Білім беру бағдарламасы 6В01810 «Әлеуметтік педагогика және өзін өзі тану»
ОҚУШЫЛАРҒА САПАЛЫ БІЛІМ БЕРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
жүктеу/скачать 161.57 Kb.
|
| ОҚУШЫЛАРҒА САПАЛЫ БІЛІМ БЕРУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕН МУЛЬТИМЕДИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Жаңа технологияның мақсаты бойынша "оқытуды ізгілендіру" қажет. Инновациялық үрдістің негізі – жаңалықтарды қалыптастырып жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Жаңа технологиялардың мүмкіндіктері өте мол, мұнда білім берудің мазмұны да, құрылымы да өзгерген. Мысалы, оқушылар оқулықтағы берілген білімдермен шектеліп қалмай, неғұрлым терең әрі жан-жақты білімдерді тауып, игеруге ықпал етеді. Себебі, оқу үрдісі – бір орында тұрып қалмайтын, керісінше, үнемі өзгеріп, жаңарып отыратын құбылыс, сонымен қатар бүгінгі заман ағымы да күн сайын үздіксіз жаңару үстінде екеніне куә болудамыз. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8 – бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» – деп атап көрсеткендей, қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі – оқытудың әдіс – тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру. Ал білім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі инновациялық педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын арттыру [15]. Педагогикалық жаңа технология – іс-әрекетке, оқыту барысында жүзеге асатын педагогикалық жүйе. Ол дара тұлғаны жетілдіруге, белгілі бір мақсатқа жету жолында арнайы ықпалды ұйғаруға қажетті байланысқан әдіс-тәсілдер. Ендеше педагогикалық технология – оқу-тәрбие үрдісінің шығармашылықпен оқытумен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі, технология – ақырғы мақсатқа жететін әрекеттер жүйесі. Жаңа педагогикалық технология баланың жетілген тұлға ретінде дамуы үшін маңызы зор . Қазіргі уақытта педагогика ғылымының бір ерекшілігі – баланың тұлғалық дамуына бағытталған жаңа оқыту технологияларын өмірге енгізуге ұмтылуы. «Педагогикалық технологиялар – бұл білімнің басымды мақсаттарымен біріктірілген пәндер мен әдістемелердің: оқу-тәрбие процессін ұйымдастырудың өзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан міндеттерінің, мазмұнының, тұрпаттары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда әрбір құрамның басқаларына әсер етіп, ақыр аяғында оқушының дамуына жағымды жағдайлар жиынтығын құрайды» Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуына қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды [16]. Жаңа технология түрлерін сабақ үрдісінде пайдалану, оқушының шығармашылык, интеллектік қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Жаңа технологияны қолдану мына кезеңдер арқылы іске асады: І кезең: оқып-үйрену; ІІ кезең: меңгеру; ІІІ кезең: өмірге ендіру; IV кезең: дамыту. 1. Жаңа педагогикалық технология мақсаты – оқытуды ізгілендіруі, яғни оқу құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетін жүргізе алатындай болуы керек. 2. Ойын технологиясы. Педагогикалық ойындар технологиясы дегеніміз педагогикалық жұмысты ойын түрінде ұйымдастырудың әдістері мен тәсілдерінің жиыны. 3. Проблемалы оқыту технологиясы. Проблемалы оқыту – мұғалім басшылығы мен қиын мәселелерді туғызу және оқушылардың белсенді түрде өз беттерімен мәселелерді шешу. Қорытындысында олардың ойлау қабілеттері дамып, шығармашылық іскерліктері мен дағдылары қалыптасуына жағдай жасайды. 4. Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. Мақсат пен міндеттердің орындалуы мынадай ұзақ жоспарлар арқылы іске асады: - ассоциация; - бірлестік қызмет; - көзқарасын талдау мен дәлелдеу түрінде қорғау. Бұл технология бойынша: - оқу үрдісінде қызығушылық артады; - оқушының өз бетімен білім алуына мүмкіндік беруі туады; - оқушының ақпараттық тіл байлығы жетіледі. 5. Деңгейлік саралау технологиясы. Саралап оқыту технологиясы, оқыту процесінің белгілі бөлігін қамтып, ұйымдастырудың шешімдері, оны оқыту құралдарының жиынтығы түрінде көрінеді. Сыныпты, топтарды оқытуға әртүрлі қолайлы жағдай туғызуды қажет етеді; әдістемелік педагогикалық-психологиялық және ұйымдастыру-басқару шаралары біріктіріледі. Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты: әрбір оқушы өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгергенін қамтамасыз етеді. 1) Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін пайдалана отырып, білім алуына жағдай жасауға мүмкіндік береді; 2) Деңгейлеп оқыту әр түрлі категориядағы балаларға, олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді. 3) Деңгейлеп-саралап оқыту құрылымында білімді игерудің бірнеше деңгейі қарастырылады: ең төменгі деңгей (базалық), бағдарламалық, күрделенген деңгей сондықтан әрбір оқушы меңгеруі тиіс. 6. Жекелеп оқыту технологиясы. Жекелеп оқыту – оқу процесін ұйымдастырудың мына түрлері мен үлгілерін қарастырады. - мұғалім бір ғана оқушымен жұмыс істейді; - оқушы тек оқу құралдары мен өзара қатынаста (оқулықтар, компьютер, т.б) болады. Жекелік оқудың басты жетістігі баланың қабілетімен оқу қызметінің желісін әдісі мен мазмұнын өз қабілетіне қарай бейімдеуіне мүмкіндік береді. 7.Топтық технология. Бұл топта оқу жұмысын ұйымдастырудың үшінші және төртінші деңгейі. Бұндай жұмыс белгілі-бір тапсырманы бірлесіп шешуі үшін сыныпты уақытша топтарға бөлуді қажет етеді. 8. Дамыта оқыту технологиялары.Л.В. Занковтың дамыта оқу жүйесі. Оқыту қызметінің негізгі мотивациясы танымдық қызығушылық. Занков әдісі әртүрлі қызметтерге тарту, дискуссия, дидактикалық ойындарда оқытуда, пайдалану, сол сияқты есті, ойлауды, елестетуді, сөйлеуді байыту бағытындағы оқыту әдісі. В. Давыдовтың [17] дамыта оқыту технологиясы. Эльконин – Давыдов технологияларындағы дамыта оқыту ең алдымен оның мазмұны, теориялық білімге негізделе отыра құрылған. Білімнің теориялық негізі терең түрдегі жинақтаудан тұрады. Дәстүрлі технологиялардан өзгешелігі дамыта оқыту оқу қызметін басқаша бағалайды. Оқушының орындаған жұмыстары мен сапасы оқушыға білімнің жетімділігі мен қабілетінің жететіндігін мұғалімнің көзқарасы бойынша бағаланбай, оқушының өз мүмкіндігі тұрғысынан қаралады. Жеке бас шығармашылығын дамытуға бағытталған дамыта оқыту жүйесі. Іздену, ойлап табу қызметтері процестері оқытудың негізгі мазмүны болады. Дамыту мазмұны жақыннан орташаға, сонан кейін қашықтағы мақсаттық келешекке көшуден тұрады. Бұл технологияда ұжымдық жұмыс әдісі кеңінен қолданылады; ойға шабуыл, ұйымдастыру – қызмет ойыны, еркін шығармашылық пікірталасы. 