«былғары және үлбір өнеркәсіптері өндірісін жобалау және жоспарлау»

5В072600 – «Жеңіл өнеркәсіп бұйымдарының технологиясы және құрастырылуы» мамандығы үшін

Семей

2014

Жобамен жұмыс істеу жүйеленуге, негізгі дициплиналар бойынша теориялық білім мен тәжірибелік жұмытарды тереңдетіп жақсартуға, техникалық кругозорды дамытады, жалпы білім беретін сабақтар, базалық және профилдеуші дисциплина білімдерді қолдану арқылы өндірістік-техникалық тапырмаларды өздік жұмысында дамытады, шығармашылық ойлауға үйретеді және т.б.

Өңдеу өндірісінің негізгі мақсаты шығарылатын өнімнің сапасын жақсарту болып табылады, себебі өңдеу өндірісі жоғары сапалы өнімге сұранысы көп азық-түлік тағамдарын шығаруға негізделген. Осыған байланыты курстық және дипломдық жобалардың тарауларында жобада жоспарланған өнімнің сапасын арттыруға арналған жағдайларды қарастыру қажет. Диплом алдындағы тәжірибеде өндірісті оқу барысында, студент өндірістік процесстің кейбір этаптары өнім сапасына әсер ететініне назар аудару қажет, яғни өндірісті оқып және өндірістің барлық этаптарының жұмысын бақылау қажет.

Берілген методикалық нұсқауда курстық және дипломдық жобаны орындау кезінде керек теоретикалық материалдар жүйеленген. Оқулық студентке өзіндік жұмы барысында әдістемелік және техникалық көмек көрсете алады.

Оқу құралы курстық және дипломдық жобаның орындауына бойынша нұсқау сияқты жасалған және студенттермен жобаның үстiнде жұмыс iстегенде кездесе алған теориялық және жаттығу сипатының барлық сұрақтарын қамти алмайды.

Оқулық әрбір тарау бойынша керекті материалдар көлемін дұры анықтауға және жобаны ғимараттың шарттарына сәйкес дұрыс орындауға мүмкіндік береді.

Курстық және дипломдық жобаға тапсырма кафедрада беріледі. Студент өзінің тақырыбын да ұсына алады. Сырттай оқитын студентер студенттің жұмыс істеу орнына байланысты тақырыптарда курстық жобаны орындайды.

Курстық және дипломдық жобаның тақырыптары цехтарды қайта құру, жұмыс істеп тұрған кәсіпорынның техникалық жаңарту болуы мүмкін. Шығарылатын өнімнің ассортименті 3-тен кем болмау керек.

Курстық жобалардың тақырыптары кафедра отырысында, ал дипломдық жобаның тақырыптары жоғары оқу орнының ректорының бұйрығымен бекітіледі.
2-дәріс. AutoCAD және КОМПАС-3D бағдарламаларымен жұмыс жасауды үйрену
Дәріс сұрақтары:

1. 
   AutoCAD бағдарламасының сипаттамасы
   
2. 
   КОМПАС-3D жүйесінде сызба жасау
   

AutoCAD курсында – сызбаларды нақты өлшемде сызуды және дизайн –макеттерін құруды үйретеді. Бағдарламада – сызбаларды құру, қабаттармен жұмыс, өңдеу құралдары, блоктарды құру және оларды қолдану, өлшемдерін қою, масштабтау жүзеге асады.

AutoCAD бағдарламасы сызбаларды құруға, оларды дәлдеп түзетуге, бұрынғыларын жинақтауға мүмкіндік береді. Ол үш негізгі компоненттен: графикалық редактордан, AutoLISP жоғарғы деңгейлі бағдарламалау тілінен және қолданушының графикалық интерфейсін құрудың аспаптық құралынан тұрады. Бағдарламаның басты компоненті графикалық редактор болып табылады

AutoCAD-ң бірінші версиясы 1982ж. Жарық көрді және ол DOS жүйесінде жұмыс істеген болатын. Бұл шынында дербес компьютерде жақсы жұмыс істей алатын алғаш автоматты проекциялау бағдарламасы еді. Ол кездерде бұл сияқты жүйелерді мықты жұмыс станциялары ғана қолданған. Бірінші версияның басты ерекшелігі, файлдардың көбісі, ASCII форматындағы жай мәтіннен құрылған еді.Жоғарыда айтылып өткендей, AutoCAD АПРЖ(САПР)-гі қолданымда ең көп болған программа, түрлі техникалық проекциялау облыстарында эффектілі түрде жұмыс істеуге мүмкіндігі бар графикалық программалық жүйе. Латын емес тілдерді қолданғандар да бұл программаға тез арада үйрене алады. Сол себебті AutoCAD дүниежүзінде конкуренциядан тыс болып, ол дүниенің 150 мемлекетінде қолданылады және 2 миллионнан астам регистрацияланған қолданушыға ие.

