Бағдарламасы Өскемен қ, 2010 жыл Мазмұны 1

Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы № 148 «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» заңына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» № 827, 2010 жылдың 19 наурызындағы № 958 2010-2014 жылдарға ҚР тездетілген Мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру, 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарын бекіту туралы жарлықтарына сәйкес орындалған.

Дамыту Бағдарламасының шараларын іске асыру тұрақты әлеуметтік, экономикалық және инфрақұрылымда халықтың өмір деңгейін сапасын артыруға бағытталған. Мақсаты экономиканың барлық саласын дамытуды, инженерлік инфрақұрылымның тиімділігін арттыру, әлеуметтік саланы дамыту, халықтың қолайлы өмірмен қамтамсыз ету шарттарын құру үшін қоршаған ортаны сауықтыружәне табиғи кешенді сақтауды қамтамасыз ету.

Қаланың мүмкіншілігіне: көп салалы өнеркәсіптік кешен, энергетикалық жүйені дамыту, кең салық базасы, жоғары білікті еңбек және табиғи ресурстар.

Облыс орталығының әлеуметтік ­экономикалық жағдайына талдау жүргізілді, мықты және бос жақтары, дамудың мүмкіндіктері мен қатерлері анықталды.

2.1 Қалаға жалпы сипаттама.

Өскемен қаласы – Шығыс Қазақстан облысының өнеркәсіптік, мәдени және әкімшілік орталығы.

1720 жылы қаланған, Қазақстанның солтүстік шығысында Ертіс және Үлбі өзендерінің қосылында орналасқан және 54,4 мың. га.алаңшаны алады.

Климаты қатты континентальді. Қала ашық континентальді мөлшерлі жылы климаттық аймақта құрғақтау алқапта тұр.

Халықтың тұрғыны 302 мың. адамды, оның ішінде: 290,2 мың. адам – қалалықтар, 11,8 мың. адам – ауылдықтар. Өскемен қаласының аумағына жеті ауылмен территория Меновновной ауылдық округі: Ахмер, Жаңа-Ахмер, Жаңа-Явленка, Самсоновка, Меновной, Жаңа-Троицк, Прудхоз. Халықтың экономиккалық белсенділігі 161,1 мың. адам немесе 53,7 % құрайды. Жалдамалы жұмысшылар саны – 136,6 мың. адам. 27,9 %, ауылшаруашылығында – 0,4 %, құрылыста – 10,2 %, саудада, қонақ үй және мейрамхана бизнесінде – 6,2 %, байланыс және көлікте – 8,9 %, қаржы саласында – 2,7 %, басқарманың мемлекеттік саласында – 10,6 %, білім беру салада – 11,4 %, әлеуметтік және денсаулық сақтау қызметтерін ұсынуда – 8,9 %, қызметтің басқа саласында – 12,8 % құрайды.

2005 мен 2009 жылдар жалдамалы жұмысшылар санатына көшу есебінен тұрғындардың жұмыссыз және өзімен өзі айналысатындар санының төмендеуі 17,5 мың. адамнан 12,2 мың. адамға және сәйкесінше 14,1 мың. адамнан 12,3 мың. адамға.

2008-2009 жылдар аралығында туылғандардың өлгендерден артуынан және оңды сальдо көшіп-қону есебінен қала тұрғындар санының өсімі байқалуда.

Облыстың және қаланың экономикасының жағдайын анықтайтын түрлі түсті метталургия базасы болып саналады. Түрлі түсті метталургияның ішіндегілері «Үлбі металлургиялық зауыты» акцинерлік қоғамы, «Өскемен титан магний комбинаты», «Қазмырыш» ЖШС.

Машина салу кешені «Востокмашзавод» АҚ, «Өскемен арматура зауыты» АҚ, «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ. Олар тау шахталы, байытылған жабдықты, мұнай газ өткізгіш арматураны, автомобильдерді, конденсаторлар және т.б шығарады.

Қазақстанда ең бірінші жеңіл автокөлітерді құрастырушы «Азия Авто» зауыты, ашық серіктестік «Бипэк-Авто» біріккен Ресей Федерациясының АВТОВАЗмен.