9. Модульдік оқыту технологиясы. Модуль дегеніміз – қандайда бір жүйенің, ұғымның нақтылатын, біршама дербес бөлігі. Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен тұрады. кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады. Әр оқушы оқу модулінде сағат саны әртүрлі болады. Бұл оқу бағдарламасы бойынша сол тақырыпқа, тақырыптар тобына немесе тарауға бөлінген сағат санына байланысты. Оқыту үрдісінде жаңа инновациялық технологияларының бағыттарының мынадай түрлеріне көңіл бөлген жөн: педагогикалық қарым-қатынас, проблемалық оқыту, деңгейлеп оқыту, моделдеу арқылы қарқындатып оқыту,сатылай және дамыта оқыту жүйелері,бағдарламалық оқыту,компьютерлік оқыту. Оқыту үрдісінде пән бойынша ғылыми мағлұматтармен хабардар етудің және оларды зерттеу жолдары туралы берілетін әдістемелік кеңестер пәнге деген қызығуды арттырады,білім ,білік және дағдыны қоғамға пайдалы еңбекте қолдана білуге үйретеді.Нәтиже жұмыстарын орындау кезінде пән бойынша алған білімін толықтыра түседі,өз бетінше дәлелді тұжырымдар жасауға бейімделеді және сол пәннің қоғамдағы, азамат алдында тұрған сан-салалы өзекті мәселелерді шешудегі маңызын түсінеді. Оқытудың қазіргі жаңа технологияларын меңгеру және оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктеріне сай келтіріп,сабақ үрдісіне ендіру мол ізденушілікті талап етеді. Әрине, ұстаз әрбір сабағын мазмұнды құрып,жаңа технологиямен сабақ беріп отырса,оқушылардың терең әрі тиянақты білім алуына жол ашылады. Сондықтан да қазіргі ұрпақты білім нәрімен сусындатуда жаңа технологияның алатын орны ерекше. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адам келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытуға көмектеседі. Оқулықтардағы негізгі интеграция, олардағы пəнаралық байланыс. Туыстас пəндердің оқу материалына кіріспе ретінде 1982 жылы мемлекеттік оқу бағдарламасына енді. Оқу үдерісінде пəнаралық байланыстың маңызы зор, ол байланыс білімді толықтырады, растайды, оқушылардың білімін «ішкі байланыстарды» реттеу арқылы білім мен біліктілікті бекітеді жəне қоршаған орта туралы түсінік қалыптастырады. Бірақ пəнаралық байланыс толық интеграция емес, оқу үдерісіндегі интеграция оқу үдерісіндегі ерекше жүйе, яғни жақындастыру, біріктіру бір жүйеге келтіру. Сондықтан бастауыш сыныптың оқу-тəрбие үдерісінде пайдаланылатын пəнаралық байланыстың педагогикалық, психологиялық жəне философиялық негіздерін анықтайық. Оқушының адам қасиеттеріне сəйкес бағыттылығы мен тəжірибесін негізінен мектеп қабырғасында дұрыс қалыптастыру қажеттілігі туындайды. Адамның бағыттылығы мен тəжірибесіне негіз болатын құраушының бірі – оның білімі. Білімнің өзін мазмұндық жəне іс-əрекеттік тұрғыда қарастыру көптеген зерттеулерде орын алған. Мазмұндық тұрғыда оның өмір сүру формасы – оқу-əдістемелік əдебиеттерде тіркелген. Осыған сəйкес Щуркова Н.Е. жалпы білім беретін пəндерге қатысты өзара байланысты білімнің түрлерін: негізгі ұғымдар мен терминдер; əртүрлі нысандар мен болмыс құбылыстар арасындағы байланыстарды жəне қатынастарды күнделікті болмыстық жəне ғылыми фактілер; берілген пəндік саланың құбылыстарын түсіндіру жəне болжау нысандарымен əдістерінің жиынтығын анықтау жөніндегі ғылыми білімдер жүйесін қамтитын теориялар; ғылыми жəне əлеуметтік идеялар; іс-əрекет тəсілдері, таным əдістері жəне білім беру тарихы, ғылыми тарихы жөніндегі білімдер; қоғамдағы белгіленген өмірлік əр түрлі құбылыстарға қатысты нормалар жөніндегі білімдер деп қарастырған [18]. Жобаның нәтижесінде мұғалімдер оқытудың тиімділігін арттырды. Тиімділік дегеніміз - қалаған нәтижеге қол жеткізу қабілеті ретінде анықталады. Интервенциядан кейінгі сұхбат барысында мұғалімдер өздерінің жұмыстарын жақсы жүргізе алатындықтарын және жұмыс сапасына онша алаңдамайтындықтарын айтты. Мұғалімдер сонымен қатар өздерінің жетілдіруге ұмтылатындықтарын және белгіленген біліктілік көрсеткіштеріне жауап бере алатындықтарын айтты. Мұғалімдер репетиторлық сабақтар сапалы оқыту мен оқытудың атрибуттарын анықтауға көмектесті және бұл өз кезегінде оларға ең жақсы оқыту тәжірибесінің аспектілерін жақсы түсінуге көмектесті деп мәлімдеді. XXI ғасыр — озық технологиялар ғасыры. Сондықтан білім беру жүйесінде жаңа технологияларды тиімді пайдалану заман талабы. Əсіресе шет тілін үйренуде мұның пайдасы өте зор. Себебі тіл үйрену арқылы адам бүкіл бір ұлттың мəдениеті мен əлеуметін қатар үйренеді. Адам көру, есту арқылы тіл қолданушылардың мəдениетін тезірек сезінеді. Яғни өзінің де сол тілді меңгергендердің қатарына қосылуы жеңілдей түседі [19]. Жаңа білім парадигмасы бірінші орынға баланың білімін, білігі мен дағдысын ғана емес, оның жеке бас тұлғасын, білім алу арқылы азамат ретінде дамуын қойып отыр. Дəстүрлі оқыту оқушыларға дайын, жаңаша оқыту технологиясы процесін ұйымдастыру, басқару жəне бақылау болып табылады. Жаңаша оқыту технологиясы — белгіленген мақсатқа нəтижелі қол жеткізуді қамтамасыз етуде оқытудың формасы, əдістері мен құралдарын ашып көрсетіп, оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тəсілі. Оқытуды жаңаша ұйымдастыруда мына міндеттерді қамтуы тиіс: оқушыларды оқу үрдісін басқаруға қатыстыру; ұжымдық іс-əрекетті ортақ қарым-қатынас құралы ету; деңгейіне қарап саралап, ерекшелігіне қарап даралап оқыту. Міне, осы міндеттерді қамтитын «дамыта оқыту» жүйесі даму заңдылықтарын ескере отырып, теориялық ойлауға бағытталған іс-əрекет арқылы баланың жақын даму аймағында оқытады. Нақ осы мəселелерді жүзеге асыруға бағытталған оқыту технологияларының көпшілігі ұжымдық ой қызметі негізінде баланы өз іс-əрекетінің субъектісі етуге ұмтылады, мақсатты оқу іс-əрекеті барысында нақты оқу міндеттерін шеше отырып, даму педагогикалық ықпалдың алдын алатын іс-əрекеттік оқыту тəсілі арқылы балада ақпараттық жəне жалпы біліммен қатар, амалдар мен құндылықтар жиынтығын, біліктілігін қалыптастырады [20]. Жаңаша оқыту технологиялардың бірі «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы технологиялардың ішіндегі шоқтығы биік, ерекшелігі мол, құнды технология. Бізді, ағылшын тілі пəні мұғалімдерін, «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы несімен өзіне баурап алды: кез келген ұстазға сапалы сабақ беруге мүмкіндік беретіндігімен; оқыту мен ұйымдастырудың тиімді əдістерінің көптігімен. Бұл бағдарламада жүзге тарта стратегия бар екені белгілі. Сол əдіс-тəсілдерді жақсылап игеріп, ішінен қажеттілерін таңдау арқылы əр сабақтың мақсат-міндеттерін тиімді де оңтайлы жолмен жүзеге асыруға мүмкіндік мол. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасының өзге бағдарламалардан ерекшеліктері; сын тұрғысынан ойлау сабақтарының алғышарттары. Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау сабақтарында мына мəселелерге назар аударылады: Сабақты белсенді өткізіп, əр баладан еркін жауап алуға жағдай жасау. Сенімділікке тəрбиелеу үшін баланың жауабын санмен бағаламау. Қиялын дамыту үшін «менің ойымша» деген жауапқа дағдыландыру. Əр түрлі жауапқа бірдей қарау, жақсысын мадақтап, нашарын сынамау. Тіл байлығын дамыту үшін, қалайда жауапты соңына дейін тыңдау. Жауап беруге тілек білдірмеген баланы өз еркінсіз, қинап сұрамау. Баланың дүниетанымының кеңіп, рухани өсуіне жағдай жасау. Жеке тұлға ретінде «мен» деген рөлін көтеру, өз пікірін қалыптастыру. Негізгі үш сатының маңыздылығы. Бұл жаңаша оқыту технологиясында барлық стратегиялар үш саты бойынша қолданылады. І-саты баланың қызығушылығын ояту ой шақыру, бұл əрбір сабақта қажет. Сатының мүмкіндіктері: қаралып отырған тақырып немесе проблема бойынша оқушының бар білім қорын қорыту, өзектендіру, оқып отырған тақырыпқа тұрақты қызығушылық тудыра отырып, оқушының оқу іс-əрекетін мотивациялау, сабақ үстінде оқушының белсенділігін ояту. ІІ-саты мағынаны ажырата білу. Бұл жердегі міндеттер мүлде бөлек. Саты оқушыға жаңа ақпарат алуға, оны ой елегінен өткізуге, өзінде бар білімдерін біріктіруге мүмкіндік береді, мəтінді жан-жақты жəне əр тұрғыдан талдау жұмысы жүреді. ІІІ-саты ой толғаныс-рефлексия. Мұнда, негізінен, алынған ақпаратты қорыту, жалпы ой елегінен өткізу; оқушыға жаңа ақпарат, жаңа білім беру, оқып отырған материалға əрбір оқушының өзіндік қатынасын қалыптастыру т.б. мəн беріледі. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасының тағы бір маңыздылығы, жүйенің кейбір ерекшеліктерінде, «тек қана есте сақтауымен емес, өзінің терең ойлануымен игеріп алған білім ғана білім» — деп, əйгілі орыс жазушысы Толстой айтқандай, бұл жүйенің бір ерекшелігі, кез келген ақпараттың жан-жақты ой елегінен өткізіп барып қабылданатындығы. Екінші бір ерекшелігі, білім көбіне, «өзгенің ақыл-ойымен шыңдалмаған білім білім емес» деп француз ғалымдары айтқандай, жеке емес, топтық не ұжымдық талқылаулар түрінде игерілетіні [21]. Дамыта оқыту жүйесі сияқты, «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасының тиімділігі негізгі қағидалары мен мақсат-міндеттері дамыта-тəрбиелей отырып, шығармашыл тұлға қалыптастыруға бағытталған. Оқу мотивацияларын өзгертуге пайдалы екендігінде. Оқу мотивациялары мүлде өзгерді. Бұрын сəтсіздіктен қашып, оқуға талаптанбайтын, білімнің қажетін ескермейтін, құнды ақпараттарды енжар қабылдайтын оқушылар, əсіресе үлгерімі орташа деңгейдегі балалар адам танымастай өзгерді. Ал озат жəне оқу екпінділерінің көпшілігі мадақталу үшін, не өзгелерден жоғары, жаксы болу үшін оқып келсе, қазір қызықты ақпараттарды өз бетінше іздеп тауып, өзгелермен ой бөлісуге асығатын болды. Мұның бəрі олардың табысқа жиі жетіп, өз күшіне сенуінің арқасында болып жатқан өзгерістер. Оқушылар жүргізілген сауалнамаларға (шығу парақтарында) берген өз жауаптарында жұмысты жоспарлау, жағдайға бейімделу нəтижені нақты бағалау сияқты қабілеттерді, табандылық, сынға төзімділік сияқты қасиеттерді жиі көрсете бастады. Осы бағдарламамен жұмыс істеу арқылы мынадай жетістіктерге жеттік: «Сын тұрғысынан ойлау» сабақтарында білім беріп, икем-дағды қалыптастырып қана қоймай, ұжымдық шығармашылық іс-əрекеттер арқылы бала болашағына ықпал етіп, оның өз білімін жетілдіре отырып, өзін-өзі тəрбиелеп дамытуына жағдай жасауға болады екен. Əр баланың танымдық жəне шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, оқытуды жеке тұлғаға бағыттау арқылы кез келген сабақтың дамытушылық жəне тəрбиелік мүмкіндіктерін тиімді пайдалану осы жүйені қолдану барысында ойдағыдай жүзеге асырыла бастады. Əр жаңа технология, жобалар білім саласындағы жаңалықтардың басты мақсат, міндеттері бір- біріне жуық, мəндес болып келетіні бізге мəлім. Білім беру жүйесі тиімділігінің басты көрсеткіштерінің бірі — білім сапасы. Осы жобаның пəн мұғалімдері ретінде білім сапасын көтеруге қызығушылықтарын арттыруға тигізген əсері туралы нақты мысалдар келтіріп тоқталғымыз келеді. Ағылшын тілі пəні мұғалімдері есебінде анық байқағанымыз «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасының стратегияларымен өткен сабақтарда оқушының пəнге деген қызығушылығының артуы. Қызықты болған жерде белсенділік те артады. 2010–2011 оқу жылынан осы жұмыс нəтижесін байқау барысында бұл бағдарламамен 8–10-сыныптарда жүргізіп келеміз. Бұл сыныптарда стратегияларды (ассоциация, кластер құру, инсерт əдісі, Венн диаграммасы, пікірталас, ЖИГСО, эссе жазу т.б.) күнделікті сабақта қолданамыз. Бұл сыныптар ағылшын тілі сабағында екі топқа бөлініп оқылады. Стратегия қолданған топты стратегия қолданбаған топпен салыстырғанда оқушыларда төмендегі кесте бойынша мынандай өзгешелік анық байқалады: 1 кесте. Стратегия қолданған топты стратегия қолданбаған топпен салыстыру нәтижелері