AutoCAD 2002 түрлі техника облыстарында, ерекшеленген АПРЖ-де қолданылады:

Архитектуралық АПРЖ-де;

Машина жасау АПРЖ-де;

Географиялық ақпараттық жүйелерде;

Ресурстарды бақылау автоматты жүйелерде;

Электротехника және электроникада;

Мультимедиа жүйелерінде;

AutoCAD жеңіл көрінуі мүмкін, бірақ бұл программаның да қиын жерлері бар. AutoCAD өте үлкен программа болғандықтан, оны 20-30 бетте толығымен ашу мүмкін емес. Бұл программаға жүздеген, мыңдаған бетті кітаптар шығарылып жатыр.

КОМПАС-3D - график деген сызу редакторы өндірістің түрлі салаларында жобалау-конструкторлық жұмыстарын автоматтандыруға мүмкіндік береді. Ол машина жасау жобалауда, жобалау-құрылыс жұмыстарда, алуан жоспарлар мен жобалар құрағанда тиімді пайдаланылады.

КОМПАС-график сызбалар мен эскиздермен жұмыс істеуге аналған КОМПАС-3D жүйесіне толығымен интегралданған модуль ретінде де және 2D-жобалау мен құжат шығару барлық есептерін орындайтын жеке өнім ретінде қолдана алады.

КОМПАС-график үш өлшемдік үлгілерінің ассоциациялық көріністерін оның арасында тіліктер, қималар, жергілікті тіліктер, жергілікті көріністер, жебе бойынша көріністер, үзілісі бар көріністерді автоматты түрде орындайды. Олар бәрі үлгімен ассоциацияланған: үлгідегі өзгерістер сызбадағы кескіннің өзгеруіне әкеліп соғады. Стандартты көріністер автоматты түрде проекциялық байланыста салынады.

Сызбаның негізгі жазудағы дерек (бұйым белгілеуі, атауы, массасы) үш өлшемдік үлгінің дерегімен үйлестіріледі, синхрондалады.

Айналу денелер жобалайтын КОМПАС-Shaft-2D жүйесі «айналу денелер» типті бөлшектерді – біліктер, төлкелер, цилиндрлік және конусты тісті дөңгелектер, червяктар мен червякті дөңгелектер, белдікті және тісті-белдікті берілістердің шкивтерді параметрлік жобалау үшін арналады. Үлгінің цилиндрлік, конус тәрізді, сфералы сатыларын, соңдай-ақ қимасы болып дұрыс көпбұрыш табылатын сатыларын салу мүмкіншілігі қарастырылған. Сол сатыларда шлицты, шпонкалы және бұрандалы учаскелер, ойықтар, тегіс жерлер (лыски) мен тұйық және орталық тесіктер жасау қамтамасыз етіледі. Біліктер мен төлкелер үлгілерінің күрделілігі шеттелмейді, сатылар саны кез келген болу мүмкін. КОМПАС-Shaft-2D жүйесі «Жадығаттар мен сортаменттер» және «Стандартты бұйымдар» корпоративті анықтамамен үйлестірілген.

КОМПАС-Shaft-2D көмегімен цилиндрлі және конусты тісті доңғалакты, шынжырлы, червякті, белдікті берілістердің жобалау мен тексеру есептерін істеуге және солар үшін техникалық шарттар, көрсеткіштер кестелерін, тіс пішінімен шығарылған элементтерін автоматты түрде қалыптастыруға болады. Берілістердің есепті параметрлер өзгергенде олар автоматты түрде қайта құралады. Жүйе құрамына КОМПАС-ShaftCalc модулі кіреді. Ол КОМПАС-Shaft-2D-де жасалған біліктер мен подшипниктерді есептеуге арналады.

FastReport деген есеп берулер дизайнері механикалық берілістер элементтерінің көрсеткіштері бар кестелерінің пайдаланушы формаларын құруға мүмкіндік туғызады.