Қалада ірі азық түлік өнеркәсібтері бар: «Май» АҚ, «Эмиль» ЖШС, «Үлбі-Комплекс», «Әділ» АҚ, олар ет сүт өңдеумен, өсімдік майы, кондитерлік, арақ шарап бұйымдарын және өнімнің басқа түрлерін шығарумен айналысады.

Электр және жылу энергиясын таратушылар: «АЭС Өскемен ГЭС» ЖШС, «АЭС Өскемен ТЭЦ» ЖШС, «АЭС Согринская ТЭЦ».

Қаланың көліктік кешені автокөлікті, теміржол, су және ауа желілерімен ұсынылады.

Қалалық тасымалдаулар жолаушылар көлігінің екі түрімен шешіледі автокөлік және электрлік (трамвай). Қаланың автомобиль жолдарының ұзақтығы 756 км, құрайды оның ішінде қатты төсеммен 662 км. құрайды. Меновной ауылдық округі бойынша жолдардың ұзындығы сәйкесінше 97,2 және 72,2 км. құрайды.

Өңірдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы нақты сектордың оңды динамикасымен, әлеуметтік сала және инфрақұрылымды кешенмен сипатталады.
2.2 Өскемен қаласының әлеуметтік экономикалық жағдайына талдау.

2.2.1 Экономикалық даму.
2.2.1.1 Өнеркәсіп.

Өскемен қаласында 60 орта және ірі іс әркеттегі өнеркәсіптік кәсіпорындар саналады. Тауарлы өнімнің көлемі бойынша қала өнеркәсібінің құрылымы үш негізгі саламен ұсынылады: жеке меншік салмағы тау кен – 0,3 %, өңдеуші – 88,1 %, су және газды тарату және электро энергия өндірісі– 11,6 %. (1 сурет)

1 сурет.

2009 жылы табиғи индекс көлемі – 98,2% құрады. (2 сур)

2007 мен 2009 жылдарға өнеркәсіпте 1496 жаңа жұмыс орындары құрылды.

Өндірістің төмендеуінде көбінесе металлургиялық өнеркәсіптің төмендеуі әсер етті, оның жеке меншік салмағы жалпы қалалық өндіріс көлемінен 60 % құрады. Металлургияда өндірістің өсім екпінінің төмендеуінің объективтік себебі бар ол саланың дамуы дүниежүзілік метталдың бағаға тура тәуелділігі, сонымен қатар басқа салаларда шығарылатын өнімнің төмен бәсекелестігінің жоқтығы. Металлургияда өндіріс екпінінің төмендеуінің объективтік себебі саланың дамуы дүнижүзілік металлға бағаның тура тәуелділігі, сонымен қатар басқа салада шығарылатын өнімнің төмен бәсекелестігі жатады.

2 сур

Қалада тау кен өнеркәсібі «Комбинат нерудных материалов» ЖШС негізінде ұсынылаған. Өндіріс көлемінің төмендеу себебі 2007-2009 жылдар аралығында тұрғын үй құрылысы көлемінің төмендеуі және құрылыс кәсіпорындарының өнімін кәсіпорындарда сұранысының төмендеуімен түсіндіріледі.

3 сурет.


Өңдеуші өнеркәсіпте 2009 жылы қолданыстағы бағада өнім 195,4 млрд. теңге сомада өндірілді бұл 2007 жылдың деңгейіне 11,4% құрады. 2009 жылы табиғи индекс көлемі 97,4% құрады.(4 сур).
4 сурет.


69,7 % құрайтын қаланың өңдеуші өнеркәсібінің құрылымы түсті металлургиядан, тоқыма және тігін өнеркәсібі - 0,2 %, химия өнеркәсібі - 0,5 %, машинасалу 13,4 %, ағаш өңдеу өнеркәсібі – 0,2 %, қағаз целлюлоза өндірісі мен баспа жұмысы – 0,3 %, металлды емес минералды өнімдер өндірісі – 1,1 %, азық түлік өнеркәсібі – 7,7 % және басқалар 6,9 % құрайды.

Өңдеуші өнеркәсіпте өндірістің төмендеуі басқа салада көрсеткіштердің төмендеуімен байланысты.

