Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
Томас Гоббс (1588-1679 жж.)
жүктеу/скачать 1.78 Mb. Pdf көрінісі
|
| Томас Гоббс (1588-1679 жж.) Ф. Бэконың сенсуализмін және Декарт
рационализмін бӛледі. Ӛзінің «алғашқы» философия пайымдарында материяның алғашқылығын, акциденцияларымен (сипаттармен) қозғалысын, сабырлықты, түсті т.б. мойындайды. Бірақ бірінші орында онтологиялық емес, әлеуметтік-саяси туындамалар «Азамат туралы», «Левиафан» жұмыстарында кӛрсетілген. Қоғамдық құрылым және мемлекетке деген назарында «адамдардың табиғи күйінен» зиян келтіруші, атаққұмар, немесе аш кӛз, деген кемелдіктен алыс деп Гоббс ойлаған. «Адам туралы» шығармада капитализм заманының бастама тезисін құрды: «адам адамға – қасқыр», табиғаты сондай. Адамның осы күйін «барлығының құқығы барлығымен,» деп сипаттайды. Осы мәселенің шешімі қоғамның білімі оған шешім болып кӛрінген, осының салдарынан қоғамдық билік біреуден біреуге тарайды. Ӛздерінің құқықтарының бӛлігін бере отырып, әрекеттерінің жауапкершілігін бӛлуі тиіс. Сол жауапкершілік қоғамдық келісіммен бекітіледі. «Адамдардың қоғамдық келісімінің бекітілуі шынайы адамдарының арасында жалпыға бірдей соғыстан шығуға болады» деп Гоббс үміттенген. Мемлекет сияқты адамның ӛзара жанасушылығының жаңа пішініне кӛмектесуі керек. Мемлекет табиғат заңдарын орнына қоюға міндетті адамдар арасындағы қоғам заңдарына қатысты, оның табиғи құқықтарын азаматтың құқығын шектетеді. Мемлекеттің пайда болуы туралы мәселелерді қарастыра отырып, Т. Гоббс «Ұлы Левиафан» мәңгілік Құдай емес немесе ӛзара немесе бірнеше адамдар келісімінің салдарынан пайда болатын «олардың татулығы немесе ортақ қорғаны үшін» деп мәлімдейді. Гоббсша, мемлекеттік заң және мемлекеттік абызға сӛзсіз бағыну қажет, осы абыздың пішіні – абсолютизм (монархия), ақсүйек немесе демократия қандай болса да болады. Ақырында, Гоббс – біртұтас, орталықтандырылған мемлекеттің негізгі құқығының кепілін сақтаушы, «адамның басты құқығын»: ӛмірге деген құқығы, меншікті және еркіндікті жақтаушысы болады. Еркіндік және ұйымшылдыққа зар, сонымен қатар, олар бір-бірін болжайды, ӛйткені Құдайдың еркіндігі солай деп Гоббс бекітті. Еркіндік туралы пікір айта келе, пікір тек қана табиғи еркіндікте (Құдаймен кӛрсетілген) деп айқындайды. Еркіндіктің астында сыртқы бӛгеттің болмағандығын түсінеді, осы мәселенің шешімін философиялық тұрғыдан емес, біржақты, прагматик немесе тәжірбиелі азамат деп айқындайды. жүктеу/скачать 1.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|