Біліктердің параметрлік кескіндер тікелей сызбада сақталады, сонымен КОМПАС-Shaft-2D жүйесі құралдарымен келесі редакциялауға келеді. Құру және редакциялау кезінде білік сатыларының орналасу тәртібін (тышқан арқылы Drag&Drop тәсілісен жай тасымалдау арқылы) және сатының кез келген параметірін өзгерту немесе сатыны жою мүмкін. Жүйе айналу денелерінің он және сол жақ көріністерін автоматты түрде салуға, қималар жасауға мүмкіндік береді.

1. 
   Жобаның мазмұны
   
2. 
   Жобаны рәсімдеу ережесі
   

Дипломдық жобаларға жаңа кәсіпорынның құрылыс жобасы, сондай-ақ екі кәсіпорындардың жобаларын қайта құру жобалары жатады.

Дипломдық жұмыстың түсіндірме хаттамасында тақырыптың негізі, оның өзектілігі баяндалуы керек. Түсіндірме хаттамада өндірісті құру мәселесі туралы тарау болу керек.

Курстық және дипломдық жобалар үшін материалдар тәжірибе кезінде жинаған материалдар бола алады.

Бұл мынандай материалдар:

- өнімді қабылдаудан бастап дайын өнім шығатын цехтар арасындағы байланыс (бас жоба).

- кәсіпорынның технологиялық схемасы және оның мінездемесі,

- шығаралатын өнімнің түрлері және олардың сапалық мінездемесі;

- технологиялық жабдықтардың жағдайы, оның қолдану дәрежесі;

- берілген кәсіпорынның перспективті дамуы;

- кәсіпорындағы қолданыста жүрген нормативті-техникалық құжаттар;

- су құбыры, канализация, нергиямен қамтамасыз ету жүйесі туралы мәліметтер;

- травматизм туралы мәліметтер, әртүрлі машиналардың сенімділігі, еңбек қауіпсіздігі туралы мәліметтер және т.б.

Студенттерге курстық және дипломдық жобалар орындау кезіндегі ұсынылатын әдебиеттердің барлығын келесі топтарға бөлуге болады:

- мемлекеттік стандарттар;

- құрылыстық нормалар мен ережелер (СНиП);

- «технологиялық жабалаудың»;

- Жоғары оқу орнындағы дипломдық жұмысқа (жобаға) қойылатын талаптар;

- инструкциялар мен нұсқаулар, сондай-ақ техникалық ережелер;

- оқулықтар;

- жабдықтар мен машиналардың альбомдары;

- анықтама әдебиеттер;

- ақпаратттық әдебиеттер;

Дипломдық және курстық жобалар түсіндірмелік хаттамадан және графикалық бөлімнен тұруы керек. Түсіндірме хаттаманың көлемі тапсырмаға байланысты және келесідегідей болуы керек:

- курстық жоба – 25 бет және одан көп;

- дипломдық жоба – 60 бет және одан көп;

Оқу жоспары бойынша дипломдық жұмысты орындау 4 курста 15 аптаның ішінде орындау қарастырылған. Уақыттың бөлінуі мен дипломдық жобаның әрбір бөлімін орындаудың кезектілігі келесідей:

Технологиялық бөлім (есептеу) - жалпы көлемнен 22 %.

Компоновтық шешімнің таңдалуы - жалпы көлемнен 18-22 %.

Архитектурлық-құрылыстық бөлім - 4 %.

Өндірістік санитария - 10 %.

Жылутехникалық бөлімі - 4 %.

Технологиялық үрдісті автоматтау - 2%.

Электротехникалық бөлім - 4 %.

Өмір қауіпсіздігі - 3%.

Экономикалық бөлім - 8 %.

1. 
   Жобаны безендіру - 10 %.
   
2. 
   Графикалық бөлімді безендіру - 11-15 %
   

Түсіндірме хаттама келесіден тұру керек:

1. 
   Кіріспе.
   
2. 
   Кәсіпорын құрылысының негізі және ауданның мінездемесі.
   
3. 
   Технологиялық бөлім:
   
4. 
   Қауіпсіздік техникасы, өндірістік санитария және қоршаған ортаны қорғау.
   
5. 
   Кәсіпорынның экономикалық тиімділігін есептеу.
   
6. 
   Қорытындылар.
   
7. 
   Қолданылған әдебиеттер тізімі.
   
8. 
   Қосымшалар.
   

1. 
   Бас жоба.
   
2. 
   Технологиялық схемалары.
   
3. 
   Бөлімдердің компоновкалары.
   
4. 
   Қиықтар: тігінен А-А, көлденең Б-Б.
   