Металлургия саласы болашақта негізгі базалық сала болып саналады. Облыста Өскемен мыстың негізгі шығарушысы (облыста мырыш өндірісінің жалпы көлемінен 99,6% ), өңделмеген мырыш (63,3%), қара мыс (100%), тазаланбаған алтын және күміс (100%), титанды, магниді, танталды, АЭС үшін негізгі отынды өндіруші..

2009 жылы өндірістің көлемі 136,1 млрд. теңгені бұл 2007 көлемінен салыстырғанда 14,7% аз. 2009 өнеркәсіптік өнімде табиғи индекс көлемі 92,2% құрады. (5 сур).

Металлургияда өндіріс екпінінің төмендеуінің объективтік себебі саланың дамуы дүнижүзілік металлға бағаның тура тәуелділігі.

5 сурет

Бұл саланың кәсіпорындары жаңа техникамен, технологиямен және жоғары білікті кадрлармен жеткілікті қамтылған бұл шығарылатын өнімге жүз пайызды экспорттық бағдарды береді.

Кәсіпорындарда жүргізілетін модернизациялау бойынша және жаңартулары бар шаралар шығарылатын өнімнің түрін өзгертпей жергілікті сипатта негізінде республиканың шегінде орналасқан келесі шектер бар олар өнімнің аяққы дайындығына жеткізеді. Сондықтан қала кәсіпорындары өнімдерінің өндірістің көлеміне және баға факторларына әсер ететін шектелген тұтынушылары бар.

«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ ядерлық энергетикалық қондырғылар үшін уранды отынды өндірісі бойынша дүние жүзінде ірі кешен, берілген сапа параметрлерімен дайын өнімді шығаруға дейін кен концентрантын әзірлейтін толық берил өндірісі. Тантал өндірісі ТМД елдерінің аумағында жалғыз дайын өнімге дейін тантал ниобий бар шикізатты әзірлеуден толық өндірістік циклді шығарады.

«Қазмырыш» ЖШС - көп үлесі мыс шығарумен жалғастырылған мырыш, қымбат металл және қорғасын шығаратын ірі интегрирленген өндіруші. «Жаңа металлургия» жобасы аясында жылына өнімділігі 70 мың тонна тазартылған мыс шығаратын мыс еріту және электролиз зауытының құрылысы жалғастырылуда.

«Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ жоғарғы қосымша құнға ие төртінші шекті шетке шығаруға бағдарланған жоғары технологиялы өнімді шығаруға бағытталған жобаны іске асыруда. Негізгі шығарылатын өнім титан мен алюминий кесегі, саудалық таза титан кесегі болады. Жобаны іске асыру нәтижесінде өндірістің толық интегрирленген циклі пайда болады,

Қаланың машина жасау кешені акционерлік қоғам ретінде келесідей кәсіпорындармен көрсетілген: «Азия Авто», «Шығысмашзауыт», «Өскемен арматура зауыты», «Өскемен конденсатор зауыты», «Машзауыт» ЖШС, «Гидроболат» ЖШС, «Кэмонт» АҚ.

2009 жылы өнеркәсіптік өнімнің көлемі – 26,2 млрд. теңгені бұл 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 12,4% аз.

2009 жылы машина салуда өндірістің табиғи индекс көлемі 85,0% құрады. (6 сур).

Өндіріс көлемінің төмендеуінің себебі:

- жабдықтардың тозымдылығының жоғарғы деңгейі;

- шығарылатын өнімнің төмен бәсекеге қабілеттілігі;

- саланың төмен инвестициялық тартымдылық және қаражат айналымының үнемі тапшылығы.

6 сурет.

2009 жылы табиғи индекс көлемі 104,5% құрады.(7 сур)

Саланың негізгі кәсіпорындары: «Қазмырыш» ЖШС, «УльбаФторКомплекс» ЖШС, «Лик ЗПКИ» ЖШС.

Полимиерлер негізінде бояу және лактар шығарылымы 23,8%, моногидритте күкірт қышқылының 6,9%, еріткіште қышқылдың 2,5% артты. Осымен қатар оттегі диоксидінің өндірісі 25,7%, аккумуляторлы күкірт қышқылы 48,6% төмендеді.

Төмендеу түсті металлдар өндірісіні төмендеуімен байланысты.
7 сур.