Бұл – жалпы сыныптар бойынша берілген басты сипаттар. Сабақта оқушылар мəтіннің өзімен бірнеше жұмыс жүргізе алуларына болады. Мысалы: жалпы, СТО ойлау бағдарламасында мұғалім жұмысында көбіне топтық, жеке, жұп бойынша жұмыстар жүргізіледі. Мұғалім əр оқушының білім алуға бағытталған іс-əрекетін бақылауға алады. Оқушы жұмыстары жеке жинақ, папкаларда көрсетіледі. Мұғалім тек бағыттаушы ретінде қызмет жасайды, оқушылар жаңа сабақ, ақпараттарды өз бетінше меңгереді. Сыныптағы оқушылар өзгерісі — оқушылардың жаппай тілдік əрекетке түсуі, əрине, таза ағылшын тілінде сөйлемегенмен, көбіне ағылшынша сұрақтар қойып, оған жауап беруге тырысады. Оқушылардың ойлау деңгейлері əлдеқайда жоғарылайды. Белсенділік танытып қызығушылықпен жұмыс жасап жатқанда, тіпті кейде қоңыраудың соғылғанын байқамай да қалады. Білім сапасы бұл сыныптарда көтеріліп келеді. Сабаққа нашар деген оқушылардыңда көзқарасы өзгерген, оларда талпыныс, құштарлық, ынта-жігерлері қалыптасып келеді. Мұғалім ретінде қол жеткізіп жүрген жетістіктерді осы сыныптар арқылы көрсетіп жүрміз [22]. 2.2 Оқушы тұлғасын қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалана отырып оқытуда зерттеу әдістерінің сапалық көрсеткіштері Елбасының Қазақстан халқына 2012 жылғы 27 қаңтардағы Жолдауында «Қазақстанда адам капиталының сапалы өсуі — бұл, ең алдымен, білім жəне денсаулық сақтау. Оқыту үдерісіне заманауи əдістеме мен технологияны енгізу, педагогикалық құрамның сапасын арттыру, біліктілікті растайтын тəуелсіз жүйені құру, жастар үшін білімге қолжетімділік аясын кеңейту қажет. Білім тек білім беріп қана қоймай, сондай-ақ алған білімін əлеуметтік бейімделу үдерісінде пайдалануға икемделуі керек» делінген. Ұстаздың қоғам өмірінде алатын орны мен олар атқарып отырған міндеттердің айрықша маңыздылығын Елбасымыз Н.Назарбаев: «Мұғалімдер қоғамның ең білімді, ең отаншыл, ең санампаз бөлігі болып табылады», — деп атап көрсетті. Əр мұғалім күнделікті сабақта өз ісін зерттеп, жаңашыл əдіс-тəсілдермен оқушының білім сапасын арттыруы керек. Соның бірі - ақпараттық технология [23]. Ақпараттық технология ақпараттарды жинау, сақтау жəне өңдеу үшін бір технологиялық тізбекте біріктірілген əдістер — технологиялық құралдардың жиынтығы.Оқыту үрдісінде ақпараттық технологияны қолдану білім сапасын жақсартуға көмектеседі. Сонымен бірге кейде қол жетпейтін көрнекіліктерді пайдалануға, білім мен мəліметтерді əр түрлі формада ұйымдастыруға, қажетті модульге тез арада қол жеткізуге көмектесе алады. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бап 7-тармағында: «Оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» міндеті қойылған [24]. Қазіргі ғылым мен техниканың шарықтаған шағында шетел тілі сабақтарында көрнекіліктердің қай түрі болсын молынан пайдалану мүмкіндігі бар. Яғни, оқытудың мұндай жүйесінің құралы компьютер болып табылады. Мектепте компьютермен жұмыс істеу өте пайдалы. Өйткені нашар оқитын оқушының өзі компьютермен жұмыс істеуге қызығады, себебі балаға компьютер білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Заман талабына сай техникалық құралдарды ағылшын тілі сабақтарында қолдану — мұғалім жетістігіне апаратын тиімді жол[25]. Компьютер арқылы оқыту мынадай міндеттерді қамтиды: оқушылардың компьютерлік сауаттылығын ашу; оқыту-тəрбиелеу үрдісіндегі ақпараттық алмасу сипатын айқындау; дайын бағадарламаларды қолдана білу шеберлігін арттыру ойлау қабілетін дамыту; ЭЕМ-нің мүмкіндіктерін пəндік материалда меңгеруді қолдана білуге үйрету. Осыған орай, оқытудың жаңаша əдіс-тəсілдерінің ең күрделі түрі — «Мультимедиалық кабинетте компьютер жəне интерактивті тақта арқылы ағылшын тілінде сабақтар өткізу». Бұл оқушылардың пəнге деген танымдық қызығуын арттырады, тиянақты білім алуына жағдай туғызады. Сабақ үстінде өз бетінше берілген тапсырмаларды орындау барысында оқушының оған қызығуы арта түседі. Сабақ барысында компьютерді қолданудың жақсы жақтары: түрлі-түсті иллюстрациялар, аннимациялар есте сақтау процесі үшін тиімді [26]. Сабақтарда оқытудың жаңа компьютерлік жүйесін пайдаланудың мынадай ұтымды жақтарын атап көрсетуге болады: оқушылардың ойлану дəрежесіне, материалдық қабылдау ерекшелігіне байланысты əрбір оқушы үшін жеке-жеке компьютерда бағдарлама құрып, оқушылармен дербес жұмыс жасауға болады; компьютер арқылы нашар оқитын оқушыларды оқытудың тиімділігі артады; компьютерді сабақта пайдалану уақытты үнемдейді; оқушының сабаққа деген қызығуын арттырады. Əр сабақта сөз əрекетінің төрт түрі де қолданылады: тыңдалым, сөйлесім, оқылым, жазылым. Əр сабақ төмендегілерді қамтидыкомпьютермен үзіліссіз тілдік қарым-қатынас; компьютер оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастырады; оқушымен жекелей жұмысты іске асырады; компьютер оқытудың аудио- жəне бейнеқұралдардың мүмкіндіктерін табысты байланысты- рады. Компьютерде мəтінмен жұмыс жасау барысында тапсырмалар мынадай бөлімдерден болуы мүмкін. Берілген мəтіннің тақырыбын ашу. Мəтіндегі кейіпкер тобын ажырату. Мəтін мазмұнында кездесетін қанатты сөздерді жазу. Мəтін мазмұны бойынша сұрақтар қою. Мəтіннің əрбір бөліктеріне тақырып қою. Ұнаған тақырыбына қысқаша өз ойын жазу [27]. Өз жұмысында компьютерді қолданған мұғалім өзінің өткізетін сабағының сапасын арттырып, оқушылардың танымдылық қызметін ұйымдастыруды белсенді түрде жүргізеді. Бұл жағдайда ағылшын тілі пəні мұғалімінің міндеті оқушыларға əр түрлі жаттығуларды орындауда компьютер көмегі мен мүмкіндігін көрсету өз бетімен компьютерді қолдануды үйрету болып табылады. Сондай- ақ ағылшын тілін меңгерту барысында компьютерлік ойындардың да тигізер пайдасы зор [28]. Компьютерлік ойындар жаттықтыру, оқыту жəне дамыту сипаттарын ескере отырып жасалынса, олардың əрбір оқушының білім сапасын арттыруға тигізер пайдасы зор. Сабақ арасында ойын элементтерін тиімді пайдалану олардың сабаққа деген қызығушылығын арттыра түседі, əрі баланың бойындағы қабілеттерді, ойлау мүмкіндіктерін анықтауға мүмкіндік береді, мұғалім мен оқушының арасындағы психологиялық кедергіні бұзып, теңдік сезіледі. Ұялшақ, жасқаншақ оқушылар ойын барысында белсенді серік болуға мүмкіндік алады. Ағылшын тілі сабағында ойын формаларын енгізу барысында интерактивті тақтаны да қолданудың маңызы өте зор [29]. Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың бірі – Интернет. Интернет оқу үрдісін жеңілдетіп, сабақты қызықты, əрі тиімді ұйымдастыруға, оқу-білім сапасын көтеру үшін көптеген мүмкіндіктер береді: сұраныс бойынша ақпарат алу; Интернет тараптарында берілген пəн бойынша тапсырмалар мен жаттығулар орындау; пəн бойынша əр деңгейде тест жұмыстарын ұйымдастыру; сабақ тақырыбына байланысты ақпарат көздерін табу; тақырыптық жобалар дайындау; шетел авторларының шығармаларымен танысу; электронды сөздіктерді қолдану; электронды пошта арқылы шетелдіктермен хат алмасу; аудио-, бейнематериалдар қолдану. Интернет мүмкіндіктерін жоба жасауға қолданған да қызықты. Мысалы, мұғалім қазіргі кезде мазалап жүрген мəселелерді Интернеттен тауып алып, оқушыларға ұсынып, тапсырма береді. Берілген мəселе бойынша оқушылар ақпарат жинап өз жобасын құрады, ол жобаға енгізген материал бойынша өз ойын, ұсынысын беріп, ақпараттармен келісіп немесе келіспей талқылай алады. Əр мəселе бойынша материалдар ұсынуға болады. Интернеттегі аудио-, видеобағдарламаларды оқушыларға сабақта тыңдатуға, талқылауға болады (мысалы, президенттік сайлау, əлемде болып жатқан оқиғалар, білім беру жүйесіндегі жаңалықтар т.