Түсіндірме хаттамада және сызбаларда стандартты шарттар сақталмаса, онда жобаның бағасы төмендеуі мүмкін. Жобаның графикалық бөлімі «контрукторлық документацияның бірыңғай жүйесінің» шарттарына сәйкес орындалуы керек.

Курстық және дипломдық жобаның түсіндірме хаттамасы А4 форматтағы ақ қағаздың бір жағында бір немесе екі интервалда кез келген баспа тәсілімен жазылуы керек. Шрифт –Times New Roman, кегль 14.

Курстық және дипломдық жобаның түсіндірме хаттамасы рамкада баспа түрде, келесі жолақ размерлерін сақтай отыра жазылуы керек:

- сол жақ – 2,5см;

- оң жақ – 1,5см;

- жоғарғы жақ – 2,5см;

- төменгі жақ – 2,5см.

Түсіндірме хаттаманың әрбір тарауын жаңа беттен бастау керек.
4-5 дәріс. Жобаны есептеу бөлімі
Дәріс сұрақтары:

1. 
   Қажетті шикізат есебінің әдістемесі
   
2. 
   Дайын өнім ассортиментінің шикізат мөлшерін анықтау
   

Берілгендері және шартты түсіндірмелері

Мг – зауыттың жылдық қуаттылығы, кв.дм.

Д – жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны

аi – жобалауға арналған дайын өнім шикізаттарының ассортиментті, % Σ аi=100%

Ni –100 кв.м шикізаттың i-ге шығын нормасы, кг

mi – шикізаттың бір реттік салмағы, кг

Рс – бір шикізат партиясының салмағы, кг

Партия салмағы төмендегі формуламен есептеледі


V_об – аппараттың жалпы ішкі көлемі, м ³

α – толықтыру коэффициенті

V_П – полезный объем аппарата, м3

жк – сұйықтық коэффициенті, м³/т немесе л/кг.

1. Дайын өнімге кететін шикізат түрлерінің коэффициентін анықтау:

2. 100 кв.м² шикізатқа кететін терінің орташа есептік мөлшерін

анықтау, кг

3. 
   Шикізаттың тәуліктік қажеттілігін анықтау, кг
   

4. Тәулігіне жіберілетін шикізат партиясының санын есептеп анықтау:

5. Тәулігіне қабылданатын шикізат партиясының саны:

nсут. (бүтін сан).

6. Шикізат ассортимент партиясы санын анықтау:

Есептеу кезінде n1, n2, … ni бөлшек сандар болуы мүмкін, бірақ nсут бүтін сан болу керек.

Сондықтан бөлшек сандарды ni бүтін сандарға дейін дөңгелектейміз 0,33; 0,67; 0,25; 0,5; 0,75.

Мысалы,

ni' дөнгеленген мәні есептелген ni мәнінен неғұрлым үлкейген сайын, жобаланаған аi дайын өнім ассортиментінің шикізат түрлерінің мәнінің қатынасында алшақтық немесе қателік көбірек болады.

7. Дайын өнім ассортиментінің шикізат түрлерінің мәнін түзету.

ni' түрлі шикізат партиясының саны өзгергенде, дайын өнім ассортиментінің сандық мәні де өзгеруге тиіс.

n1, n2 … ni - тәулігіне есептелген шикізат партиясының саны, %

n1, n2 … ni - дайын өнім ассортименттерінің есептелген шикізат саны, %

а'_i - дайын өнім ассортиментінің шикізат түрлерінің түзетілгені, %

а_i - дайын өнімнің жоспарланған ассортименті, %

8. 
   Шикізат түрлерінің түзетілгеннен кейін дайын өнім ассортиментінде таралу санын есептеу
   

8. 
   Түзетілгеннен кейін дайын өнімге кететін шикізаттың орташа есептік мөлшерін анықтау, 100 кв.м²
   

10. Түзеуден кейінгі тәуліктік шикізат қажеттілігі, партия саны, кг

11. 
    Бір шикізат партиясының түзетілген қосындысы:
    

12. Бір партиядағы шикізат саны

1. 
   Былғарыға жалпы сипаттама
   

Дәріс мақсаты: Былғарыға жалпы сипаттама беріп, оың түрлерімен таныстыру

Шикізат талқымен жұмсартылады. Арнаулы машинамен ылғалдан арылтылған соң, қалыңдығы бір тегіс болу үшін былғары сүріледі де, қандай мақсатқа пайдаланатындығына және жағылатын бояу түсіне қарай сұрыпталады. Тікелей бояу, қышқылды бояу, т.б. тәсілдермен боялған былғарының қатпарлары жазылып, керу машинасына жіберіледі. Керіліп кептірілген былғарының пұшпақтары кесіледі, сығылады және оған жылтыр өң беріледі.