Ағашты өңдеу, одан бұйымдар жасау өндірісінде 2009 жылы өндіріс көлемі 408,4 млн. теңгені бұл 2007 жылдың деңгейімен салыстырғанда 36,3% көп. 2009 жылы табиғи индекс көлемі -89,7%.(8 сур).

8 сур.

«Ертістранс-ойл» ЖШС ағаш жоңқасынан жасалатын тақта желісін шығару өнеркәсібі пайдалануға берілді. Жобаның ортақ инвестиция құны 540 млн. теңге құрайды. Кәсіпорынның қуаты жылына 60 мың м³ ағаш жоңқасынан жасалатын тақтаға тең.

«Титан» ӨКФ неміс технологиясы бойынша қуаты 180 мың данаға тең шыны пакетті терезе блоктарын дайындайды.

Талданылатын кезеңде салада өндіріс көлемінің төмендеуі өтті олардың ішіндегі негізгілері:

- Негізінде ағаш өңдейтін кәсіпорындармен пайдаланылатын самырсын ағаштарын кесуге тиым салынады;

- ағашты шығаруға тиым салынады.

2009 жылға табиғи индекс – 104,4% құрады. (10 сур).

Қалада ауылшаруашылығымен айналысатын 93 кәсіпорындар және шағын-орталықтар бар, олардың нан зауыты және наубайхана – 25, кондитерлік цехтар – 10, макаронды бұйымдар өндірісі – 2, ұн тағамдар өндірісі – 23, сұйық май өндірісі бойынша – 7, ет өнеркәсібі кәсіпорындар – 5, ұн тарту өнім өндірісі – 12, балық өңдеу – 9.

2009 жылдың ақпан-желтоқсан айларында 2008 жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда майонез бен соустың өндірісі 3,3 есе, малдарға дайын жем өндірісі 3,2 есе, тазартылған күнбағыс майы 90,6%-ға, ет және ІҚМ қосалқы өнімі 43,6%-ға, өңделген сұйық сүт пен қаймақ 35,4%-ға, сары май 34,3%-ға, йогурт, сүт және ферменттелген немесе ашытылған қаймақ 28,1%-ға, минералды су 23,3%-ға, кондитерлік өнімдер 13,7%-ға, ет косервасы 12,9%-ға, жаңа піскен нан 2,6%-ға артты.

10 сурет.

2009 жылы табиғи индекс көлемі – 47,9 %. (11 сур)

11 сур

Жеңіл өнеркәсіп «НИМЭКС-Тоқыма» ЖШС (мата шығару) және ПКФ «Рауан» ЖШС (тігін бұйымдары) кәсіпорындары болып табылады.

«НИМЭКС-Тоқыма» ЖШС тоқыма өндірісін қайта қалпына келтіру мақсатымен жылына қуаты 8,4 млн. текше метр мата шығарады. Саланы дамытудың мәселелері:

-ішкі рыноктың ықылассыз импорттан қорғалмағандығы;

-айналым қаражаттарының жоқтығы;

- тауарлардың бәсекелестігінің төменділігі;

-технологиялық жабдықтың төмен деңгейі;

- екінші деңгейлі банктерде жоғары ставкалар.

2009 жылы табиғи индекс көлемі – 99,4% құрады. (12 сур).

12 сур.


Қалада электроэнергияны, газды және суды тарату өндірісінде: «УК ГЭС» ЖШС, «УК ТЭЦ» ЖШС, «Согринская ТЭЦ»ЖШС, «Водоканал» МКК кәсіпорындары құрайды.

2009 жылы электроэнергия өндірісі 2008 жылмен салыстырғанда 2 % азайтылды, 2009 жылы жылу энергия өндірісі 102,3 % 2007 жылдың кезеңіне қатысты құрады, 2009 жылы табиғи сулар 2007 жылға қатысты – 100,8 % құрады.

Төмендеу себептері:

-Бұқтырма су қоймасының толуының азаю себебінен Өскемен ГЭС 13,1% электроэнергияны айдауды азайтты;

- Қолданыстағы энерго-жылу нысандарын модернизациялау бойынша АЭС кешен серіктестіктердің инвестициялық міндеттемелерін орындамау.

Сонымен бүгінгі күнде электр энергияның тапшылығы байқалуда жаңа өндірісті пайдалану есебінен ұлғайтылатын, өз кезегінде тарифтерге әсерін тигізеді.

