Қазақстан республикасындағы адам қҰҚЫҚтары жөніндегі уәкілдің 2008 жылғы есебі мазм ұ н ы кіріспе

1.2. Уәкіл жұмысының нысандары, әдістері және тәсілдері

1.3 Уәкілдің шара қолдану актілері

1.4. Уәкілдің консультативтік кеңес органдарының жұмысына қатысуы

1.5. уәкіл мекемесінің жұмысы туралы

1.6. Уәкілдің халықаралық ынтымақтастығы

2.2. азаматтардың сот қорғауына және әділ сот талқылауына құқығы

2.3. Атқару іс жүргізу

2.4. Дін және дін тұту еркіндігі

2.5. Азаматтардың мемлекеттік органдарға шағымдану құқығы

2.6. Меншік құқығы

2.7. Азаматтардың тбаспанаға және өмір сүру жағдайын үзіксіз жақсарту құқығы

2.8. Еңбек құқығы

2.9. Зейнетақымен қамтамасыз ету құқығы

2.10. Денсаулық сақтау құқығы

2.11. Мүгедектікке шалдыққан және жүйке ауруларна шалдыққандардың құқықтарын қорғау

2.12. Балалар құқығы

2.13. Босқындар мен оралмандар құқықтары

2.14. Сотталғандардың құқығы

2.15. елден тыс жүрген Қазақстан азаматтарының құқықтарын қорғау

2.16. Шетелдіктердің уәкіл атына хат жолдауы

2.17. Адам құқықтары жөніндегі халықаралық шарттар нормаларын ұлттық заңнамаға енгізу және БҰҰға ұлттық баяндаманы әзірлеу мәселелері бойынша ұсыныстар
Қорытынды
Қосымша:

• 
  Уәкіл ұсыныстарының мәтіндері
  

КІРІСПЕ

Осы Уәкілдің қызметі туралы есеп Қазақстан Республикасы Президентінің «Адам құқықтары жөніндегі уәкіл лауазымын бекіту туралы»

Есеп өзінің құрылымы бойынша екі бөлімнен тұрады: жалпы және арнайы.

Есептің Жалпы бөлімінде Уәкілге есепті кезеңде келіп түскен хаттардың сандық және сапалық сипаттамалары мен ерекшеліктері көрсетілген. Сонымен қатар, онда өтініштерді шешу кезінде қолданылған тәсілдер мен механизмдер, Уәкілдің хаттарды қарау кезінде мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жұмысында және лауазымды адамдардың әрекеттеріндегі анықталған адам құқықтарын бұзушылықтарға қарсы шара қолданған актілері туралы ақпарат қамтылады. Сонымен қатар, есепке Уәкілдің азаматтардың құқықтарын жүйелі және нақты бұзулар бойынша мемлекеттік органдардың басшыларына жіберген ұсыныстардың орындалуына талдау, Парламенттің өткен жылы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын іске асыру және қамтамасыз ету жөніндегі қабылдаған заңдарына қысқаша шолуды, сондай-ақ Уәкілдің құқықтық қорғау саласындағы халықаралық ұйымдардың өкілдіктерімен жүргізген жұмысы енгізілген.

Есептің Арнайы бөлігі азаматтық және саяси құқықтар, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы екі негізгі пактілерде көзделген құқықтардың бұзылуына талдау жасауға, сондай-ақ аталған бұзушылықтардың құқықтық себептерін анықтауға негізделген.

Арнайы бөлімде халықтың ең қауқарсыз санаттарының: зейнеткерлердің, балалардың, мүгедектердің, оралмандардың, босқындардың, сондай-ақ шетелдіктердің және бас бостандығынан айыру орындарында ұсталатын адамдардың құқықтары бөліп көрсетілген.

Әлеуметтік экономикалық: еңбек, зейнетақы, жер, тұрғын үй, денсаулық сақтау құқықтарына ерекше орын бөлінген, ол мемлекетіміздің әлеуметтік сипатын бекітетін конституцияның ережелеріне байланысты.

Адамның бостандыққа және өміріне қол сұқпаушылыққа, сондай ақ әділ сот іс жүргізуге құқықтары жекелеген бөлімдерге бөлінген.

Есепте Уәкілдің нақты хаттар бойынша, соның ішінде басқа мемлекеттік органдармен бірлесіп қабылдаған шаралары, сондай-ақ нақты жағдайлардан туындаған ұстанымын негіздеу көрсетілген.