Пайдалану мақсатына қарай былғары 4 топқа бөлінеді: аяқ киімдік былғары, қайыс немесе айыл-тұрмандық былғары, сырт киімдік және галантереялық былғары, техникалық былғары Аяқ киімдік былғары қасаң және жұмсақ былғары түрінде болады. Аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне жұмсақ былғары, ал табан бөлігіне (ұлтан, өкше, сірі өкше, т.б.) қасаң былғары жұмсалады. Қасаң былғары ірі мал терісінен жасалады, өңделмеген терінің орташа салм. 23 — 26 кг-нан кем болмайды. Жұмсақ былғары қой, ешкі және бұзау, тана, құнажын, шошқа, жылқы терілерінен жасалады.

Қайыс немесе айыл-тұрмандық былғарыдан белдік т.б. бұйымдар (қалыңд. 2,5 — 3,0 мм), сондай-ақ, айыл-тұрмандар (қалыңд. 2,2 — 4,0 мм) жасалады. Сырт киімдік және галантереялық былғары ұсақ мал терісінен жасалады, қалыңд. 0,5 — 1,2 мм-ден аспайды. Галантереялық бұйымдар жасау үшін ірі балықтың, жылан мен кесірткенің терілері де пайдаланылады. Техникалық былғары ірі малдың жон терісінен жасалады, ол әрі қалың, әрі төзімді болады. Оны өндірістік машиналардың кейбір бөлшектерін жасауға пайдаланады.

7-дәріс. Шикізат түрлері, қасиеттері мен сапасы
Дәріс сұрақтары:

1. 
   Былғары бұйымдарының қауiпсiздiгiне қойылатын талаптар
   

Аяқ киiм мына механикалық, биологиялық және химиялық қауiпсiздiк көрсеткiштерiмен:

3) химиялық - модельдi ауа соғатын ортасына және сулы ортаға

      5) спорттық - ұлтанның соққыға берiктiгi және бекiтiлу тұстарының берiктiгi;

Аяқ киiм астары бөлiктерiнiң бояуы құрғақ, ылғалды үйкелу және терлеу әсерiне төзiмдi болуы тиiс.

Аяқ киiмнiң механикалық және биологиялық қауiпсiздiк көрсеткiштерi осы Техникалық регламентке белгiленген талаптарға сәйкес болуы тиiс.

Аяқ киiм шығаруда қолданылатын материалдардан бөлiнетiн зиянды заттардың шектi рұқсат етiлген нормалары осы Техникалық регламентке белгiленген талаптарға сәйкес болуы тиiс.

Үйде және жағажайда киетiн аяқ киiм материалынан бөлiнетiн зиянды заттардың бөлiнуiн бақылау сулы ортада, аяқ киiмнiң қалған түрлерiн ауа соғатын ортада жүргiзiледi.

Сулы орта мен ауа соғатын ортадағы дәлдiк индексi 120%-дан артық болмауы қажет.

Былғары-галантерея бұйымдардың қауiпсiздiгi мына:
      1) тұтқалары мен иықтық белдiктердiң ажырату жүктемесi - механикалық көрсеткiштермен.
      2) денсаулыққа зиянды химиялық заттардың модельдi ауа соғатын ортаға және сулы ортада шектi бөлiнуi химиялық көрсеткiштермен сипатталады.
      Былғары-галантерея бұйымдары бөлiктерiнiң бояуы құрғақ, ылғалды үйкелу және терлеу әсерiне орнықты болуға тиiс.

Былғары-галантерея бұйымдарының механикалық және химиялық қауiпсiздiк көрсеткiштерi осы Техникалық регламентке белгiленген талаптарға сәйкес болуы тиiс.

Былғары-галантерея бұйымдарын жасау кезiнде қолданылатын материалдардан бөлiнетiн зиянды заттардың шектi рұқсат етiлген нормалары осы Техникалық регламентке белгiленген талаптарға сәйкес болуға тиiс.

Былғары-галантерея бұйымдарының материалдарынан зиянды заттардың бөлiнуiн бақылау ауа ортада жүргiзiледi.

Ауа соғатын ортадағы дәлдiк индексi 120 %-дан аспауға тиiс.