең көп саны-1,1 мың адам, барлық кеткендердің 4,9%-ы, (оның ішінде Ресейге 1,0 мың адам), Тараз қаласынан (3%), Қордай ауданынан (0,5%), Шу ауданынан (0,5%), Мерке ауданынан (0,2%), Байзақ ауданынан (0,1%) көшіп кетті.

а
дам

человек

	Көші-қон айырымы		Иммигранттар		Эмигранттар
	2013	2014	2013	2014	2013	2014
Барлығы	389	-84	1 139	1 088	750	1 172
соның ішінде
Әзербайжан	1	2	1	3	-	1
Армения	1	4	1	4	-	-
Белоруссия	-8	-14	1	-	9	14
Кырғызстан	265	215	311	279	46	64
Молдова	2	-1	2	1	-	2
Ресей	-638	-992	33	72	671	1 064
Тәжікстан	9	-1	9	1	-	2
Туркіменстан	25	12	25	12	-	-
Өзбекстан	737	694	755	711	18	17
Украина	-5	-3	1	5	6	8

Негізінде жалпы Қазақстан сияқты біздің облыстан қоныс аудару ТМД елдеріне бағытталған. 2014 жыл бойы осы елдерге 1172 адам көшіп кетті. Сыртқы көші-қон бойынша ең жоғарғы қарқынды қоныс аудару Ресей федерациясына-1064 адам (90,8%), Қырғыз Республикасына-64 адам (5,5%), Өзбекстанға 17 адам (1,5%), Белорусияға 14 адам (1,2%), Украинаға 8 адам (0,7) % көшіп кеткені белгіленді.

адам

	Көші-қон айырымы		Иммигранттар		Эмигранттар
	2013	2014	2013	2013	2013	2014
Барлығы	-19	-58	31	12	50	70
соның ішінде
Германия	-44	-50	1	1	45	51
Грузия	3	-	3	-	-	-
Израиль	-1	-2	-	-	1	2
АҚШ	-3	-7	-	-	3	7
Греция	-1	-2	-	-	1	2
Қытай	20	5	20	5	-	-
Литва	-	-	-	-	-	-
Монғолия	-	-1	-	-	-	1
Түркия	1	-2	1	-	-	2
Канада	-	-	-	-	-	-
Басқа мемлекеттер	6	1	6	6	-	5

Сыртқы көші-қонға қатысушылардың 5,6%-ы ТМД-дан тыс елдерге тиесілі. ТМД-дан тыс елдерден 12 адам келді, оның 5-уі Қытайдан келіп, Байзақ, және Меркі аудандарына орналасты.

ТМД-дан тыс елдерге немесе алыс шетелдерге қоныс аударушылардың ең көп саны 70 адам (барлық кеткендердің 77,1%-ы) облыс орталығынан болды.

Эмигранттардың негізгі ағыны алыс шетелдерге кеткендердің 72,9%-ы немесе 51 адам Германияға бағытталды.Германиядан басқа АҚШ-қа 7 адам (10%) және Грецияға 2 адам (2,8%) Түркияға 2 адам (2,8) және Монғолияға 1 адам (1,4%) кеткенін атап көрсетуге болады. Сонымен қатар, көші-қонның оң қалдығы Қытаймен болғаны байқалады.

Халықтың көші-қоны халықтың жыныстық жас құрамына әсерін тигізеді. Қоныс аударушылардың жалпы санының 44,4%-ы (17,7 мың адам)-ерлер де, 55,6%-ы (22,3 мың адам)-әйелдер.

Көші-қонға қатысушылардың негізгі контингенті еңбекке жарамды жастағы тұлғалар. Облысқа көшіп келушілердің жалпы санының 72,5%-ы (11,6 мың адам), ал кетушілердің 75,2%-ы (18 мың адам) еңбекке жарамды жастағылар 16-63 (58). Облыстан еңбекке жарамды жастағылардың шетке кету үрдісі байқалады (көші-қон қалдығы-6,4 мың адам).

Осы жас санатының көші-қон көрсеткіші өткен жылмен салыстырғанда 1,1%-ға артып, барлық қоныс аударушылардың 74,1%-ын құрады.15-29 жастағы жастардың қоныс аударуы, олардың астаналық жоғары оқу орындарына заманауи беделді білім алуға және жоғары еңбекақылы жұмысқа орналасуға ұмтылуымен түсіндіріледі. Бізден кеткендердің 20,9%-ы еңбекке жарамды жастан төмен жастағы жасөспірім жеткіншектер мен қыздар, ал 3,9%-ы егде немесе еңбек жасынан үлкен жастағылар болды
ТМД елдеріне қоныс аударушылардың ұлттық құрамы

адам

	2013			2014
	Иммигранттар	Эми- гранттар	Көші-қон айырымы	Иммигранттар	Эми- гранттар	Көші-қон айырымы
Барлығы облыс бойынша	1 138	750	388	1 088	1 172	-84
соның ішінде
Казақтар	739	33	706	714	37	677
Орыстар	46	569	-523	77	870	-793
Украиндер	4	37	-33	6	58	-52
Кырғыздар	187	20	167	119	16	103
Немістер	1	28	-27	5	36	-31
Өзбектер	41	9	32	41	22	19
Әзербайжандар	11	3	8	13	6	7
Татарлар	7	15	-8	11	28	-17
Корейлер	14	5	9	13	29	-16
Дүнгендер	4	-	4	5	2	3
Туріктер	28	7	21	25	10	15
Күрдтер	11	-	11	14	9	5
Басқа ұлттар	45	24	21	45	49	-4

.
2013-2014 жылдардағы еңбекке жарамдылық дәрежесі бойынша

адам

	2013			2014
	Иммигранттар	Эмигрант-тар	Көші-қон айырымы	Иммигранттар	Эмигрант-тар	Көші-қон айырымы
Барлығы облыс бойынша	14 904	21 335	-6 431	16 034	23 990	-7 956
соның ішінде
Еңбекке жарамды жастан төмен жастағылар	3 651	4 227	-576	3 882	5 012	-1 130
Еңбекке жарамды жастағылар	10 664	16 250	-5 586	11 620	18 031	-6 411
Еңбекке жарамды жастан үлкен жастағылар	589	858	-269	532	947	-415

2014 жылғы еңбекке жарамдылығы бойынша халықтың көші-қоны.

адам
Облыс өңірлеріндегі көші-қондық үрдістерді талдай келе, көші-қонның оң қалдығы Тараз қаласында құрылғанын айта кетуге болады.

Облыстағы әлеуметтік-демографиялық жағдайдың қолайлы өзгеруі үшін біздегі барлық алғышарттардың барлығын ескере отырып, облыстан көшіп кетушілердің саны азайып, бізге көшіп келушілердің артатынына сенеміз.
Басшының орынбасары Е.А. Тоққұлиев

Орын: Мырзағалиева А.Б.