б). Бұндай жұмыс түрлері оқушылардың шығармашылық белсенділігін арттырады. Осыны айта келе, ағылшын тілі сабағында Интернетті қолдану арқылы көптеген жетістіктерге жетуге болады [30]. Сабақтың тартымды өтуі, ұтымды тəсілдерді дұрыс қолдана білу бүгінгі мұғалімнен ізденісті талап етеді. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттар ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту мектептің басты міндеті болып тұр. Ол бүгінгі білім кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару мұғалімнің қажымас ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тəрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасауы керек. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны енгізуді міндеттейді [31]. Өз тəжірибемізде сабақтағы теориялық білімді сабақтан тыс шаралармен ұштастыра отырып, оның өткізілу түріне, тəрбиелік, білімділік, мазмұнына баса көңіл бөлеміз. Себебі оқушылар бойында белсенділік, мақсат көздеушілік, ұйымшылдық, намысшылдық, жауапкершілікті сезіне білу сияқты саналы көзқарас, жақсы қасиет осындай тəрбиелік іс-шараларда қалыптасатыны белгілі. Ақпараттық қоғамдағы жалпы білімге - әрбір азамат ие болуға тиісті білім жатады.Білімнің дүниетаным компонентіне әлеуметтік-гуманитарлық сала және бүкіл білім, қоғам, ақпараттандыру салдарына байланысты проблемалар, адамға олардың әсері кіреді. Психолого-педагогикалық іс-әрекетке икем, машық, білім кіреді. Технологиялық компонентке оқыту үрдісінде қолданылатын ақпараттық және мультимедиалық технология құралының ерекшелігіне байланысты икем мен білім негіздері кіреді. Ақпараттық және мультимедиалық технология құралының экспоненциалдық дамуын соңғы уақытта педагогикалық мамандарды дайындаудың маңызы мен құрылымын төрт компонентке бөліп, әрқайсысының аумағын қайта қарауды талап етеді. Ақпараттық және мультимедиалық технология құралын қолдануда оқыту технологиясының жетілуін артта қалдыруға болмайды, бүгінгі жағдайда оқытуды озық қалыпта алып жүру керек. Болашақта дайындап жатқан информатика мамандары ақпараттық және мультимедиалық технологияны пайдалануға даяр болуы керек. Соңғы үздік жетістіктердің арасында ақпараттық және мультимедиалық технология саласындағы технологиялардың қол жетімділігі, атап айтқанда, желілік технологияларды, мультимедиялық технологияларды, мәліметтерді таратып өңдеу технологияларын білім беру саласында сәтті қолдануға болады. Білімді ақпараттандырудың алдағы бағыты осы жаңа ақпараттық және мультимедиалық технология құралын педагогикалық үрдісте қолдануға байланысты болады. Сондықтан мамандарды дайындауда психолого-педагогикалық және әдістемелік сипаттағы туындаған көптеген проблемаларды қарастырғанымыз қажет. Бұдан басқа тек қана қазір қарапайымдылығы артқан сайын ақпараттық және мультимедиалық технология құралын пайдалануды қатардағы мұғалімдердің прмультимедиалық икалық меңгеруі, мультимедиа-қосымшасын жасап оқытуда қолдануы жергілікті және ауқымды желідегі ақпараттың өзара әрекеттестігіне байланысты туындайтын сұрақтарға жауап беруде. Сонымен бірге жаңа ақпараттық және мультимедиалық технология құралының мүмкіншілігі ғылыми-педагогикалық зерттеулерде әзірге өз дәрежесіндегі көрінісін тапқан жоқ [46]. Оқыту пәндері мазмұнына қарай осы компонентке жататындар жалпы кәсіптік блок пәнінің оқыту жоспарына кіреді. Білім берудегі озық сипатын іске асыруына мүмкіншілік бермейді және білім беруді ақпараттандырудың қазіргі этапында ақпараттық және мультимедиалық технологияны қолдануды оқытуға қажетті «Педагогика теориясы, жүйесі және технологиясы» жалпы курсына бірқатар сұрақтарды кіргізуге, мұғалім іс-әрекетінде ақпараттық және мультимедиалық технологияны қолдануына байланысты болады. Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақпаратты- мультимедиалық технологияларды кеңінен пайдалану – жалпы білім беруді дамытудың басты бағыттарының бірі, - делінген. Мультимедиалық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр [47]. Білім беруді ақпараттандыру, білім салаларының барлық қызметіне ақпараттық- мультимедиалық технологияны енгізу және ұлттық модельді қалыптастыру қазақстандық білім беруді сапалы деңгейге көтерудің алғы шарты. Аталған бағыттарды дамыту үшін нормативтік-құқықтық, материалдық-техникалық, ғылыми-әдістемелік және ақпараттық жағынан қамсыздандыру педагог мамандарды даярлаудың негізгі бағыттарының біріне айналып отыр. Жаңа типті білім беру мекемелеріне кез келген технологияны жан-жақты меңгерген және оны оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға шебер пайдалана білетін мұзырлы маман қажет [48]. Сондықтан да, қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауатты, саяси экономикалық білімді және ақпараттық- мультимедиалық технологияны жан-жақты меңгерген ақпараттық құзырлы маман болу талап етілуде. ТӘЖІРИБЕ БАРЫСЫ БОЙЫНША ЖҮРГІЗІЛГЕН ІС-ТӘЖІРИБЕ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАРЫ Көкшетау қаласының «С. Жүнісов атындағы №18 мектеп - лицейі» КММ-нің бастауыш сынып мұғалімдері қатысты. Бастауыш мектепте эксперимент жүргізу үшін мұғалімдер сауалнама, бейресми сұхбат, сұхбат, тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалану және жеке даму көрсеткіштері бойынша бастауыш мектеп мұғалімдерін оқыту үшін сұхбат алды. Бастауыш мектептің оқу жоспарларындағы интернет-ресурстардың өзектілігі және педагогикалық маңыздылығы, педагогикалық тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды таңдаған кезде іздеу жүйелерін пайдалану, бастауыш мектептегі мамандандырылған білім беру сайттары мен порталдарын білу және түсіну, ғаламдық интернеттегі ақпарат пен білім кеңістігіне деген қызығушылық, жаһандық және жергілікті мотивация желілермен жұмыс істеу, порталдар мен іздеу жүйелерінде жұмыс істеу, педагогикалық технологияларды өңдеу дағдыларын дамыту. Тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды таңдау және бағалау әдістерін анықтау, оқу үрдісінде интернет ресурстарын пайдалану жолдарын зерттеу Интернеттегі ресурстарды пайдалану үшін мұғалімдердің