Осы құжатта сонымен қатар, азаматтардың Уәкіл кіріспеуіне болатын хаттарына байланысты фактілер де көрсетілген, себебі өтініш берушілер туындаған мәселені шешу үшін өздерінің бар мүмкіндіктерін пайдаланбаған. Бірақ, құқықтық қорғау тұрғысынан, бұндай көзқарас орынсыз болғандықтан уәкіл мекемесі осындай санаттағы хаттарды да қарауға қабылдаған

Есепте Уәкілдің сұратуы бойынша мемлекеттік органдар ұсынған статистикалық мәліметтер келтірілген. Олар толығымен Уәкілдің еліміздегі адам құқықтарының бұзылуының қандай да бір үрдістері бойынша қорытындылары мен ойларын растайды. Уәкілдің қорытындылары мен ұсыныстары басылым және электронды бұқаралық ақпарат құралдарының мақалалары мен хабарларының мониторингісіне негізделеді, ол Уәкіл мекемесінің функциясына жатады.

Уәкіл есептеріңің көпшілік сипаты бар және осыған байланысты осы есеп Парламент палаталарына, Үкіметке, Жоғары Сотқа, министрліктерге, агенттіктерге, облыстар, Астана, Алматы қалаларының әкімдіктеріне, шет мемлекеттердің елшіліктеріне, халықаралық және ұлттық құқықтық қорғау ұйымдарға жіберіледі.

Есеп Уәкілдің интернет сайтына орналастырылады, сондай-ақ ол бұқаралық ақпарат құралдарына арналған баспасөз мәслихаттарында таныстырады.

1. 
   Келіп түскен хаттардың жалпы сипаты
   

Жеке және заңды тұлғалардың хаттарын қарау Қазақстанда адам құқықтары мен бостандықтарын сақтаудың неғұрлым толық және объективті мониторингіне ықпал ететін негізгі механизмдерінің бірі болып отыр.

Есепті кезеңде Уәкілдің атына 906 жазбаша хаттар түсті, бұл алдыңғы жылдан екі есе аз. Жалпы алғанда, Уәкілге ауызша және жазбаша 1800 адам хат жолдады.

Есепті кезеңде хаттардың жалпы санының азаюы біздің ойымызша, мына факторларға және себептерге байланысты:

• 
  «Нұр Отан» халық демократиялық партиясының жергілікті қоғамдық қабылдауының ашылуы;
  
• 
  Халықтың құқықтық хабардар болу деңгейінің артуы, олар өздерінің құқықтарын соттарда және өзге де мемлекеттік органдарда дербес қорғайды;
  
• 
  Құқықтық қорғау МЕҰ қызметінің жандандырылуы.
  

Сонымен бірге, адам құқықтары мен бостандықтарын соттан тыс қорғауды Омбудсменмен қатар Мемлекет басшысы жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссия, және Әйелдер істері және отбасылық демографиялық комиссия, Білім және ғылым министрлігінің Бала құқықтары комитеті сияқты құқықтық қорғау институттары жүзеге асырады.

Азаматтардың Уәкіл мекемесіне жолдаған хаттарын қарау қолданыстағы заңнамада көзделген тәртіппен және жағдайларда құқықтық қорғау институттары үшін, атап айтқанда БҰҰ аймақтық өкілдігі, ЮНИСЕФ, Еуропалық комиссия әзірлеген арнайы әдістемелік материалдарды пайдалана отырып жүзеге асырылды.

«Жеке және заңды тұлғалардың хаттарын қарау тәртібі туралы» Заңға сәйкес, келіп түскен жеке хаттарды сипатына байланысты 58 сұратуға, 4 ұсынысқа, және 9 сын пікірге бөлуге болады. 40тан астам өтініштер түсті, хаттардың қалған бөлігін азаматтардың шағымдары құрды.

Аталған ұсыныстарда Парламентте талқыланып жатқан адам құқықтарына қатысты заң жобаларына ескертулер мен ұстанымдар қамтылды.

Сұратулар негізінен ТМД елдерінің адам құқықтары жөніндегі уәкілдерінен немесе шетелдік адвокаттық кеңселерден (адвокаттардан) Қазақстанда тұрған шетелдіктердің мүддесіне келіп түскен. Атап айтқанда, Ресей Федерациясының, Қырғызстанның, Украинаның, Приднестровьенің Уәкілетті субъектілерінен, Германия адвокаттық кеңселерінен және басқа да жеке тұлғалардан 40тан астам сұратулар түсті.