Өскемен АО «ВК РЭК» филиалдары 104 мың тұрмыстық абонентерді, 3,5 мың заңды тұлғаларды, 240,9 МВА қуаттлығымен ортнатылған трансформаторлы подстанцияларды 510 қызмет көрсетеді, 1382 км электр желілерінің олардың ішінде 875,3 км кабель желілері.

Қалалның сол жақ бөлігін дамыту қосымша кіші станциялардың, электр беру желілерінің құрылысын талап етеді.

2009 жылы табиғи индекс көлемі 108,7% құрады.(13 сур).

13 сур.


Құрылыс индустриясының кәсіпорындарымен өнімнің көп ассортименті: керамикалық кірпіш, тауарлы бетон, бетоннан құрылыс жинақ құрылымдары, керамикалық бұйымдар, тастан бұйымдар және т.б.

- негізгі қордың жоғары тозымдылық деңгейі;

- Өнім өндірісінің жоғарғы бағалануы.

Қазақстандық ұстаным.

Қалада СТ-КZ сертификаттарын алған 101 кәсіпорындар бар. 2009 жылмен салыстырғанда олардың саны кәіспорындарға ұлғайтылды.

2010 жылға Өскемен қаласының кәсіпорындарында қазақстандық ұстанымды ұлғайту бойынша шаралар Жоспары әзірленді, оған сәйкес қаланың кәсіпорындарымен сатылатын өнімге мониторинг, шығарылатын өнімде қазақстандық ұстаным үлесін арттыруға, қазақстандық ұстаным бойынша ұсыныстарды әзірлеу мақсатында ҚР шегінен шығарылатын өнім үшін шикізат және қажетті материалдар алу себептеріне талдау жүргізіледі.

Өткізілген жұмыстардың қорытындысында қала әкімдігімен қазақстандық ұстаным үлесін арттыруға Бас келісім жасалды оған қаланың 16 кәсіпорындары кірді.

Олардың ішінде «УМЗ» АҚ, «Өскемен конденсатор зауыты» АҚ, «Орика-Казахстан» АҚ, «Май» АҚ, «ЭСКОР»ЖШС, «Полиус»ЖШС, «ЛИК ЗПКИ»ЖШС, «Кэмонт» АҚ және т.б.

Есеп беретін кәсіпорындардан қамту (2010 жылы – 119) 2009 жылдың 67,34 қарсы 78,73 % құрады.

2010 жылдың 10 айына мемлекеттік сатып алулар, жұмыс және қызметтер бойынша орындалған келісім шарттың сомасы 18,0 млрд. теңгені (шағын бизнестің кәсіпорындары үлесі – 19,4 %), мемлекеттік сатып алуларда қазақстандық ұстаным – 95,9 %. 2009 жылы бұл көрсеткіштер 11,5 млрд. теңгені (шағын бизнес кәсіпорындарының үлесі 36,7 %) немесе 98,3 % құрады. 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда мемлекеттік сатып алулар жұмыстарда қазақстандық ұстанымның үлесі төмендеуде. Себебі СТ-КZ сертификат есебінен қазақстандық ұстаным есебінен жаңа методикасы болып саналады.
Қортынды:
2005-2009 жылдар аралығында Өскемен қаласы бойынша өнеркәсіптік өнімнің жағдайына талдау 2005 және 2007 жылдарда 2008 жылдың қыркүйегінен бастап өндіріс көлемінің төмендеуімен және барлық сала бойынша тездетілген өсім екпінімен сипатталады бұл дүниежүзілік дағдарыстың және бірінші кезекте металлургияның саласына, жақын және ште елдерге экспортқа шығатын тауарларға әсер етті.

2010 жылдың басынан экономиканың нақты секторында дүниежүзілік металлға бағаның тұрақтануы байқалды. Индустриалды-инновациялық дамыту аясында жобаларды жүзеге асыру, сатып алынатын тауарлар, жұмыстар, қызметте қазақстандық ұстаным үлесті арттыру ары қарай өнеркәсіптік өндірістің өсім көлемін қамтамасыз етеді.

• 
  Өзіндік материалды-шикізат базасы.
  