даярлығын диагностикалауға арналған бірқатар көрсеткіштер анықталды. Бұл көрсеткіштер бастауыш мектеп мұғалімдерінің жеке дамудың танымдық, ынталандырушы, мінез-құлық аспектілері және онлайн қорын пайдалану туралы алған біліктер жиынтығын көрсетеді. Бастауыш мектеп мұғалімдерінің ақпараттық технологияларды дайындаудың келесі көрсеткіштері анықталды. Бастауыш мектептің оқу үрдісін жетілдірудегі интернет-ресурстардың өзектілігі мен педагогикалық маңызы туралы жалпы ережелер; білім беру мақсаттарына қолайлы тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды таңдау кезінде іздеу жүйелерін пайдалану қажеттігі туралы хабардар болу; Бастауыш мектептегі мамандандырылған білім беру сайттары мен порталдарды білу. Ақпараттық және білім беру кеңістігіне қол жеткізу; ғаламдық және жергілікті желілермен жұмысты ынталандыру; отандық және шетелдік интернет-ресурстарға деген қызығушылық; порталдар мен іздеу жүйелерінің жұмыс әдістерін меңгеруге ұмтылу; тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды өз сабақтарында пайдалану ниеті. Ақпараттық технологиялардағы педагогикалық құндылығын анықтау әдістемесі, тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды таңдау және бағалау әдісі; оқу үрдісінде онлайн ресурстарды қалай пайдалану керектігін үйрену. Бастауыш сынып мұғалімдерінің дайындығын анықтау үшін олардың біліктілігін сипаттайтын әдістер мен құралдарды пайдалану қажет. Жеке оң жауаптар бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби қызметінде тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалану қажеттілігін куәландырады . Бастауыш сынып мұғалімдерін оқу процесінде тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға даярлаудың жоғары деңгейі оқу материалының, оқу құралының, проекцияның, конструкторлық бөлімнің болуымен, оқу процесінің әр түрлі кезеңдерінің моделімен online және offline тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануды жүзеге асыру шеберлігімен байланысты. Оқу материалын іріктеу қызметі күрделі, шығармашылықты талап етеді. Сондықтан бастауыш сынып мұғалімі тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануда кәсібилік, шығармашылық танытуы тиіс. Оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалануға бастауыш сынып мұғалімдерін дайындаудың негізгі көрсеткіштерінің динамикасын анықтау жоғарыда сипатталған тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға дайындығын анықтау механизмінің көмегімен жүргізілді. Диагностика әдістерінің бірі болып табылатын әңгімелесу, өткізілетін сабақтарды бақылау және талдау жекелеген мұғалімдер өз тәжірибесі негізінде тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды кәсіби қызметте пайдаланатынын көрсетті. Зерттеу экспериментінің негізгі кезеңінде 20-дан астам респонденттермен (бастауыш сынып мұғалімдерімен) жұмыс жүргізілді. Танымдық эксперимент жүргізу барысында бастауыш мектепте оқыту тәжірибесі, тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламалардың тиімділігі мәселелерін іздеу, олардың негізінде оқытуды дамыту мүмкіндіктерін анықтау, мұғалімдердің интернет-ресурсты пайдалануға дайындығын және тәсілін анықтау сияқты мақсаттар қойылып, іске асырылды. Осы мақсатта ғылыми- әдістемелік әдебиеттерді талдау, бастауыш сынып оқытушыларымен және оқу орындарындағы ақпараттық технологиялар мамандарымен әңгімелесу, сауалнама (сурет. 1) Ұғыну-сезіну Қызығу-ынталану Тәсілдерді меңгеру Ескерту:[автормен құрастырылған] 1 сурет. Анықтау экспериментінің нәтижесі Ақпараттық технологиялық бағдарламалардың тиімділігі бастауыш сынып мұғалімдерін компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға даярлаудың негізгі қажетті шарты тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға даярлаудың критериалды үлгісі негізінде жүргізу болып табылады. Ең алдымен, бұл мұғалімдер бұрын оқытудың тамаша құралы болып табылатын информатиканы меңгерген білімдерге тоқталайық. Бағаның көрсетуді сұрады информатика пәні мұғалімдерінің барысында алынған мамандық алу. Сауалнама нәтижелері бастауыш сынып мұғалімдерінің тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды қолдануға арналған бастапқы дайындыққа сәйкес келетін жолдарды қарастыру қажеттігін көрсетті. Бастауыш сынып мұғалімдерінің сауалнамаға жауаптары, психологиялық-педагогикалық зерттеулердің нәтижелерін талдау осы мамандардың жеке ерекшеліктерін түсінуімізді толықтырды. Қалыптастыру эксперименттің мақсаты бастауыш сынып мұғалімдері үшін олардың кәсіби қызметіне қажетті және оқу пәндері бойынша компьютерлік бағдарламаларға сүйенуге болатын материалдар дайындау болып табылады. Ол үшін бастауыш сынып мұғалімі тақырыптар бойынша тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдаланудың мақсатын анықтау, оқыту мазмұнын таңдау, бастауыш сынып оқушыларын оқыту әдістері мен оқыту құралдарының тиімділігін анықтау қажет болды. Көрнекілік принципі негізінде мұғалімдер интернет – ресурстарда пәндерді оқу кезінде қажетті көрнекі құралдарды іздеуді-бағалауды және проекциялауды өз бетінше жасады. Қазақ тілі туралы грамматикалық анықтамалықтар, қазақ тілінің дыбыстық және лексикологиялық жүйесі туралы материалдар, қазақ тілінің тарихы туралы материалдар, кейбір қысқа сөздіктерде автор немесе осы жобаны іске асыратын ұйым ғаламторға орналастыру үшін сыналуы мүмкін бірқатар қиындықтар бар. Егер осындай үлкен іс ұйымдастырса, біз қазақ тілінің теориясы мен әдістемесінің электрондық кітапханасын құруға болады деп ойлаймыз. Қазақ тілі бойынша оқу жоспарларында берілген білім мазмұнын кеңейте отырып, электронды кітапханада көптеген мәселелер шешіледі. Осы кезеңде біз интернеттің прогрессивті дамуын күтудеміз, осы уақыттан бастап әдістемені әзірлеуді бастау керек деп есептейміз, біздің ойымызша, қазақ тілін үйренуге баулиды. Олардың бірі, әрине, Электронды кітапхана құру болып табылады. Егер осы электрондық кітапхананың негізін қаласаңыз, ол уақыт өте құнды мұраға айналатын үлкен іс болды. Қазақ тілін оқытуда интернетті пайдалану тәсілдерінің бірі интерактивті Қызметтерді пайдалану болып табылады. Егер мектептерде интернетті пайдалануға, қазақ тілін оқытуға бөлінген сағаттардың көп бөлігін арнаса, онда оқушылардың басқа елдердің балаларымен диалогын қамтамасыз ету қажет. (Бірақ мұнда біз оқушылардың ағылшын немесе орыс тілдерін білу мәселесі- басқа мәселе екенін атап өтеміз). Қазақ тілін оқытуда интернет жүйесін пайдалану тиімділігін келесі модельдер негізінде нақты көрсетуге болады. Оны төмендегі 2-кестен көруімізге болады. 2-кесте. Қазақ тілін өзге тілді аудиторияда оқыту барысында интернетті пайдалану арқылы қол жеткізілетін кейбір нәтижелер