• 
  Өнімі дүниежүзілік нарықта сұранылатын металл өндірісі бойынша жетекші кешендер бар; түсті және ерекше металлдардан қосылып шығарылған негізде жаңа өндірісті құру бойынша потенциалды мүмкіндіктер бар.
  
• 
  Шектес салалардан сұраныс өсімі.
  
• 
  Өнімді шығарушы аумақтық жақындылық (Қытай, Ресей);
  
• 
  Шығарылатын өнімнің жоғарғы деңгейі.
  

• 
  Шығарылатын тауардың аз номенклатурасы және шектің жеткіліксіз деңгейі.
  
• 
  Өнім өнідірісінің энерго-ресурстық технологиясы.
  
• 
  Ішкі рыноктың жеткіліксіз көлемі.
  
• 
  Білікті кадрлардың жеткіліксіздігі.
  
• 
  Негізгі қорды баяу жаңарту.
  
• 
  Өндірісті жаңартуға кәсіпорындардың айналма қаражаттардың жетіспеуі
  

• 
  Өнімді шығару көлемін арттыру.
  
• 
  Жоғары қосылып бағаланған металл өнімдерінің үлесін артыру.
  
• 
  Кедендік одаққа кіруге байланысты тұрмыстық нарықты ұлғайту.
  
• 
  Шикізаттты тасымалдаушыларға және төмен шектегі компоненттерге аумақтық жақындылықты қолдану (Қытай, Ресей).
  

• 
  Машинаны, жабдықтарды, механизмдерді иморттау көлемінің жоғарғы жеткіліктілігі.
  
• 
  Қытай, Ресейдің машина салу саласында жоғары бәсекелестігі.
  
• 
  Шикізат ресурстарына бағаның түсуі.
  

Қаланың ауылшаруашылық саласы Меновной ауылдық округіне қойылған 2010 жылдың 1 қыркүйек жағдайына 7 ауылшаруашылық кәсіпорындар және 60 шаруа қожалықтары олардың ішінде әрекеттегің 51 есептеледі. Ағымдағы жылы қолданыстағы шаруа қожалықтардың 24 аулышаруашылық дақылдарды, 9 шаруашылық мал өсірумен және 18 араласқан ауылшаруашылық өнімдерін шығарумен айналысты.

Қалалның ауылшаруашылық өндірісінің ерекшелігі өндіріс өнімінің негізгі түрлерінің жалпы көлемінен халықтың жеке шаруашылығының жеке меншік салмағы көп орын алады. Сүт өндірісінде олардың үлесіне – 85,6 %, ет – 71,3 %, жұмыртқа – 97,5.%, картоп – 96,0 %, бақшалы дақылдар – 93,7 %.

Динамикада агроөнеркәсіптік кешеннің көрсеткіштеріне талдау көрсеткендей АӨК нақты бастамасы 2010 жылы байқалды. Ауылшаруашылығының дамуын сипаттайтын индикаторлардың барлығының өсімі байқалды.

2009 жылы ірі мүйізді малдың саны 3945 басты немесе 2007 жылдың деңгейіне 78,3%, шошқалар – 7901 бас (82,2 %), қой және ешкі – 4114 басты (78,2 %), жылқы – 642 бас (111,7 %), 30749 үй құстарының барлық түрлерін құрады. (149,5 %).

(14 сур)
14 сур

Суармалы алаңшалардың өсімі жалғасуда. 2010 жылы ауылшаруашылық мәдениеттің егілмелі алаңшалары 8,06 мың. га. құрады. Олардың бидайлы және бұршақты мәдениеттер – 2,33 мың. га, күнбағыс – 1,65 мың. га, картоп – 1,56 мың. га, көкөністер – 0,58 мың. га, көп жылдық шөптер – 1,56 мың. га. 2009 жылы ауылшаруашылық кәсіпорындармен бидайлы дақылдардың жинағы 2008 жылмен салыстыру бойынша 5,3 есеге өсті, шаруа қожалықтарымен 2 есеге өсті.

2008 жылы құрғақшылыққа байланысты бидайлы дақылдардың өнімі төмен деңгейге жетті гектардан – 6,8 центнерге, қортындысында жеміс өнімінің табиғи индекс көлемі 81,9 % құрады. 2009 жылы аталған көрсеткіш маңызыд ұлғайтылды және алдыңығы жылға 142,7 % құрады. аталған фактор аылшаруашылық саласының өңірдің табиғи-климаттық шартарынан тура тәуелділікті көрсетеді.