Қазақ тілін үйреніп, интернет арқылы шет елдермен қарым-қатынас жасай отырып, оқушыларға өзара ақпарат алмасуға мүмкіндік бере отырып, баланың оқу-танымдық қызметінің қаншалықты белсенді екенін қарапайым сөздермен түсіндіру қиын болар еді. Біз қазақ тілін оқытудың өзекті нүктесі компьютерді – интернет- сабақтарды пайдалану болып табылады деп есептейміз. Осы үлкен проблеманың жан-жақты ерекшеліктерін терең зерттеп, талдау қажет. Қазақ тілі мәтіндерін компьютерлік оқыту әдістемесінің әлеуметтік мәні. Қазақ тілін оқыту технологиясы компьютерді қолданудың дидактикалық және кибернетика-дидактикалық теориясын, оның әлеуметтік мәні мен жаңа әдістемелік теориясын құрудың негізі болып табылады. Әдістеме теориясының табиғаты зерттеу объектісінің әлеуметтік мәнін ашу арқылы анықталады. Қазақ тіліндегі мәтіндерді әлеуметтік-маңызды игеруді компьютер арқылы коммуникативтік үлгі арқылы көрсетуге болады. Оны төмендегі суретте көруге болады . Сабақта жұмыс істеу. Сабақ мәтінмен танысудан басталады. Әр сабақтың мәзірі келесі режимде болады. Сабақтың мазмұны. Бұл бөлім тапсырмалармен орындалатын сабақтың мазмұнымен таныстырады. Тапсырмалар жинағы. Мәтінмен жұмыс. Мәтін мазмұны дауыстап және мәнерлі естіледі, яғни компьютерде мультимедиалық жүйе бөлінеді. Бұл бөлімде дыбыстық, көру мүмкіндіктерінің көмегімен компьютермен жұмыс істеу, көру, оқу, есту, есту әрекеттерінің көмегімен мәтін мазмұнымен танысу келтіріледі. Содан кейін оқушылар компьютерде мәтінді оқуға үйреніп, оқуға үйренді. Ӛз шеберлігіне сәйкес мұғалім сабақта әр түрлі әдістерді қолдана алады. Лексикалық тапсырмалар. Бұл бөлімде бағдарламада көрсетілген функционалдық тақырыптар бойынша мәтінмен жұмыс жүргізіледі. Жаттығулар мен тапсырмалар мазмұны грамматикадан өтетін ережелерді қамтиды. Ол 3 күндізгі ұйымдастырылған.: Грамматика-1. Бұл бөлімде оқушы үшін мәтін бойынша тапсырма бар. Тапсырма мәтінде белгілі бір сөздерді тауып, дұрыс табылған сөздер жасыл түспен, ал дұрыс емес сөздер-қызыл түспен жанады. грамматикасы-сөздерге ұсынылған жұрнақтарды көрсету және сөздерге сәйкес жұрнақтарды табу. грамматикасы-ұсынылған ұсыныстардан берілген сезімдерді анықтап, сөйлемнің мазмұнына сәйкес сөз табу керек. Сөздік. Әрбір сабақтың соңғы бөлігі сөздіктен тұрады, бұл сөздікте сабақ үшін қажет 10 сөз бар. Шығу. Бағдарламамен жұмыс істеу процесін тоқтату үшін. Жүргізілген қалыптастыру эксперименті бойынша қорытындылар жасайық. Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқыту тәжірибесі мұғалімдер мен оқушыларға Ақпараттық бағдарламаларды пайдалануда логикалык тұрғыда ойлау қиынға соқпағанын, Интернет ортада жұмыс жасауды аналитикалық қалыпта меңгергендерін көрсетті. Алайда бастауыш сынып мұғалімдеріне Интернет-ресурстарын пайдалануда оқыту моделін жасау, оқу- әдістемелік сценарийді құру көбісіне қиынға соғатыны анықталды. Осы мақсатпен зерттеу жұмысының негізінде бастауыш сынып мұғалімдерінің ақпараттық бағдарламаларды пайдаланудағы мұғалімдердің біліктілігін жетілдіру курстарында бастауыш пәндерді оқытуда және оқытуды ұйымдастырудың компьютерлік бағдарламаларды пайдаланудың ғылыми негіздеріне сүйеніп оқыту және оған керек оқу материладарын іздеу – таңдау, бағалау, проекциялау жолдары қарастырылып, зерттелінді. Өткізілген эксперимент соңында ақпараттық технологиялық бағдарламаларды қолдануға мұғалімдердің дайындық деңгейін анықтау үшін қайтадан сауалнама жүргізілді. Зерттеу нәтижелері көптеген мұғалімдер дәстүрлі сабақтарға қарағанда, ақпараттық технологияларға негізделген оқыту құралдарын пайдалана отырып, қызықты және көрнекі қағидаттар негізінде жоспарланған материалды түсіндіретінін көрсетті. Бастауыш сынып мұғалімдері біздің әзірлеген тақырыптық материал бойынша Ақпараттық технологиялық, компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға бастауыш мектеп мұғалімдерінің дайындық деңгейін салыстырмалы түрде талдады. Анықтау және қалыптастыру бойынша эксперименттер нәтижелерінің салыстырмалы қорытындысы: 4-кесте. Эксперименттің салыстырмалы нәтижелері
Мультимедиялық бағдарламаларды дайындау әдістемесі бойынша эксперименттік топтың салыстырмалы нәтижелері диаграммада берілген (сурет. 3) 2 - сурет. Эксперименттің салыстырмалы нәтижелері Ескерту:[автормен құрастырылған] Ақпараттық технологиялық бағдарламаларды қолдана білуді қалыптастырғаннан кейін тілді үйренудегі компьютерлік бағдарламалардың тиімділігі http://moodle.nci.kz "электрондық үкімет" порталында. Бастауыш сынып мұғалімдері тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға жан-жақты психологиялық дайын болды, жеке тұлғаға бағытталған тәсіл мен әрекетке бағытталған кәсіби қызметті жаңа жетілдіру бойынша жұмысқа бейімделді. Жүргізілген зерттеу жұмыстары ғылыми болжамдарды растайды және бастауыш білім беру субъектілерімен өзара іс-қимыл жасайтын, тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламалардың пайдалану әдістемесінің тиімділігін, бастауыш білім беру субъектілерінің оқу жоспарларына, слайдтарға, анимацияланған сюжеттерге, бейнематериалдарға қажеттілігін, тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалану әдістемесінің тиімділігін көрсететін бастауыш мектепте оқу материалдарын пайдаланудың іздестіру-бағалау-жобалық мүмкіндігін қамтамасыз ететін мамандандырылған портал құрады., бастауыш сынып мұғалімдерінің ақпараттық-білім беру ортасының белсенділігі артады. жеке іс-әрекет пен аксиологиялық әдістемелік тәсілдер іске асырылып жатқанын дәлелдеді. Мұғалімдерді тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды пайдалануға дайындау: педагогикалық маңызы бар тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды іздеу тәсілдерін меңгеру көрсеткіштері; педагогикалық маңызы бар тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды таңдау және бағалау тәсілдерін меңгеру көрсеткіштері; Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби қызметінде тілді меңгертудегі компьютерлік бағдарламаларды проекциялау тәсілдерін меңгеру көрсеткіштері