1 кесте.

Атауы	2007ж.	2008 ж.	2009 ж.
Бидайды дақылдар	3070,2	1646,4	4237,0
Күнбағыс	622,7	409,8	1455,6
Картоп	22709,0	15816,7	25262,5
Көкөністер	16536,7	17590,1	16882,2

Қала бойынша суарылатын алаңшалар 475 га құрады, нақты 150 га пайдалынылады.

Өзекті мәселе суды пайдаланудың тиімді жүйесін жинақтау. Облыстық ауылшаруашылық департаментінің қарауында 235,0 млн. тенге соммада «Екімбаев» ШҚ «Жаңа Явленка ауылында 100 га егілмелі алаңшаны және 152 га суармалы лаңшаны қайта қалпына келтіру» (сатып алу мерзімі 20 жыл), жоба бойынша жаңа жұмыс оырндар саны 18 адам.

Қала халқымен және жергілікті ауылшаруашылық өндірушілерімен шығарылатын өніммен қала тұрғындарының қамтамасыз етілуі: нан бойынша – 69,0 %, сүт – 7,3 %, ет –10,8 %, жұмыртқа – 4,8 %, картоп – 120,5 %, көкөніс– 74,8 %. Күнбағыс майы бойынша қамтамсыз ету 19,8 есе норманы жоғарлытады.

Жергілікті тауар өндірушілерді қолдау, іскерлік байланысты жақсарту, өнімді ішкі және сыртықы рынокқа шығару мақсатында қаланың билік атқару органдарымен жергілікті тауар өндірушілердің өнімін шығаруды ұйымдастыруды өткізу және ұйымдастыру бойынша жұмыстар тұрақты түрде сонымен қатар Қазақстан Республикасының аумағында және шет елдерден тыс көрмелер, жәрмеңкелер және әр түрлі форумдар жүргізіледі.

2 кесте.

АӨК техникалық жабдықтталуы.

Ауылшаруашылық жинақтарында машина-трактор парктерін жаңарту бойынша мақсатқа бағытталған жұмыстар атқарылуда. 2009 жылдың бірінші жарты жылдығында 125,5 млн. теңге сомаға 19 бірлік ауылшаруашылық техникасының жаңа түрлері алынды.

Ауылшаруашылық техникасының паркі жылдық есептік жүктілікке сәйкес бірақ 85,0 % дейін тозымдылығы бар. Осыған байланысты өндіруші және жоғарғы технологиялық машиналарға машино тракторлы парктерді ауыстыруды қажет етеді. Жаңа ауылшаруашылық техниканы тасымалдауды жүзеге асыруды «КазАгроФинанс» АҚ жүзеге асырады.

Ветеринарлық қауіпсіздік жүйесінде.

Өскемен қаласында 6 ветеринарлық учаскелер қызметін жүзеге асырады: Меновной, Үлбі, Сол жағалау, Красинский, Согралық және Жаңа-Явленка оларда 4 ветеринарлық дәрігерлер жұмыс атқарады.

Өскемен қаласының эпизоотиялық қауіпсізідігін қамтамасыз етуге Республикалық бюджеттен 2010 жылы 2 590 мың. теңге бөлінді.Ерекше назарды қой өсірушілердің инфекциялық эпидидимит, ірі қара малдың лейкозы Дезинфекциялар бойынша барлық жұмыстарды мал иелерінің есебінен жүзеге асыралатыны өзекті мәселе болып қалады, Өскемен қаласында эпизоотиялық қауіпсіздікті қамтамсыз ету мақсатында мал сою қорымын салу қажет.

Агроөнеркәсіптік кешеннің кадрлық қамтамасыз етуін жақсарту мақсатында 2009 жылы «Ауылшаруашылық, ветеринария және экология» мамандығы құрылды онда 11 адам оқытылады. «Технология және тамақ өнеркәсіп өнімін ұйымдастыру» мамандығы бойынша 2008 жылы орта дәрежелі 69 маман шығарылды, 2009 жылы – 73. Жоғарғы біліммен АӨК мамандарын шығару жалғасуда. 2008 жылы «Агрономия» и «Агроинженерия» мамандығы бойынша 2 және 6 адам, 2009 жылы 21 адам «Агроинженерия мамандығы бойынша сәйкесінше шығарылды».

Ауылшаруашылығы өнімдерін жетілдірудің тиімді әдісінің бірі толайым рыноктар болып саналады. Өскемен қаласында толайым сауданың инфрақұрылымы облыстың басқа аудандарынан тасымалданатын толайым базар және ұсақ толайым сауда болып саналатын муниципалды базардан тұрады. Өскемен қаласында толайым сауда және инфрақұрылымының көлемін ұлғайту мақсатында 2010 – 2013 жж аралығында бар «Дина» толайым-сауда кешенін ұлғайту болып саналады. Жобаның мақсаты тауарлы-логистикалық орталықты құру, қол жетімді баға бойынша сапалы ауылшаруашылық өнімдерін жақын жатқан аудандарды және қаланың тұрғындарын және ауылшаруашылық өнімдеріне маусымдық бағаның тұрақтылығын қамтамасыз ету. «Vostok-building» ЖШС кешенмен тағы бір ауылшаруашылық толайым базардың құрылысы жоспарлануда ол жергілікті ауылшаруашылық өндірушілердің өнімін толайымдай арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар «Иртыш Танур Плюс» кешенімен жеміс-көкөніс қоймасын салу жоспарлануда, «Ахдария» ЖШС кешнімен тағы бір жаңа жеміс-көкөкніс қоймасын салу жоспарлануда. Аталған жобаларды жүзеге асыру агроөнеркәсіптің кешеннің толайым өнімін инфрақұрылымын дамытуға сонымен қатар жергілікті тауар өндірушілерде делдалсыз өткізуге өз кезегінде бағаны тұрақтандыруға мүмкіндік береді.

Қорытындылар:

Қаланың агроөнеркәсіптік кешеннің дамуын ұстап тұрған мәселелерге қарамастан агроөнеркәсіптік кешеннің саласын біртіндеп индустриализациялау жүріп жатыр, машинотракторлы парктер жаңартылуда, жабдықтар модернизациялауда, ауылшаруашылығы өнімін әзірлеу бойынша жаңа цехтар салынуда, агроөнеркәсіптік кешеннің инфрақұрылымы дамытылуда.

• 
  Ауылшаруашылығы өнімін әзірлеудің жоғарғы үлесіне қатысты.
  
• 
  Өсімдік өсуде, мал шаруашылығында және ауылшаруашылығы өнімін өңдеу өндірісінде маңызды потенциал және қолайлы табиғи-климаттық шарттар.
  
• 
  Ауылшаруашылық кластердің жинақталуы үшін АӨК институционалды инфрақұрылымды дамыту.
  
• 
  Ауылшаруашылық мұқтаждыққа су көздерінң бары.
  
• 
  Жұмыссыздықтың төмен деңгейі
  
• 
  Нақты сектордың дамуына оның ішінде орта және шағын бизнестің инновационалдық потенциалдың инфрақұрылымының бары
  
• 
  Ара өндірісін дамыту
  
• 
  Облыс орталығына аулышаруашылық жинағының жақын орналасуы.
  

• 
  Өнімнің негізгі түрлерінде өндірістің жалпы көлеміне халықтың жеке шаруашашылығының көп жеке меншік салмағы.
  
• 
  Аз аулышаруашылық алаңдары
  
• 
  Жем дақылдар базасының жеткіліксіздігі (пішіндеме, сүрлеме шөп) осыған байланысты малдың аз өнімділігі.
  
• 
  Тайпалық отардың аз үлесі.
  
• 
  Нөл шекті етті сату (шикі түрде тұрғындармен етті 63% сатып алу).
  

• 
  Ет және сүт кластерін құруға барлық мүмкіндіктер бар.
  
• 
  Өскемен қаласының аумағында азық-түлік еңістігін құру бойынша жобаларды жүзеге асыру.
  
• 
  Несиелік серіктестіктерді құру.
  

• 
  Ауыл шаруашылығында жеке шаруашылық қожалықтардың үстем болуы саланың дамуына кедергі келтіреді, жаңа технологияларды енгізуге және өнімнің бәсекелестік мүмкіндігін төмендетеді.