артты. Қазақ тілі мен әдебиетін компьютерлік оқытудың мақсаты-оқу жұмысының жоғары біліктілігі үшін жағдай жасау, Қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша оқушылардың белсенділігі мен біліктілігін арттыру, тұлғаның әлеуметтенуіне жағдай жасау, өзін-өзі реттеуді дамыту, оқушылардың мақсатты қызметін ынталандырады. Қазақ тілі сабақтарында компьютерді пайдалану мәтіндер мен ақпаратты білуге жол ашады. Мультимедиа бағдарламасы бойынша жазушылардың өмірі мен шығармашылығын зерттеуде географиялық картамен немесе көмекші материалмен жұмыс істеуге болады. Ақындар мен жазушылардың шығармаларын, композиторлардың күйлерін мәнерлеп оқиды, эстетикалық тәрбиені қалыптастырады. Мәтіндік редактордың көмегімен бақылау жұмыстарын жүргізуге болады (тесттер, диктанттар). Осылайша жүргізілген бақылау жұмысы оқушылардың білімін объективті бақылауға, материалдың дұрыстығын немесе бейінсіздігін талдауға мүмкіндік береді. Электронды оқулық-оқытушы мен оқушының бірлескен қызметін көрсету құралы. Бұл оқулықты келесі жағдайларда қолдануға болады: Сабақта иллюстративті материал ретінде; -.Сабақтан тыс уақытта шығармашылық тапсырмаларды өз бетінше орындау; Емтиханға дайындық кезінде. Электронды оқулықта көптеген көрнекі материалдар бар. Бұл көрнекіліктің дидактикалық мәнін ашады. Бұл көрнекі құралдардың бәрін оқулықта елестету мүмкін емес. Электронды оқулықты пайдалану оқушыларды жан-жақты хабардар етуге, ой-өрісін және жоғары белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Электрондық оқулықтардың тиімділігі оның ішінде: Жалпы ережелер оқушы арнайы бағдарлама бойынша жұмыс істейді; Оқушылардың білімі Компьютерлік жүйе бойынша бағаланады; Иллюстрациялық әдіс кеңінен қолданылады; Ойлау жүйесін дамытуға ынталандыратын болады; Берілген тапсырмаға қызығушылығын арттырады. Егер оқушының компьютері бар болса және ол интернет желісіне қосылған болса, онда ол осы тапсырманы өз күнделігінде ашуға мүмкіндігі бар, сондай-ақ өзінің сабағында әрбір тақырып бойынша немесе тақырып бойынша тест тапсырмаларын орындау үшін сабаққа қосымша сылақ дайындайды, ол өткен тақырыпты қайталау кезеңінде не болғанын білу үшін немесе жаңа тақырыпты түсінеді, тіпті оқушылардың өз білімін бақылай алуы үшін сылақ дайындайды. Қазақ тілі сабақтарындағы әр сабақта сөз әрекетінің төрт түрі де қолданылады: тыңдалым, сөйлесім, оқылым, жазылым. Әр сабақ төмендегілерді қамтиды: компьютермен үздіксіз тілдесу; компьютер оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастырады; оқушылармен жеке жұмысты жүзеге асырады; - компьютерлік оқытудың аудио және бейне ақпарат мүмкіндіктері табысты байланысты. Компьютерде мәтінмен жұмыс істегенде келесі бөлімдер болуы мүмкін. Жалпы ережелер осы мәтіннің тақырыбын ашу. Мәтіндегі таңбалар тобын бөлу. Мәтін мазмұнында кездесетін қанатты сөздерді жазу. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қою. Мәтіннің әр бөлігіне тақырып қою. Ұнаған тақырыпқа қысқаша өз ойын жазыңыз. Сонымен қатар, біз төменде 2-суретте компьютерлік технологиялардың бағыттарын береміз. 2-сурет. Компьютерлік технологиялардың бағыттары Ескерту: [автормен құрастырылған] Жалпы қазақ тілі сабақтарындағы компьютерлік технологиялардың бағыттарына күнделікті баспа жүйесі оған оқушыларға өздері мәтіндері теру арқылы редакторлау, өрнектерді жасау мен қайта өңдеу, орналастыру(верстка) және түпнұсқалық макеттер жасауға қолданылатын баспа жүйелерінің және бағдарламалық тораптық қамту мүмкіндіктерін игеруге үйрету. «MicrosoftWord» бағдарламасын қолдану арқылы жарияланымдарды (публикация) әзірлеу және макеттеу және «AdobePageMaker» баспа жүйесінің мүмкіндіктерін меңгере білуге үйрету. Сабақтың міндеті: Баспа жүйелері және оның мүмкіндіктерімен таныстыру. Оқушы білуге тиіс: Баспа жүйелері туралы және оның басқа мәтіндік редакторлардан айырмашылығын білу туралы ұғым. Мультимедия баспасы. Мультимедиа технологиясы - мәтін, гарфика және видеомульти-пликацияны пайдалануға мүмкіндік береді, оқу процесіндегі компьютердің қолданылу саласын кеңейтеді. Мультимедиа - бұл әртүрлі формада берілген ақпаратты біріктіруге мүмкіндік беретін және онымен интерактивті режимде жұмыс істеуге болатын компьютердің ақпараттық және мультимедиа технологиясы - мәтін, гарфика және видеомульти- пликацияны пайдалануға мүмкіндік береді, оқу процесіндегі компьютердің қолданылу саласын кеңейтеді. ҚОРЫТЫНДЫ Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жаңа технологиялар мен білім беруді ақпараттандыру процесі кеңінен қанат жайып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, басқаша қарым-қатынас, өзгеше менталитет пайда болуда. Заманауи педагогикалық технологиялар мен оқыту - жалпы қазақстандық бастауыш мектептеріндегі білім берудің дамуының негізгі бағыты ретінде қарастырылады. Білім беру жүйесінде сапалы біліммен оқушыларды қаруландыру – жаңа педагогикалық технологияларды тиімді пайдалана алумен тығыз байланысты. Ал дұрыс таңдалынып алынған педагогикалық технология – сапалы білімнің кепілі екені дәлелденді. Таңдалынып алынған сын тұрғысынан және модульдік оқыту технологияларының тиімділігі оқушыларда ана тілі пәнін оқытуда, сапалы біліммен қаруландыруда өзінің жоғары дәрежесін көрсетті. Заманауи педагогикалық технологияларды пайдалану оқу процесінің тиімділігін арттыруда төмендегіше оң ықпал етіп, бірнеше міндеттерді жүктейді: - ЭЕМ жергілікті желіге қосылған болса, онда мұғалім әрбір оқушыға тапсырма беріп, олардын жүмысын қадағалап, кез келген уақытта олармен сұқбат жүргізіп, олардың білімін автоматты түрде бақылай алады; - Мұғалімдердің құрал-жабдық пен программалық құралдар туралы белгілі бір түсінігі болуы қажет. Бірақ бұл да жеткіліксіз:оларға компьютер мен компьютерлік программаларды педагогикалық практикаларына енгізіп, олардың жұмыс істеу принципін түсініп, оқыту тәсілі мен сәйкес жөндеу әдістерін білуі қажет; - Педагогикалық технология еңбек сапасы мен педагог біліктілігі деңгейіне білімділік жөнінде ғана емес, педогогикалық шеберлігіне де қатаң талап қояды; - Әрбір оқушы дербес компьютерде жұмыс жасағанда, мұғалім олардың бәрімен жұмыс істеп үлгеруі керек. Яғни, тапсырмалар мен қосымша сабақтар беру, тексеру. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
жүктеу/скачать 161.57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||